تاریخچه خرما

خرما (Phoenix dactylifera) از گذشته های دور مهمترین میوه در مناطق خشک خاورمیانه مانند عراق، ایران، شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا بوده است. در طی سه قرن گذشته، خرما به مناطق کشت جدیدی مثل استرالیا، هند، پاکستان، مکزیک، جنوب آفریقا، جنوب امریکا و سایر نقاط ایالات متحده نیز معرفی شده است خرما یکی از قدیمی ترین میوه های شناخته شده برای بشر است و از حداقل ۵۰۰۰ سال پیش در خاورمیانه و شمال آفریقا کشت می شده است. خرما بیش از ۵۰۰۰ سال است که به عنوان غذا، گیاه زینتی، ماده اولیه ساخت سایبان، فیبر و سوخت برای مناطق سخت آب و هوایی که کمتر گیاه دیگری در آن توان رشد دارد مورد استفاده قرا گرفته است. قدیمی ترین مستندات از جنوب کشور عراق در قسنت مزوپوتامیای باستان (Mesopotamia) نشان می دهد که نخلستان های خرما احتمالا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح احداث شده اند. انسان های ماقبل تاریخ خرما را تقریبا به همه مناطق که برای رشد آن مناسب بوده است برده بودند. به خاطر قدمت کشت خرما، گسترش زیاد آن و مبادله ارقام بین کشورهای مختلف منشا دقیق آن به طور دقیق شناخته نشده است ولی این احتمال که مناطق مزوپوتامیا (جنوب عراق) تا قسمت هایی از جنوب غربی ایران خواستگاه خرما باشند بیشتر است. خرما از خاستگاه خود تا شبه جزیره عربستان، شمال آفریقا و خاورمیانه گسترش یافته است. ظاهرا خرما در ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد به مصر و خاورمیانه رسیده است. گسترش خرما بعدها با گسترش اسلام همراه شد و به جنوب اسپانیا و پاکستان رسید. اسپانیایی ها با حمل خرما به امریکا، اولین کسانی بودند که خرما را به خارج از مناطق شبه جزیره عربستان، شمال آفریقا و خاورمیانه بردند. حتی مناطق گرم و نیمه گرم مرطوب که برای تولید محصول خرما مناسب نیست نیز درخت خرما به طور گسترده به عنوان گیاه زینتی کشت می شود. کشت خرما تاثیر بسیار مهمی بر تاریخ خاورمیانه داشته است. بدون خرما تمرکز جمعیت های انسانی در مناطق خشک ممکن نبود. مسیرهای کاروانی با قدمت چندین قرن برای حمل و نقل خرما بوجود آمده اند. کشت خرما از همان ابتدا به یک نماد مقدس برای باروری و حاصلخیزی بدل شد. برخی درخت خرما را را همان درختی که آدم و حوا از آن تناول کرده و به سبب تناول از آن از بهشت بیرون شده اند می پندارند.
خرما تاثیر مذهبی و فرهنگی معنی داری بر مردم خاورمیانه دارد و در کتاب های مختلف آسمانی از آن یاد شده است. خرما در تورات ۳۴ مرتبه، در انجیل ۸ مرتبه و در قرآن ۲۲ مرتبه بیان شده است.
خرما و کشت آن در الواح باستانی آشوریان و بابلیان، رمزهای معروف همورابی (Hammurabi) که به قوانین کشت و فروش خرما اشاره دارند، نشان داده شده است. نوشته های دیگری درباره خرما در نوشته های کهن مصری، سوریه ای، لیبیایی و فلسطینی یافت شده است.
در ایالات متحده امریکا تولید خرما در اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی شروع شد و هنوز هم به عنوان یک محصول مهم در کشاورزی مناطق بیابانی در جنوب کالیفرنیا و آریزونا اهمیت دارد. از اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی تا به امروز در مناطق جنوب غرب و جنوب ایالات متحده و همچنین امروزه در بسیاری از کشورها، درختان بالغ خرما برای فضای سبز در مناطق مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.

طابق گزارش وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۹۰،مهمترین استان های تولید کننده خرما در ایران به ترتیب کرمان (به همراه مناطق جیرفت و کهنوج)، بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان، فارس و هرمزگان می باشند.

در دنیا بیش از ۳۰۰۰ رقم خرما گزارش شده است و در ایران در بیشتر منابع به ۴۰۰ رقم اشاره شده است. ایران دارای غنی ترین ژرم پلاسم خرما در دنیا بوده و این ارقام منشا بذری دارند و دارای صفات ژنتیکی و مورفولوژیکی کاملا متفاوتی هستند که می توانند در برنامه های اصلاحی و توسعه و احیای نخلستانهای کشور مفید واقع شوند. از بین ۴۰۰ رقم حداقل ۳۰ رقم دارای ارزش تجاری بوده و جهت کاشت در مناطق مختلف کشور مناسب می باشند. لازم به ذکر است که بیش از ۲۰ رقم از ارقام تجاری و برتر دنیا وارد ایران گردیده و در ایستگاه های مختلف تحقیقاتی کشور کشت و سازگاری آنها مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از این ارقام عبارتند از: مجول- دگلت نور- ابومعان- توری- ابونارنجا- سلطانا- حیانی- گوش- زاواد- شیشی. مجول و دگلت نور از مرغوب ترین و بترین ارقام تجاری دنیا هستند که در تجارت جهانی خرما نقش بسیار مهمی دارند. مجول بومی مراکش بوده و به دو صورت رطب و خرما در بازارهای جهانی به فروش می رسد. این رقم در اکثر مناطق خرما کاری کشور از جمله فارس، خوزستان، بوشهر، کرمان و هرمزگان سازگاری مناسبی نشان داده است. رقم دگلت نور نیز که بومی عراق است در مناطق مرکزی خوزستان سازگاری خوبی دارد.

۱٫ روش ازدیاد بذری: بسیاری از نخلستان های قدیمی ایران از طریق بذر و بصورت جنسی تکثیر شده اند. تکثیر از طریق بذر معایب بسیار زیادی دارد. از جمله مهمترین آنها دیرباردهی درخت خرما (۱۰ تا ۱۵ سال)، عدم یکنواختی در رشد درختان و تنوع شدید رنگ و اندازه میوه و کاهش شدید کیفیت میوه و عملکرد می باشد. کمتر از ۱۰% نهال های بذری دارای میوه با صفات مطلوب می باشند.
تکثیر از طریق بذر بیشتر در برنامه های اصلاحی خرما (دورگ گیری و بررسی نتاج) مدنظر است و گاهی اوقات در احداث فضای سبز و یا تولید چوب و نئوپان سازی ممکن است مدنظر قرار گیرد.
۲٫ روش ازدیاد از طریق پاجوش: این روش ازدیاد تقریبا در تمامی نقاط ایران متداول است و در حال حاضر رایج ترین، متداول ترین و ارزان ترین روش تکثیر خرما در ایران و جهان است. در این روش یکنواختی درختان نخلستان تضمین می گردد. معمولا یک نخل خرما تا قبل از ۳۰ سالگی ۱۵-۶ عدد پاجوش تولید می کند که بسته به نوع رقم، شرایط آب و هوایی، مدیریت آب و تغذیه و بافت خاک متغیر است. تعداد پاجوش مناسب برای نگهداری در کنار هر نخل مادری ۴-۲ عدد می باشد. وجود تعداد زیاد پاجوش در کنار پایه مادری سبب ضعیف شدن پاجوش های دختری و عدم ثمردهی و رشد کافی بو به موقع درخت مادری می گردد. یک پاجوش مناسب برای کاشت بایستی وزنی حدود ۲۵-۱۰ کیلوگرم داشته باشد، ۵-۳ ساله باشد و قطر قاعده آن ۳۵-۲۰ سانتیمتر باشد. پاجوش ها را معمولا از پایه های مادری جوان و سالم جدا می کنند. بایستی پاجوش مقداری ریشه داشته باشد و توسط کارگر ماهر و با دقت جدا گردد. بهترین زمان برای کاشت پاجوش خرما در ایران، از ۱۵ اسفند تا ۱۵ اردیبهشت و همچنین فصل پاییز (۱۵ شهریور تا ۱۵ آبانماه) است. نوع رقم، زمان کاشت پاجوش، نحوه جداسازی پاجوش، وزن و اندازه پاجوش و شرایط مدیریتی پس از کشت پاجوش (پوشش پاجوش و آبیاری) در گیرایی آن نقش مهمی دارد

۱- تعداد پاجوش تولید شده در هر پایه مادری محدود است. هر درخت خرما در طول عمر خود حداکثر ۳۰-۲۰ پاجوش در شرایط مطلوب تولید می نماید.
۲- تولید پاجوش معمولا در دوره کوتاهی از چرخه زندگی درخت انجام می گیرذ (۲۰-۸ سال اول)
۳- جداکردن پاجوش بسیار سخت و نیاز به کارگر ماهر دارد.
۴- گیرایی پاجوش خرما در زمین اصلی معمولا بالا نیست (گیرایی حدود ۶۰%) و بنابراین درصد تلفات این روش تکثیر بالا می باشد.
۵- در این روش امکان انتشار آفات و بیماری ها و علف های هرز نیز وجود دارد.
۶- گران بودن قیمت پاجوش مخصوصا ارقام تجاری مرغوب و کمیاب مانند مجول، دگلت نور و پیارم

۱-گوده برداري : حفر گودال نه تنها محيط مناسبي را جهت استقرار نهال تازه كاشته شده فراهم مي كند بلكه بدليل تغيير مصنوعي محل كاشت افزودن كود حيواني (استفاده از خاك مرغوب سطح الارض) شرايط مطلوبي را جهت رشد رويشي و افزايش درصد بقاء نهالهاي كاشته شده بوجود مي آورد.
۲- ابعاد گوده ها : ابعاد گوده هاي كاشت بستگي به اندازه پاجوش و بافت خاك دارد و بطور كلي ابعاد گودالها از ۵/۰ × ۵/۰ تا ۱×۱ متر متفاوت خواهد بود. در خاكهاي شني يا كاملاً رمي ابعاد گودالها را يك متر در يك متر در نظر مي گيرند زيرا در اينگونه خاكها بستر كاشت مي بايست بصورت مصنوعي تهيه گردد تا نهال كاشته شده بخوبي رشد نمايد.
در خاكهاي با بافت مرغوب ابعاد چاله ها را ميتوان ۵/۰ × ۵/۰ متر گرفت.
۳- زمان و نحوه پر كردن گودال كاشت
گودالهاي حفر شده بايد به مدت ۳۰-۲۰ روز در مقابل نور شديد خورشيد قرار گيرند سپس اقدام به پر نمودن چاله ها گردد جهت پر نمودن چاله هاي كاشت ميتوان از فرمولهاي زير استفاده نمود :
مخلوط كود حيواني پوسيده + خاك سطح الارض + ماسه به نسبت مساوي
مخلوط خاك سطح الارض + كود حيواني كاملاً پوسيده (۱۵-۱۰كيلوگرم) + گچ (۱۵كيلوگرم در اراضي قليايي) + كود شيميايي (سولفات آمونيم) ۲۵/۱ كيلوگرم + سولفات پتاسيم ۰۸/۱كيلوگرم + سوپر فسفات ۷/۰ كيلوگرم پس از پر نمودن چاله ها اقدام به آبياري نموده تا مخلوط ريخته شده درون گودال نشست نمايد اين عمل به پوسيدن كود حيواني و ايجاد بستر مناسب جهت كاشت نهال كمك فراوان مي نمايد. به منظور رسيدن به نتيجه بهتر مي بايست تا زمان كاشت (معمولاً فاصله بين پر نمودن تا كاشت پاجوش مي بايست حداقل ۳-۲ ماه باشد) ۴-۳ بار عمليات آبياري چاله ها صورت گيرد. چاله هاي كاشت بايد به گونه اي پر شوند كه پس از نشست كامل خاك، چاله همسطح با خاك محيط اطراف آن باشد.
۴- فاصله كاشت : در انتخاب فاصله كاشت بايد نكات زير رعايت گردد.
امكان نفوذ نور به درون نخلستان وقتي درختان به مرحله بلوغ رسيدند وجود داشته باشد.
فضاي كافي جهت انجام عمليات داشت و برداشت محصول وجود داشته باشد.
فضاي كافي جهت توسعه ريشه گياه وجود داشته باشد.
در شرايط ايران فاصله ۸ × ۸ متر (مناطق بسيار گرم و خشك) توصيه مي گردد. در مناطق گرم و خشك كه داراي بادهاي گرم و سوزان در فصل رسيدن ميوه مي باشند فواصل درختان را مي بايست كمتر ۸ × ۸ در نظر گرفت.
۵- زمان كاشت : معمولاً در ايران در دو زمان اقدام به كاشت خرما در زمين اصلي مي نمايند :
از اواسط اسفند ماه تا اواسط ارديبهشت ماه و از اواسط شهريور تا اواسط آبانماه
۶- نحوه كاشت : عمليات كاشت بايد صبح زود انجام شود تا از وارد آمدن استرس به نهالهاي پاجوش جلوگيري شود و نهال فرصت كافي جهت سازگاري با محيط جديد داشته باشد.
۷- عمق كاشت : كاشت عميق نهال باعث وارد شدن آب به درون قلب نهال و پوسيدن جوانه مركزي ميگردد و كشت سطحي نيز باعث خشكيدن ريشه ها و برگ نهالها خواهد شد مناسبترين عمق كاشت عمقي است كه پاجوش در سطح بزرگترين قطرش كاشته شود و بزرگترين قطر پاجوش همسطح با سطح خاك اطراف باشد تا امكان ورود آب به درون قلب نهال نباشد.
۸- تهيه تشتك :بعد از كاشت سريعاً تشتك در اطراف نهال ايجاد شود تا اينكه پس از آبياري آب به حد كافي در اختيار نهال قرار گيرد. قطر تشتك ۸/۱ متر و عمق آن ۳۰-۲۰ سانتيمتر بايد در نظر گرفته شود ضمناً شيب كف تشتك به سمت نهال باشد.
۹- مالچ دهي : عمل مالچ دهي با قرار دادن يك لايه مواد آلي نظير كاه و كلش گندم در اطراف تنه نهال صورت مي گيرد. مالچ داراي فوائد زير است :
كاهش ميزان تبخير سطحي آب درون تشتك
جلوگيري از تشكيل سله
بهبود نفوذ آب به درون خاك
جلوگيري از رشد علفهاي هرز درون تشتك
افزايش ميزان هوموس خاك
۱۰- آبياري : بعد از كاشت سريعاً بايستي عمليات آبياري صورت گيرد تا استرس وارد به گياه به حداقل برسد.
دور آبياري بستگي به نوع خاك و شرايط آب و هوايي منطقه دارد در سيستم آبياري سطحي در زمينهاي شني دور آبياري هر روزه در اولين فصل تابستان توصيه شده است در صورتيكه خاك سنگين باشد آبياري هفته اي يكبار كفايت مي كند. اما در بيشتر خاكها دور آبياري ۲ يا ۳ روز يكبار توصيه ميگردد. نكته مهم آن است كه در ۶ هفته اول بعد از كاشت خاك اطراف نهال بطور دائم مرطوب نگه داشته شود تا خاك سله نبندد.
۱۱- حفاظت : نهالهاي پاجوش كاشته شده بايد در مقابل شرايط نامساعد محيطي (گرما و بادهاي گرم در اولين فصل تابستان و سرما در فصل زمستان) و خسارت بعضي از موجودات نظير خرگوشها و غيره حفاظت شوند براي اينكار ميتوان از پوشش نوري سايه دار و يا برگ خرما استفاده نمود. برگ خرما از مناسبترين و فراوانترين مواد در تمام مناطق جهت پوشش دادن پاجوشهاي خرما است به اين منظور هــر پاجوش بوسيله ۶-۴ برگ خرما كه قسمت پايين و خاردار آن حذف شده پوشانده مي شود. عمل پوشش دادن پاجوشها هر چه زودتر انجام شود بهتر است.

روشی مناسب و سریع برای تکثیر انبوه گیاهچه های خرما می باشد.
کشت بافت خرما از ذو طریق اندام زایی (Organogenesis) و رویان زایی رویشی یا سوماتیکی (Somatic Embryogenesis) انجام می گیرد. در خرما روش رویان زایی رویشی بیشتر متداول می باشد.
تولید تجاری نهال های کشت بافتی خرما از اواخر دهه ۱۹۸۰ در کشورهایی مانند انگلیس و فرانسه شروع و در آمریکا، مراکش، عربستان و امارات متحده عربی گسترش پیدا کرد. در ایران نیز از حدود سال ۱۳۷۰ فعالیت هایی برای دستیابی به این تکنیک آغاز گردید که نتایج خوبی نیز از آن حاصل شده است. ارقام برحی، زاهدی، پیارم، دیری و مضافتی و ارقام خارجی مانند مجول و توری از طریق تکنیک کشت بافت در ایران تولید شده است.

۱- تولید انبوه گیاهچه های شبیه گیاه مادری (احداث نخلستان های یکنواخت با ساختار ژنتیکی و فنوتیپی یکسان)
۲- ازدیاد سریع واریته های کمیاب خرما (واریته هایی که تولید پاجوش نمی کنند و به تعداد کمی موجود می باشند)
۳- امکان انجام عملیات کشت بافت در هر زمان و هر فصل
۴- امکان تکثیر ارقام ماده برتر و سالم و تولید واریته های انتخابی مقاوم به تنش های شوری، خشکی، آفات و بیماری ها
۵- امکان تولید ارقام و واریته های نر برتر و سالم با تولید گرده فراوان با قوه نامیه بالا
۶- درصد بالای بقای نهال های کشت بافتی خرما در زمین اصلی نسبت به کشت پاجوش
۷- رشد سریع و ثمردهی زودهنگام نهال های کشت بافتی خرما

۱- نیاز به دانش فنی و تکنولوژی پیشرفته، امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی گران قیمت و متخصص ماهر و آموزش دیده
۲- تولید نهال های غیر یکنواخت (نهال هایی که دچار تنوع ژنتیکی سوماکلونال می شوند) که می تواند سبب تغییر در برخی صفات رویشی و زایشی خرما شود. ناهنجاری هایی مانند دیرثمردهی درختان، عدم تلقیح میوه ها، تشکیل میوه های سه برچه ای، بدشکلی و رشد نامناسب برگ ها و تولید پاجوش های زیاد و غیر عادی در سال های اخیر در نهال های کشت بافتی برخی شرکت های تجاری در ایران مشاهده شده است.

نخل خرما گیاهی است چند ساله و دوپایه ،یعنی گل های نر و ماده روی پایه های جداگانه ای قرار دارند. گل آذین ماده و نر خرما در غلاف های بزرگی به طول ۱۰۰-۲۵ سانتیمتر به نام اسپات (چمچه، گریبانه یا تارونه) قرار دارند. اسپات هاه و هر کدام پوشش های چوبی محکمی هستند که گل های نر و ماده را تا زمان شکوفایی درون خود حفظ می کنند. اسپات ها در ابتدا سبز رنگ بوده و سپس به رنگ قهوه ای در می آیند. با شکافتن اسپات خوشه گل که سنبله مرکب است آشکار می شود. اسپات های نر از اسپات های ماده معمولا کوتاه تر و پهن تر هستند. متوسط تعداد اسپات ها در نخل ماده ۱۲-۶ عدد و در نخل نر مقداری بیشتر است. گل ها در خرما کوچک، معمولا زرد رنگ، سفت و چرمی هستند.

گل های ماده بر روی ۱۵۰-۲۵ رشته به طول ۷۵-۳۰ سانتیمتر و در گل های نر طول رشته ها حدود ۲۵-۱۵ سانتیمتر می باشند. تعداد گل ها در گل آذین درخت ماده بیش از درخت نر است و یک گل آذین بزرگ ممکن است ۱۰۰۰۰-۶۰۰۰ گل داشته باشد. گل های ماده دارای سه کاسبرگ، سه گلبرگ، شش پرچم ناقص و سه پرچم آزاد، با تخمک های مستقیم و بی پایه و کلاله خمیده هستند. در گل های تلقیح شده معمولا دو برچه ناقص می مانند و تنها یک برچه به میوه تبدیل می شود.
گل های نر معطر بوده و دارای سه کاسبرگ، سه گلبرگ ناقص روپوش دار، شش برچم با محورهای کوتاه نوک تیز و برافراشته می باشند.
گل های هرمافرودیت که به ندرت مشاهده می شوند .این نوع گل ها اجزای نر و ماده در یک گل دیده می شوند، میوه حاصله آنها بد شکل، کوچک و نامطلوب است
خوشه های مرکب گل خرما که پنک نامیده می شوند، در سن ۱۰-۶ سالگی از جوانه های جانبی بین دمبرگ و تنه ظاهر می شوند.
زمانی که گل های داخل اسپات بزرگ شده و به سن بلوغ می رسند به جدار اسپات فشار وارد می کنند و آن را از طریق یک شکاف طولی باز می کنند و در معرض هوای آزاد قرار می دهند.

رشد و نمو میوه خرما
رشد و نمو میوه خرما به صورت سیگموئید ساده بوده و طول دوره رشد میوه از گرده افشانی تا بلوغ بسته به رقم، مدیریت باغ و شرایط آب و هوایی از ۲۰۰-۱۲۰ روز متغیر است. بعد از انجام عمل گرده افشانی تا رسیدگی کامل میوه خرما مراحل مختلفی طی می شود این مراحل شامل حبابوک، کیمری، خلال (خارک)، رطب و تمر (خرما) است
۱- حبابوک: میوه سفید رنگ خرما که بلافاصله بعد از تلقیح تشکیل می شود به حبابوک معروف است در این مرحله، میوه به وسیله کلاهک پوشیده شده است. رشد میوه در این دوره بطئی است و میوه در آخر این مرحله، بشکلی بیضوی در می آید. خرما در این دوره از رشد خود، به رنگ سبز دیده می شود و زمانی برابر حدود ۴ هفته را طی می نماید. بذر میوه در این دوره نامشهود است
۲- کیمری: در مرحله کیمری میوه به رنگ سبز بوده، وزن، اندازه و میزان قنده ای احیاء کننده افزایش یافته و میزان اسیدیته و رطوبت میوه در حد بالایی است. این دوره که با اتمام مرحله حبابوک آغاز می شود، طولانی ترین مرحله رسیدن خرما به حساب آمده، زیرا که زمانی معادل ۱۲-۹ هفته را شامل می شود.
۳- خلال: در مرحله خلال، رنگ میوه بسته به رقم به زرد یا قرمز تغییر می یابد. وزن و اندازه خرما در این مرحله به سرعت کاسته می شود. این کاهش وزن به دلیل اندوخته شدن مواد قندی در خرما می باشد ولی با این وجود مقدار ساکاروز موجود به سرعت افزایش پیدا می کند. اسیدیته فعال و مقدار رطوبت نیز در این مرحله کاهش می یابد. در مرحله رطب بافت میوه نرم شده و رنگ آن به قهوه ای یا سیاه تغییر می یابد و کاهش مقدار آب در این مرحله همچنان ادامه می یابد.
۴- تمر: در صورتیکه میوه روی درخت باقی بماند، مقدار رطوبت آن کاهش یافته و به تمر تبدیل می شود. درصد رطوبت خرما در مرحله تمر بسته به نوع رقم بین ۲۵-۱۰ درصد است. در این مرحله میوه کمترین میزان رطوبت و بیشترین میزان قند را دارد. مرحله تمر معمولا ۲ هفته طول می کشد
مدیریت آفات و بیماری های خرما
بیماریهای متعددی در نخلستان های ایران مشاهده شده است که شیوع آن ها در باغات و مناطق مختلف متفاوت می باشد که برخی از آنها به شرح زیر می باشد:
۱- لکه گرافیولایی برگ
این بیماری که به آن زگیل سیاه نیز گفته می شود، شایع ترین بیماری نخل در شرایط آب و هوای مرطوب می باشد. عامل این بیماری Graphiola phoenicis می باشد. علائم این بیماری به صورت بروز جوش در بخش های مختلف برگ می باشد. جوش های بیماری در آغاز زیر اپیدرم پدیدار شده و به تدریج توسعه یافته و در نهایت در هر دو سطح برگ به صورت برجستگی های سیاه رنگ دیده می شود. در شدت های بالای بیماری رشد درخت و مقدار محصول کاهش می یابد.
بهترین راه مبارزه با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم به این بیماری مخصوصا در شرایط اقلیمی مرطوب می باشد. در شرایط ابتلا به این بیماری بهترین راه بریدن و سوزاندن برگهای بسیار آلوده، جمع آوری و سوزاتدن آنها می باشد. بریدن زود هنگام و بیش از حد برگها سبب اختلال رشد درخت و کاهش میزان محصول می گردد از این رو توصیه می شود که در آلودگی های خفیف سم پاشی با مخلوط بردو استفاده گردد.
۲- پوسیدگی گل آذین خرما
این بیماری در زمان ظهور اسپات های خرما روی درخت بروز می کند. عامل بیماری زا (Mauginiella scaettae) سبب بروز لکه های کم رنگ متمایل به قهوه ای روی قسمت های انتهایی گل آذین نشکفته گل آذین (اسپات) می گردد. اسپات های به شدت آلوده ممکن است اصلا شکفته نشوند و گل آذین در درون اسپات قهوه ای و فاسد می گردد.
استفاده از ارقام مقاوم به بیماری در باغات جدید الاحداث که بر اساس منطقه انتخاب می شوند، بهترین راه مبارزه با این بیماری می باشد. در باغات آلوده به این بیماری، برای مبارزه با این بیماری توصیه می شود که بلافاصله پس از برداشت محصول، تمام اندامهای آلوده به این بیماری شامل اسپات ها، خوشه ها و … هم از روی درخت و هم از کف باغ به طور کامل جمع آوری و بیرون باغ سوزانده شوند. سم پاشی با قارچ کش های مناسب که به طور معمول دو بار در سال – پس از برداشت محصول و زمان خروج اسپات ها از زاویه دمبرگ ها- راه تکمیلی دیگری برای مبارزه با این بیماری درختان خرما می باشد.
۳- لکه آلترناریایی برگ
۴- خشکیدگی خوشه خرما بر اثر عوامل محیطی
عارضه خشکیدگی خوشه خرما عارضه نسبتا جدیدی است که اولین بار از استان کرمان و روی خرما مضافتی مشاهده گردید. مهمترین نشانه های این بیماری پژمردگی ناگهانی دانه های خرما در زمان انتقال از مرحله خارک به رطب و به دنبال آن خشکیدن دانه ها، قهوه ای شدن محور اصلی خوشه در محل اتصال به درخت و در نهایت سوختگی خوشک ها می باشند.
عارضه خشکیدگی خوشه خرما
نتایج بررسی های انجام شده تا کنون نشان می دهد که عوامل زنده در ایجاد این بیماری دخیل نبوده، بلکه عوامل نامساعد محیطی مانند ناکافی بودن رطوبت هوا (زیر ۲۰%)، دماهای بالا (۴۵< ) و وزش بادهای گرم و خشک سبب ایجاد این عارضه می گردند.
نشان داده شده است که میانه کاری نخلستان با گیاهان مناسب نظیر یونجه و سورگوم، پوشاندن خوشه ها با سبد حصیری قبل از رنگ گرفتن دانه ها، آبیاری و تغذیه مناسب در کاهش بروز این عارضه مفید واقع می شوند.
۵- پژمردگی فوزاریومی
۶- آلودگی به افلاتوکسین در خرما