آویشن شیرازی گونه ای از گیاهان گلدهنده در خانواده نعناع می باشد. اولین بار در سال ۱۹۷۶ شرح داده شد. تنها گونه شناخته شده از جنس Zataria بوده و بومی آسیای جنوبی شامل ایران ، افغانستان ، پاکستان و کشمیر است. در ایران در شهرستان اقلید می روید. به آویشن شیرازی یا برگ پهن معروف است.
گیاهی است که در جهان پراکندگی محدودی دارد. شکل گل و برگ هایش با آویشن باغی T.vulgaris متفاوت است . آویشن شیرازی برگ های پهن تری دارد.
ساقه های چوبی به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر می باشد. ساقه ی مستقیم و چهار گوش دارد . ریشه چوبی و منشعب آن که ظاهر ناهموار دارد به سهولت در زمینهای سخت درون تخته سنگها نفوذ می کند. رنگ برگهای آن خاکستری روشن است. دمبرگ بسیار کوتاهی نیز پهنک برگ آن را به ساقه ارتباط می دهد. گلهای آن کوچک ، متعدد، معطر به رنگ سفید با گلی و مجتمع به صورت دسته هایی در قسمتهای انتهائی ساقه می باشد. برگها پوشیده از کرک های خاکستری رنگ و حاوی اسانس هستند. میوه فندقه به رنگ قهوه ای تیره به طول ۲-۱ میلی متر است که داخل میوه چهار بذر به رنگ قهوه ای تیره وجود دارد. بذر آویشن بسیار ریز است . بذرهای آویشن ۲ تا ۳ سال قوه ی نامیه ی خوبی دارند. در شرایط اقلیمی مناسب ۱۴ تا ۲۰ روز پس از کاشت سبز می شوند.
در مناطق مرتفع کوهستانی می روید . در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. این گیاه خشکی دوست بوده و به سهولت قادر به تحمل کم آبی و خشکی است . آویشن به حالت غرقابی حساس است و این امر موجب خشک شدن گیاه می شود. خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم خاک های مناسبی جهت کشت آویشن است. از ضرورتهای کاشت گیاه آبیاری منظم و وجین علفهای هرز است در طول رویش نیز مبارزه با علفهای هرز نیز ضروری است که وجین مکانیکی با علفهای هرز باید با استفاده از علف کشهای مناسب تکمیل گردد.
دارای عطر بسیار خوبی است. حاوی روغن مایع اصیل به نام تیمول ،تانن، پانتوزان، سقز، علوکوزیه و مقدار بسیاری املاح معدنی است. علاوه بر مصارف درمانی در تهیه ادویه ها ، سس ها ، کنسرو ماهی و غذاهای گوشتی استفاده می نمایند. آویشن شیرازی را برای آسم، برونشیت، سیاه سرفه، ضعف زیاد و ناتوانی، دردهای معده، اختلات کلیه‌ها، زکام مغزی و خستگی تجویز می کنند. استعمال خارجی آویشن شیرازی برای رگ به رگ شدن اعضای بدن و شست و شوی زخمها مفید و مؤثر است. دم کرده آویشن شیرازی برای سرفه های سخت و برونشیت مفید است. مصرف بیش از حد آویشن شیرازی کلیه ها را تحریک میکند و ممکن است سبب بروز آلبومین ، سرگیجه و ضعف قلب شود. زنان باردار مجاز به مصرف آویشن شیرازی نمی باشند.، زیرا موجب سقط جنین می شود و در برخی افراد موجب ضعف نیروی جنسی و کم اشتهائی می گردد
کشت آویشن از طریق بذر یا از طریق رویشي امکان پذیر است. کاشت بذر به صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد. زمان مناسب برای کشت مستقیم بذر ، فروردین ماه است. تکثیر رویشی آویشن از طریق تقسیم بوته است. به این صورت که پس از خارج کردن بوته های دو ساله و سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی ، آنها را به ۲ یا ۳ قسمت تقسیم می کنند و در زمین اصلی کشت می کنند. فصل پائیز یا بهار زمان مناسبی برای این کار است. بهترین روش برای ازدیاد و تکثیر آویشن ، تقسیم بوته است.
