آناناس

تا آنجا که مشخص است آناناس بومی آمریکای جنوبی، جنوب برزیل و پاراگوئه است، جایی که امروزه نیز اقوام وحشی آناناس در آن مناطق می رویند. ظاهرا آناناس توسط سرخپوستان اهلی شده و بسیار قبل از ورود اروپاییان به قاره امریکا سرخپوستان در مهاجرت های خود به شمال این میوه را به مکزیک، آمریکای مرکزی و شمال رشته کوه های آند برده بودند. سرخپوستان کارائیب در بیرون ورودی خانه های خود آناناس را به عنوان نماد دوستی و مهمان نوازی قرار می دادند. این گیاه در کاستاریکا، گواتمالا، هندوراس و ترینیداد بومی شده است اما در این مناطق میوه گیاهان وحشی عمدتا قابل خوردن نیست. کریستف کلمب و ملوانان او برای اولین بار آناناس را در سال ۱۴۹۳ میلادی در جزیره گوادلوپ (Guadeloupe) و برای بار دوم در سال ۱۵۰۲ میلادی در پاناما دیدند. در سال ۱۵۵۷ میلادی برای اولین بار یک روحانی برزیلی نام آناناس (ananas) را استفاده کرد، او این نام را از نام nana که سرخپوستان بکار می بردند برگرفت. نام انگلیسی این میوه (pineapple) از مقایسه آن با میوه مخروطی شکل درخت کاج (pine) بدست آمده است. پس از کشف آناناس این میوه به طور تصادفی و یا با هدف معرفی گونه های گیاهی دنیای جدید، به سرعت در بین کشورهای متعددی وارد گردید. در اوایل قرن شانزدهم، اسپانیایی ها آناناس را به فیلیپین و احتمالا به هاوایی و گوام معرفی کردند. این میوه در سال ۱۶۵۰ میلادی به اروپا وارد شد. اولین مقیاس قابل ملاحظه از کشت آن در اوآهو (Oahu) بود که در سال ۱۸۸۵ میلادی و به مساحت ۲ هکتار انجام گرفت.

ازدیاد آناناس به طور کلی از روش های غیر جنسی انجام می شود. در تولید تجاری آناناس از تاج (Crown)، اسلیپ (Slip)، پاجوش (Suckers)، اسلیپ چه های تولید شده به وسیله تنظیم کننده های رشد در هنگام گل انگیزی استفاده می شود. از آنجایی که مدت زمان تا برداشت میوه در آناناس به وزن اندام تکثیری بستگی دارد، مواد رویشی باید جداگانه نگهداری شوند، چراکه از نظر سرعت رشد و سایر عوامل باهم تفاوت دارند. تاج ها، اسلیپ ها و پاجوش ها در مزارع جداگانه کشت می شوند. تاج ها نسبت به اسلیپ ها و پاجوش ها اندازه کوچکتری داشته و گیاهان یکنواخت تری تولید می کنند. اندازه اسلیپ ها و پاجوش هایی که برای ازدیاد آناناس به کار می روند بسته به زمان ایجاد شدن آن ها روی پایه مادری متفاوت خواهد بود. از این رو درجه بندی آن ها قبل از کاشت بر حسب اندازه و وزن، برای همزمانی رسیدن میوه ها در مزرعه بسیار اهمیت دارد. اسلیپ ها و پاجوش های بزرگ تر زودتر از کوچکتر ها میوه تولید می کنند. تاج اصطلاح تاج به برگ های فشرده بالای میوه که حاوی جوانه می باشند اطلاق می شود. تاج ها که گیاهان یکنواختی را تولید می کنند، در عرض ۲۴-۱۸ ماه بعد از کشت میوه می دهند

گل در آناناس منفرد و دو جنسه بوده و همزمان اندام نر و ماده را به طور فعال دارد. گل آناناس یک تخمدان پایین و سه برچه ای با تخمک های فراوان، شش پرچم، سه گلبرگ و سه کاسبرگ دارد. با این همه بذرها در آناناس به طور طبیعی تشکیل نمی شوند. مهمترین نشانه گل انگیزی در آناناس که در زمستان اتفاق می افتد، افزایش قطر مریستم انتهایی می باشد. افزایش طول ساقه گل که ۶-۵ روز پس از گل انگیزی اتفاق می افتد نیز نشانه دیگری از وقوع گل انگیزی در آناناس است. معمولا تعداد گل در هر گل آذین آناناس ۲۰۰-۱۰۰ می باشد.در زمان شکوفایی گل های آناناس در هر روز تنها یک یا چند گل باز می شود. به این ترتیب باز شدن گل ها در مدت ۴-۳ هفته اتفاق می افتد و اینباز شدن از قاعده گل آغاز می شود.

میوه آناناس سینکارپ (Syncarp) می باشد به طوری که تک تک گل های روی گل آذین به طور جداگانه تبدیل به میوه می شوند، در همین حین گل آذین گل نیز به شکل گوشتی و قابل خوردن در می آید. در میوه های آناناس پدیده ای به نام بکرباری اختیاری وجود دارد، به طوری که در صورت گرده افشانی شدن و تلقیح گل ها، میوه دانه دار و در غیر این صورت میوه های بی دانه تولید می شود.
در باغ هایی که تمایل به سمت تولید میوه بدون بذر وجود دارد باید تنها از یک رقم برای کاشت در باغ استفاده نمود، چرا که گل های آناناس خودناسازگار بوده و گرده این گل ها توانایی تلقیح مادگی همان گل را ندارند.

آناناس به واسطه اپیدرم فوقانی شدیدا کوتینی برگ ها، بافت پارانشیم ذخیره کننده آب در برگ ها و نیز چرخه متابولیسم اسید کراسولاسه (CAM) به خشکی بسیار مقاوم می باشد. این گیاه در مناطقی که بارندگی سالیانه حدود ۶۰۰ میلیمتر باشد، به آبیاری نیاز ندارد. هر چند، به منظور برداشت میوه در حجم تجاری، این گیاه به ۱۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیمتر بارندگی (یا آبیاری) سالیانه و رطوبت نسبی ۸۰-۷۰ درصد نیاز دارند. این گیاه به زهکشی مناسب نیلز داشته و به شرایط غرقاب مقاوم نیست.
آناناس به شوری حساس می باشد و EC بیش از ۱/۳ عملکرد گیاه را کاهش می دهد. خاک مناسب برای پرورش آنانس لومی شنی با pH بین ۶/۵ تا ۴/۵ می باشد.

در باغ آناناس به منظور جلوگیری از رشد علف های هرز، حفظ رطوبت خاک و بالابردن دمای خاک، معمولا از مالچ های پلی اتیلنی سیاه رنگ به ضخامت ۵۰ میکرون استفاده می گردد.

برای ایجاد همزمانی در برداشت محصول آناناس، گیاهان را به طور مصنوعی و به کمک مواد شیمیایی تحریک به گلدهی می کنند. این کار سبب می شود که دفعات برداشت محصول از یک مزرعه به دو تا چهار مرتبه کاهش یابد. گلدهی طبیعی ممکن است نظم برداشت و بازار رسانی محصول را کاهش دهد. گرچه تحریک گلدهی به طریق مصنوعی نیز در صورتی که در هوای سرد و یا طول روز کوتاه انجام شود، همین نتیجه نامطلوب را در پی خواهد داشت. رسیدن کنترل شده محصول قبل از برداشت با کمک اتفن نیز تعداد دفعات برداشت را کاهش می دهد. گفته می شود که برای سبز زدایی از پوست میوه به مدت ۴۸ ساعت یا بیشتر از تیمار اتفن قبل از برداشت در مزرعه استفاده می شود. علت این سبز زدایی تخریب کلروفیل است که در اثر اتیلن آزاد شده اتفاق می افتد. لازم به ذکر است که برای داشتن کیفیت مطلوب میوه باید زمانی از تیمار اتفن استفاده کرد که تغییر رنگ طبیعی میوه آغاز شده باشد. از مهمترین شاخص های رسیدن میوه در آناناس می توان از اندازه چشم میوه، مقدار زردی پوست، نسبت اسید به قند وعطر میوه نام برد. مساله اصلی در هنگام برداشت و بسته بندی آناناس خراشیدگی میوه است. تا حدی که حتی انداختن میوه ها از ارتفاع ۳۰ سانتیمتر بر روی هم باعث ایجاد خسارات زیادی در محصول می شود و سبب تغییر زنگ گوشت میوه به کاهی و خروج محتویات سلول و از بین رفتن بازارپسندی میوه می گردد.
پس از برداشت آناناس:
میوه ها پس از برداشت در آب شستشو شده و سپس به وسیله موم های پارافینی و یا برخی مواد دیگر پوشانده می شوند، این کار ظاهر میوه را بهبود بخشیده و تلفات آب و در عین حال برخی از علایم سیاه شدن داخلی میوه (در اثر سرمازدگی) را کاهش می دهد

برای انبارداری آناناس دماهای ۱۲-۷/۵ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی ۹۵-۷۰ درصد توصیه می شود. نگهداری میوه در دماهای پایین تر (آناناس به مدت چند هفته در انبار با دمای ۴-۰ درجه سانتیگراد قابل نگهداری است) موجب تسریع فساد میوه بلافاصله بعد از خروج آن از انبار می گردد. حداکثر عمر انباری آناناس در انبار با دمای ۷ درجه سانتیگراد در حدود چهار هفته است.