تلکا یا گلابی جنگلی

نام محلی : تلکا
نام فارسی : تلکا ، گلابی جنگلی ، گلابی وحشی
نام علمی : Pyrus boissieriana
تیره: گل سرخ Rosaceae

• یکی از جنسهای متعلق به راسته گل سرخ و تیره گل سرخ است.
• درختانی دارایبرگهای ساده ، گلهایی با کاسه ۵ لبه ، گلبرگهای سفید ، بساکهای صورتی یا بنفش ، تخمدان ۵ خانه ای منتهی به ۵ خامه هستند.
• میوه گلابی دارای ۵ خانه و هر خانه دارای یک یا دو دانه با درون‌بر غضروفی ومیان‌بر گوشتی ،
• کم و بیش همراه با توده‌های مقاوم اسکلروزی است.
• این جنس بیش از ۷ گونه در جنگلهای شمالی ، دامنه های البرز ، ارتفاعات کرج ، چالوس ، آذربایجان بویژه اطراف ارومیه و نواحی مرکزی و پایین ارتفاعات بختیاری جنوب و فارس دارد.
• گونه خوراکی آن همان پیروس کومونیس(PYRUS COMMUNIS ) است که واریته‌های پرورشی زیادی به نامهای محلی گلابی ، امرود و … وجود دارد.
• از تمام قسمتهای گلابی مانند برگهای جوان ،‌ پوست و ساقه میوه آن استفاده طبی به عمل می‌آید.
• میوه تلکا جزو میوه های جنگلی قابل استفاده در سنه کوه است و به گلابی وحشی که در گویش محلی” تلکاtelka ” می گویند میوه ای ریز اندازه فندق است که از نظر ظاهری بسیار شبیه گلابی می باشد که به صورت خودرو تک درخت آن در جنگل و کنار برخی زمینهای حاشیه روستا یافت می شود و میوه آن اواخر شهریور و اوایل پاییز می رسد که به صورت خام خوریاستفاده می شود . از نهال جوان آن به عنوان پایه گلابی در پیوند ارقام خوب و باغی استفاده میشود.
• تلکا درختی است به ارتفاع حدود ۵ متر و دارای شاخه های خار مانند، برگ آن تخم مرغی گرد با قاعده گرد و یا تقریباً قلبی و با انتهایی کند ولی انتهای برگهای جوان آن کمی کشیده بنظر می رسد. روی برگ صاف و براق است و پشت برگهای جوان و حاشیه آنرا تارهای عنکبوتی فرا گرفته است که رفته رفته صاف می گردد و دارای رنگ سبز روشن می باشد و طول پهنک ۴-۲ سانتی متر و طول دمبرگ تقریباً دو برابر آنست.
• گل آذین تلکا بیشتر سفید و مجتمع خوشه ای است و طول پا یک گل به سه سانتی متر می رسد.گلهایش سفید و داخل کاسبرگهای خرد و مثلثی آن پشمین و سرخ می باشد. میوه آن کوچک، گرد و یا کمی گلابی شکل است و بر روی پایکی به طول سه سانتی متر قرار دارد و قطر آن به ۵/۱ سانتی متر بالغ می گردد. رنگ آن سرخ تیره متمایل به سیاهی و برخی قهوه ای است.
• در منابع آلمانی منشا گلابی را درکوههای البرز ذکر کرده اند.انواع مختلف گونه وحشی آن در جنگلهای گیلان و مازند ران تا گرگان و گلستان وجود دارد که به لهجه گیلانی اربه خوج و سنگ خوج و در گویش طبری مازندران “تلکا“معروف اند.
• نامهای محلی آن در شمال عبارتست از آرموت (در ارسباران) خرس آرموت(در طوالش) آمبرو(در شفارود)همرو ( در ارتفاعات منجیل و هرزویل) امرود (در دیلمان کلارستاق، کجور) گال اربو ( در رامسر، تنکابن و لاهیجان) سوتی و هم تولک (در نور) تلکا و تکلو ( در مازندران) و در واقع نام تلکا نام همه گیر منطقه مازندران است .
• دامنه انتشار درخت تلکا در جنگلهای شمال ایران از ارسباران و آستارا تا گرگان پراکنده است و از جلگه های ساحلی دریا تا ارتفاعات زیاد به بالا می توان مشاهده نمود. چنانکه در جنگلهای نور تا ۲۰۰۰ و در دره چالوس تا ۲۴۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا و در سنه کوه تقریبا به صورت پراکنده دیده می شود اما هرچه به سمتچلمه کوه می رویم تعداد و تنوع آن افزوده می شود و در خود چلمه کوه که ارتفاع بیش از ۲۷۰۰ متر است ، تعداد زیاد درختچه آن را می توان به وفور مشاهده نمود .
• میوه تلکا معمولا پیش رستر از کندس ولیک است و انواع زودرس و دیر رس دارد که معمولا زودرسها شیرین تر و خوشمزه تر و ر گ میوه روشنتر است و در تابستان شهریور ماه می رسد و دیررسها که میوه ترش مزه ای و ر نگ تیره تری دارند در مهر ماه می رسند ومعمولا در سنه کوه نسبت به کوهستان تلکا زودتر می رسد و فصل برادشتش به اتمام می رسد .میوه نارس آن معمولا گس است و بعد از برداشت که چند روز بماند کاملا رسیده و خوشمزه می گردد . میوه تلکا قابض ، تب بر و آرام بخش است. چوب درخت تلکا محکم و با دوام بوده و در صنعت چوب استفاده می شود و برخی افراد مثل خانواده مشد اکبر دسی در سنه کوه ،لوازم چوبی آشپزخانه ای مثل کچه و کترای زیبایی ر ا با دست هنر مندانه خود خلق می نمایند که در آینده در پستی جداگانه به آن خواهیم پر داخت .
• از برگ درختان آن برای تهیه رنگ قهوه ای مایل به زرد استفاده می شود.