آگاو امریکانا
گياه خنجري را در مناطق حاره ميتوان اغلب در پاركها و باغها ديد ولي در نيمكره شمالي آنر ا تنها در تابستان ميشود در خارج از اطاق نگهداري كرد
گياه خنجري پس از مدت بسيار طولاني گل ميدهد و به خاطر اين مطلب به آن گياه century plant گفته ميشود
به هنگام ظهور گل ، ساقه گياه تا حد قابل توجهي بلند ميشود
آگاو (Agave) از كلمه يوناني Agavos به معني تحسين آميز مشتق شده است و علت انتخاب اين نام براي اين گونه شايد اين باشد كه گياه بزرگ و تحسين برانگيزي است و وقتي به گل مي نشيند واقعاٌ زيبا و ديدني مي شود ، بطور كلي باغبانها در ايران به اين گياه آگاو مي نامند . برخي مناطق دنيا به علت شباهت ظاهري آن به Aloe ( گياه مولد صبر زرد از تيره لاله ) به غلط Aloes مي گويند . گياهان جنس آگاو از خانواده نرگس يا Amaryllidaceae مي باشد ( در برخي منابع از خانواده Agavaceae ذكر شده است ) و داراي ۳۰۰ گونه دائمي است
گياهي است دائمي ، معمولا بدون ساقه برگهاي آن ريشه اي است يعني بطور گروهي مستقيما از ريشه خارج مي شوند . برگها پهن دراز به طول تا ۲ متر ، ضخيم ، گوشتي ، زير برگها محدب و برآمده و روي برگها مقعر ، به رنگ سبز خاكستري است . كناره برگها داراي تيغهاي تيز خيلي محكم و خميده به رنگ قهوه اي مايل به سياه مي باشد ، گلها ي آن به رنگ زرد مايل به سبز متعدد در اطراف محور شاخه گل دهنده كه از وسط برگها بيرون مي آيد قرار دارند . طول محور گلها در بعضي گونه ها ۸- ۹ متر مي رسد
ظريفترين نوع گياه خنجري a.marginata است كه برگهاي سبز ضخيم با حاشيه زرد رنگ دارد و اگر در محيط مناسبي قرار بگيرد رشد و نمو كرده و به ارتفاع بيش از يك متر ميرسد.
آگاوها در ۶- ۸ سالگي ( در برخي گونه ها ظهور گل را ۴۰-۳۰ سالگي و حتي تا پس از يك قرن ذكر نموده اند ) داراي ساقه گلدار و منتهي به تعداد فراواني گل در قسمت انتهايي ساقه مولد گل مي گردند
گیاه دائمی همیشه سبز تا ۷٫۵ متر رشد می کند. این گیاه به سرما حساس نمی باشد. گلها دو جنسی و گرده افشانی به وسیله پروانه ها صورت می گیرد. آگاو درخاکهای شنی، لومی ورسی با زهکش خوب رشد می کند. این گیاه در خاکهای اسیدی، قلیایی وخنثی رشد می کند. در سایه نمی تواند رشد کند. به رطوبت خاک نیاز دارد و مقاوم به خشکی است
از اواسط بهار ميتوان گياه خنجري را در خارج از اتاق و در مقابل نور آفتاب قرار داد ولي آب دادن و تغذيه گياه نبايد مورد غفلت قرار بگيرد
اواسط پاييز بايد گياه خنجري را به داخل آورده و در محيطي خنك ( كه از يخ زدگي محافظت شود ) قرار داده و به ميزان كم به ان آب داد.
آگاونیاز به خاک با زهکش خوب ومحیط آفتابی دارد. دمای ۳ درجه زیر صفر را تحمل می کند
به نور شدیدی احتیاج دارد
توان تمل دماهای بالا را دارد و میتوان گرما و خشکی را تحمل کند زمستان باید در ۴ تا ۶ درجه سانتی گراد نگه داری شود.
بهتر است آبیاری خوبی داشته باشد ولی باید مراقب پوسیدگی ریشه بود در زمستان با مقدار کمی آب آبیاری شود
به خاک قلیایی نیاز دارد مخلوطی مساوی از خاک باغچه و ماسه های درشت و تورب خاک مطلوبی برای رشد آگاو فراهم میاورد
آگاو ها اصولا از گياهان ليفي و نساجي محسوب مي شوند . از برگ آگاو پس از اينكه فيبر Sisal* از آن گرفته شد ماده هكوژنين بدست مي آورند . اين ماده در داروسازي براي ساختن كورتيزون و هورمونهاي جنسي بكار مي رود . هكوژنين منبع غني از ماده استروئيد ها مي باشد . برگهاي سيزال سبز نيز داراي مواد قندي است كه از آن استخراج مي شود . بطورمتوسط ازهر ۵۰۰ برگ ۱۴۰ كيلوگرم الياف فيبر خشك شده و از ۲۸۰۰-۲۷۰۰ كيلوگرم پولپ ( قسمت گوشتدار برگ ) در حدود ۱۵۰ كيلوگرم قند بدست مي آورند . برداشت برگها معمولا در تابستان انجام مي گيرد . برگهاي آگاو دراز , سفت و قوي است . ابتدا الياف آگاو با وسيله مخصوص الياف گيري خارج مي شود . الياف گرفته شده , شسته شده و براي اينكه تمام مواد خارجي گياهي از الياف گرفته شود , كوبيده و شانه مي شود و پس از آن مجددا چندين بار در آب شسته مي شود و براي سفيد شدن , آن را در آفتاب پهن مي كنند . له شده برگ آگاو به صورت ضماد برروي زخمهاي دير علاج اثر داده مي شود و از آن نتايج مفيد در التيام زخم و جراحات بدست مي آورند . ريشه آگاو معرق است وجوشانده آن به مصارف درماني مذكور مي رسد . در دامپزشكي از آن جهت درمان ضرب ديده گي اعضاي اسب و قاطر استفاده مي شود . ساقه آگاو داراي شيريني است كه پس از گرفتن شيره , آن را تبخير و تلغيظ نموده و به شكل شربت شيرين غليظي به نام عسل ماگي در بازار عرضه مي نمايند . در چين از گياه آگاو آمريكائي براي تهيه حشره كش استفاده مي شود . درهند از ريشه آگاو آمريكائي به عنوان مدر , معرق و ضدعفوني كننده استفاده مي شود .شيره برگهاي آن ملين و مدر و قاعده آور است ودر مواردكمبود ويتامين C داروي مفيدي است . در هند و چين از شيره برگها بعنوان ملين و مدر استفاده مي شود . در مورد گونه Agave angustifolia كه گونه پرورشي است از شيره برگهاي آن براي تسكين درد دندان و ناراحتي چشم استفاده مي شود . با توجه به خواص و كاربرد فراوان آگاو در داروسازي و صنعت و همچنين سازگاري اين گونه در بيشتر نقاط ايران توصيه مي شود مطالعات و بررسيهاي عميقتري در خصوص سازگاري گونه هاي مختلف اين گياه در ايران و استان گلستان انجام شود تا استفاده بهينه از اين گياه كم توقع انجام شود .
مغزگیاه آگاو سرشار ازساکارین است و وقتی پوست آن کنده شود آنرا می توان خورد، شیرین و مغذی اما نسبتا فیبری است. بذر را در آرد ترکیب کرده و به عنوان غلیظ کننده در سوپ یا اینکه در ساخت نان بکار می برند. شیره ای که ازساقه گل دهنده می گیرند به عنوان شربت استفاده می کنند
شیره گیاه آگاو را همانند ضماد بر روی جراحتها می گذارند. شیره همچنین در درمان اسهال و اسهال خونی بکارمی رود. شیره ضد عفونی کننده، معرق، ادرارآور وضدیبوست است. دم کرده برگهای ریزریزشده، مسهل وعصاره برگ برای درمان ضرب دیدگی بکار می رود. همچنین در درمان دیرهضمی، نفخ شکم، یبوست وزردی بکارمی رود. شیره ضدعفونی کننده وازرشد باکتریها در معده و روده جلوگیری می کند. از برگها داروی استروئیدی می سازند. یک صمغ از ریشه و برگ می گیرند که در درمان دندان درد بکار می رود. ریشه معرق وادرارآورمی باشد. آن همچنین در درمان سفلیس بکار می رود.
از ساپونین گیاه صابون می سازند(در ریشه می باشد). وقتی ریشه و برگ را خرد می کنند و سپس با آب آنرا می جوشانند، ساپونین از آن استخراج می شود. گیاه خاصیت حشره کشی دارد. یک فیبر قوی از برگها می گیرند که از آن طناب، نخ و پارچه می سازند. ساقه های گل دهنده خشک شده همانند یک پوشش ضدآب بکار می رود
تكثير آگاو هم از طريق بذر و هم از طريق كاشت پاجوشهاي نزديك ريشه آن صورت مي گيرد .ازدياد از طريق بذر با كاشت در خاك با دماي ۲۰ درجه سانتيگراد و از طريق پاچوش ، با جداكردن جوانه ها از پايه هاي مادري و كاشت آنها صورت مي گيرد . در ايستگاه تحقيقات چالكي گرگان در كنار پايه مادري پاجوش هاي بسيار زيادي توليد شده است كه به راحتي مي توان آن را از پايه مادري جدا وكشت نمود . آگاو مكان آفتابي و هواي گرم كه داراي جريان كافي هوا باشد دوست دارد و در مناطقي كه داراي زمستان يخبندان دارند بايد در پناه گذارده شود .
بذررا بصورت سطحی در محیط آفتابی در ماه فروردین و درون گلخانه گرم بکارید. بذردردمای ۲۰ درجه درعرض ۱ تا ۳ ماه جوانه می زند. جوانه ها را در گلدانهای مجزا با خاک زهکشی شده بکارید تا به قدر کافی بزرگ شود. ازاین گیاه تا موقعی که ارتفاعش به ۲۰ سانتی متربرسد مراقبت بکنید. گیاه را دراواخر بهار یا اوایل تابستان بعد از سرمای ناگهانی خارج می کنید
