[vc_row][vc_column][vc_column_text]
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تکثیر غیرجنسی (رویشی)[/vc_message][vc_column_text] تکثیر غیرجنسی عبارت است از تولید یک گیاه جدید از یک سلول (یاخته)، بافت و یا اندام یک گیاه اولیه . اساس این روش بر این حقیقت علمی استوار است که، بطورکلی، هر یاخته گیاهی حاوی کلیه اطلاعات ژنتیکی لازم برای تولید یک گیاه کامل می باشد و بنابراین از نظر علمی ایجاد یک گیاه کامل ، حتی از یک یاخته ، امکان پذیر است . تکثیر غیرجنسی ، هم بطور طبیعی و هم بوسیله انسان انجام می شود و چون در آن ، تقسیم مستقیم سلولی (میتوز) نقش اساسی دارد تمام گیاهان حاصله از یک گیاه دارای ساختمان نتیکی مشابه خواهند بود. مجموعه گیاهانی که به این روش از یک گیاه اولیه حاصل همگروه (کلون) نامیده می شوند.
پس از اینکه یک گیاه جدید با صفات معین و مطلوب به وجود آمد ، ساختمان ژنتیکی آن می تواند با استفاده از اندام های رویشی و سایر روش های تکثیر غیرجنسی حفظ در حالیکه در اغلب اوقات، تکثیر جنسی اینگونه گیاهان به دلیل هتروزیگوس بودن آنها، منجر به تفرقه صفات می شود و نتاج “شبیه به اصلی” نخواهند شد؛ برای مثال سیب لبنانی که تقریباً صد سال قبل بطور اتفاقی به دست آمده و به طرق غیرجنسی تکثیر یافته امروزه ، علیرغم هتروزیگوس بودن ، به همان صورت اولیه در بسیاری از نقاط دنیا کشت می شود ؛ همچنین هلوی البرتا نیز که اکنون بهترین هلوی جهان به شمار می آید در اواسط قرن نوزدهم از طریق تکثیر غیرجنسی تولید شد و پس از آن منحصراً به طرق غیرجنسی، با حفظ ساختمان ژنتیکی اولیه، تکثیر یافت.
استفاده بسیار مهم دیگری که از تکثیر غیرجنسی به عمل می آید در گیاهانی است که ، به دلایل مختلف، قادر به تولید بذر نیستند یا بذر بسیار کمی تولید می کنند . این دلایل ممکن است ژنتیکی باشند (مانند داشتن ژن “نرسترونی” در پیاز که باعث تشکیل نشدن گرده و یا بی اثر بودن آن می شود) یا ناسازگاری بین گرده و مادگی (که در کلم باعث عدم رشد لوله گرده در خامه می گردد) با ممکن است سیتوژنتیکی باشند (مثل دو رگه های بین دو گونه، که به دلیل عدم تشابه بین کروموزوم های والدین عقیم هستند) یا اینکه گیاه، ” چندگان “(پلسی پلوئیت) باشد (مثل هلوی زینتی، بادام زینتی ، موز و هندوانه بی هسته که چون مضرب کروموزومی آنها فرد است تقسیم کاهشی آنها با اشکال روبرو می شود و قادر به تولید بذر نیستند) و یا ممکن است این دلایل محیطی باشند (مثل مناسب نبودن شرایط دمایی و رطوبتی برای گرده افشانی و یا اصولاً برای تولید گل – که این امر بویژه در ترخون قابل رویت است چه این گیاه در شرایط مناطق معتدله معمولاً تولید گل و بذر نمی کند ) . همچنین ، بسیاری از گیاهان (مثل اطلسی و میخک) که گل آنها پر پر است و، به علت تبدیل شدن اندام های جنسی شان به گلبرگ، تولید بذر نمی کنند نیز تنها به روش غیرجنسی قابل تکثیرند. علاوه بر اینها، تکثیر بعضی گیاهان (مانند توت فرنگی ، سیب زمینی ، نرگس و داودی) که بذرهای سالم و قابل سبز شدن تولید می کنند نیز معمولاً با روش های غیر جنسی صورت می گیرد. دلیل این امر آنست که نهال های بذری این گیاهان بسیار ضعیف هستند و مدتها طول می کشد که بزرگ شده، گل و محصول تولید کنند : یا آشکارا، تکثیر غیرجنسی گیاهانی ، (مثل بداغ) ، که بذورشان دارای دوره رکود طولانی هستند و بسیار سخت سبز می شوند سریعتر و ارزانتر می باشد. ویروس زدایی (یعنی تولید یک “گیاه سالم “، که دارای صفات مطلوبی باشد، از یک “گیاه آلوده به ویروس “) نیز از اعمالی است که توسط تکثیر غیرجنسی امکان پذیر است. تکثیر غیرجنسی گیاهان به روش های مختلفی انجام می شود.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تولید بذر غیرجنسی[/vc_message][vc_column_text] در این نوع تولید بذر ، بدون آنکه چرخه معمولی جنسی بطور کامل صورت گرفته منجر به تولید جنین حاصله از تلقیح گردد، جنین و بذر بطریق تقسیم مستقیم سلولی از یک یاخته “دوگان” (دیپلوئید) ایجاد می شود که ممکن است این یاخته، یاخته مادری “بزرگ هاگ ” (مگاسپور) یا یکی از یاخته های بافت تخمدان نبات مادری باشد. بنابراین، این نوع تولید بذر در حقیقت یک نوع تکثیر غیرجنسی است و “بذور غیرجنسی” حاصله دارای ساختمان ژنتیکی کاملاً شبیه به نبات مادری هستند که تولید “همگروه” می کنند. از طرف دیگر ، چون امراض ویروسی معمولاً توسط بذر انتقال نمی یایند، بذور غیرجنسی در عین حالیکه شباهت ژنتیکی کامل به نبات مادری دارند عاری از ویروس نیز می باشند و می توان با استفاده از آنها یک همگروه آلوده را احیا و سالم کرد.
بعضی اوقات در گیاهانی مانند مرکبات و انبه، علاوه بر تولید جنین به طریقه معمول جنسی ، تعدادی جنین در خارج از کیسه جنینی به شیوه تولید بذر غیرجنسی ایجاد می شوند. تولید دو یا چند جنین در داخل یک بذر “چند جنینی” نامیده می شود. در مرکبات، تا ۱۶ جنین در یک بذر گزارش شده که یکی در نتیجه چرخه معمولی جنسی و بقیه توسط تولید بذر غیرجنسی حاصل شده اند. در بسیاری از گیاهان که تولید بذر غیرجنسی می کنند، هر چند گرده افشانی هم انجام می گیرد ولی لقاح صورت نمی پذیرد و در نتیجه ، این گیاهان ، علیرغم هتروزیگوس بودن و داشتن دگر گرده افشانی ، گیاهانی شبیه به اصلی تولید می کنند.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تکثیر بوسیله “ساقه رونده” [/vc_message][vc_column_text]ساقه رونده عبارت از ساقه نرم و باریکی است که از روی طوقه گیاه مادری نباتاتی مانند توت فرنگی بر روی سطح زمین گسترش یافته و در محل گره های خود تولید گیاهان جدید کامل می کند که می توان آنها را جدا کرد و مستقلاً پرورش داد.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تکثیر بوسیله پاجوش[/vc_message][vc_column_text] بر روی ریشه بعضی از نباتات مانند انار ، انجیر و گل محمدی جوانه های نابجایی در داخل خاک ایجاد می گردد که پس از رشد تولید شاخه هایی می کنند. این شاخه ها گرداگرد نبات مادری از زمین بیرون می آید و به آنها پاجوش گفته می شود چنانکه خاک پای درختان مادری را پس زده و شاخه ها را (معمولاً با مقداری ریشه) بیرون آورند. می توان از آنها برای تکثیر گیاه استفاده کرد.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن [/vc_message][vc_column_text] خوابانیدن یکی از روش های ازدیاد نباتات است که در آن ساقه را در حالیکه به نبات مادری متصل است در خاک مرطوب یا پیت قرار می دهند تا ریشه دار شود و پس از آنکه ریشه کافی تولید کرد آنرا از نبات مادری جدا می کنند تا به عنوان گیاه مستقل به رشد خود ادامه دهد. مزیت این روش در آنست که گیاه مادری مواد قندی، هورمون ها آب و مواد – غذایی شاخه خوابانیده شده را تا موقع ایجاد ریشه تامین می نماید.
از معایب این روش آنست که از یک گیاه مادری ، تنها تعداد معدودی گیاه می توان به دست آورد. همچنین هزینه کارگر و عملیات خوابانیدن زیاد است و مساحت زیادی از زمین را برای مدتی طولانی اشغال می کند . بنابراین در سطح تجارتی نمی توان همواره از این روش استفاده کرد .
خوابانیدن شاخه معمولاً در اواخر زمستان با اوائل بهار انجام می شود ولی شاخه بعضی گیاهان را می توان در اواخر تابستان یا اوائل پائیز نیز خوابانید . مدت لازم برای خوابانیدن شاخه یک فصل رشد است مثلاً شاخه های را که در اول بهار خوابانیده شده اند در اواخر پائیز از پایه مادری جدا می سازند . گاهی برای اینکه سرمای زمستان و یخبندان به گیاهان جدید صدمه نزند، آنرا، تا بهار سال بعد، از پایه مادری جدا نمی کنند. در درختان انجیر و انار، شاخه خوابانیده شده را باید حداقل ۱۲ ماه در زمین باقی گذاشت تا ریشه کافی تولید کند و قوی شود.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن انتهایی[/vc_message][vc_column_text]در طبیعت، بعضی اوقات شاخه های سال جاری گیاه که طویل و نسبتاً نرم هستند به طرف زمین خم شده، پس از تماس با زمین، نوک آنها در خاک فرو می رود. پس از مدتی ، نوک شاخه در اثر رشد و به دلیل زمین گرایی منفی به طرف بالا بر می گردد و از خاک بیرون می آید، این امر باعث ایجاد ریشه در نقاط مریستمی خم شده می گردد. در باغبانی از این روش، برای ازدیاد نباتات استفاده می شود و گیاهانی مانند تمشک سیاه و “سیاه توت رونده توسط خوابانیدن انتهایی تکثیر می گردند . در طبیعت نیز، انواع وحشی این گیاهان به همین ترتیب زیاد می شوند . محدودیت این روش تکثیر در آنست که تنها به تعداد شاخه های موجود می توان گیاهان جدید بدست آورد. در باغبانی ، روش کار بدین ترتیب است که نزدیک شاخه ای که قرار است خوابانیده شود سوراخی ، به عمق ۱۵-۸ سانتیمتر، در خاک ایجاد می کنند و نوک شاخه را در آن قرار داده و با خاک می پوشانند سپس آبیاری می کنند. پس از آنکه گیاه جدید از خاک بیرون آمد و ریشه کافی تولید کرد آنرا از نبات مادری جدا می سازند.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن ساده[/vc_message][vc_column_text]در این روش نیز سوراخی، مانند آنچه برای خوابانیدن انتهایی گفته شد، در خاک ایجاد می کنند و شاخه های درخت مادری را خم می کند بطوریکه یک قسمت از آن با خاک پوشیده شود و حدود ۲۰-۱۵ سانتیمتر قسمت انتهایی شاخه از خاک بیرون باشد. بنابراین تفاوت اصلی بین خوابانیدن انتهایی و خوابانیدن ساده در آنست که در خوابانیدن اننهائی . نوک ساقه با خاک پوشانیده می شود در حالنکه در خوابانیدن ساده تک شاخه از خاک بیرون است. قسمت زیرزمینی ساقه ایجاد ریشه، و قسمت بیرون آمده از خاک تولید شاخ و برگ جدید می کند. چنانکه قسمت زیرین ساقه که در خاک است زخمی شود چون جهت بهبود یافتن قسمت زخم شده، سلول ها حالت مریستی پیدا می کنند ریشه زایی تسهیل می گردد. شاخه خوابانیده شده را باید بوسیله سنگ یا گیره های چوبی در زمین نگهداشت و با استفاده از یک قیم، قسمت انتهایی آن را به حالت عمود در آورد. این روش برای تکثیر گیاهانی مانند یاس زرد ، انگور و یاسمن و انواع درختان و درختچه های همیشه سبز برگ پهن بکار می رود. در این روش نیز از هر شاخه گیاه مادری تنها یک گیاه جدید حاصل می آید.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن شیاری (نهری)[/vc_message][vc_column_text]این شیوه خوابانیدن، از یک شاخه نبات مادری، بیش از یک گیاه جدید به دست می دهد. روش کار بدین ترتیب است که شاخه های جوان را بطور طولی در یک شیار کم عمق قرار داده، با ۱۰-۵ سانتیمتر خاک مرطوب می پوشانند و هر چه شاخه بیشتر رشد کند خاک بیشتری روی آن می ریزند : قسمت انتهایی شاخه معمولاً از زمین بیرون گذاشته می شود. از هر جوانه شاخه خوابانیده شده، گیاه جدیدی ایجاد می گردد و از زمین بیرون می آید. در اینجا نیز با زخم کردن قسمت تحتانی ساقه، ریشه زایی را تسهیل می کنند. در غیر اینصورت، ریشه از پائین شاخه ای که از جوانه شاخه رشد کرده، ایجاد می گردد. بعضی گونه های رز، اسپیره و بسیاری از درختچه های خزان دار بدین روش تکثیر می شوند.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن کپه ای (تپه ای)[/vc_message][vc_column_text]اسن روش در موقعی به کار می رود که شاخه های گیاه را نمی توان خم کرد . در این حالت، نبات مادری را در بهار، قبل از شروع رشد، از سه سانتیمتری سطح خاک قطع می کنند و این باعث تولید شاخه های جانبی زیادی در پایین گیاه می شود که همراه با رشد آنها اطراف گیاه را خاکریزی می کند تا حدی که نصف طول شاخه ها پوشانده شود. هرچه شاخه ها بیشتر رشد کنند خاک بیشتری گرداگرد گیاه داده می شود بطوریکه در فصل رشد ، خاک دادن ۳ تا ۴ بار انجام می گیرد. در طول فصل رشد، در پایین شاخه های جدید، ریشه ایجاد می گردد و در اواخر فصل رشد ، خاک را کنار زده گیاهان جدید را جدا می سازند . پایه مادری می تواند برای چند سال متوالی به همین روش خوابانیده شود . این روش خوابانیدن، بخصوص در مورد پایه های سیمی ، به و انگورفرنگی به کار می رود .[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن هوایی ( چینی )[/vc_message][vc_column_text]این روش که بوسیله چینی ها، در چندین قرن قبل ، انجام می شده، برای شاخه هایی که نمی توان آنها را خم کرد، همچنین شاخه هایی که دیر ریشه می دهند، به کار می رود. روش کار بدین ترتیب است که شاخه هایی که قطرشان حدود ۶ تا ۱۸ میلیمتر بوده، دارای رشد سریع و تعداد برگ کافی اند، را از بین شاخه های سال قبل بر می گزینند و یک حلقه از پوست آنها، به عرض تقریبی یک میلیمتر و بجای پوست برداری می توان با ایجاد یک برش به طول تقریبی ۵ سانتیمتر ، در امتداد طول شاخه، پوست را زخمی ساخت. برای التیام این زخم ها ” بافت پینه ای “” تشکیل می گردد که حاوی مقادیر زیادی هورمون ریشه زایی است : بدین ترتیب ریشه زایی تسهیل می گردد. پس از زخم زنی مقداری “تورب خزه” یا “تورب اسفاگنوم ” مرطوب در اطراف محل زخم قرار می دهند و روی آنرا با پلاستیک می پوشانند و دو سر آنرا می بندند. پس از تولید ریشه، شاخه را، از زیر ریشه ها، از نبات مادری جدا ساخته به عنوان گیاه مستقل می کارند. این روش خوابانیدن برای گیاهانی مانند فیکوس، سمبرگ کروتون و انجیر به کار می رود.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانی عدن مرکب ( مارپیچی )[/vc_message][vc_column_text]این روش مانند خوابانیدن ساده است، به استثنای اینکه شاخه را در چند جا در خاک فرو برده و بیرون می آورند. این طریقه برای گیاهانی که قوی بوده و شاخه طویل و خمش پذیر دارند (مثل انگور) به کار برده می شود. معمولاً قسمت های تحتانی ساقه که در خاک قرار می گیرد، زخم یا پوست برداری می شود. در هر قسمت ساقه که از خاک بیرون قرار گیرد باید حداقل یک جوانه وجود داشته باشد. در این روش از یک شاخه، چند گیاه جدید گرفته می شود .[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_media_grid grid_id=”vc_gid:1516562981766-c64c3524-71af-10″ include=”15831,15833,15834,15835,15836″][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_message message_box_style=”solid” message_box_color=”pink”]
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
پس از اینکه یک گیاه جدید با صفات معین و مطلوب به وجود آمد ، ساختمان ژنتیکی آن می تواند با استفاده از اندام های رویشی و سایر روش های تکثیر غیرجنسی حفظ در حالیکه در اغلب اوقات، تکثیر جنسی اینگونه گیاهان به دلیل هتروزیگوس بودن آنها، منجر به تفرقه صفات می شود و نتاج “شبیه به اصلی” نخواهند شد؛ برای مثال سیب لبنانی که تقریباً صد سال قبل بطور اتفاقی به دست آمده و به طرق غیرجنسی تکثیر یافته امروزه ، علیرغم هتروزیگوس بودن ، به همان صورت اولیه در بسیاری از نقاط دنیا کشت می شود ؛ همچنین هلوی البرتا نیز که اکنون بهترین هلوی جهان به شمار می آید در اواسط قرن نوزدهم از طریق تکثیر غیرجنسی تولید شد و پس از آن منحصراً به طرق غیرجنسی، با حفظ ساختمان ژنتیکی اولیه، تکثیر یافت.
استفاده بسیار مهم دیگری که از تکثیر غیرجنسی به عمل می آید در گیاهانی است که ، به دلایل مختلف، قادر به تولید بذر نیستند یا بذر بسیار کمی تولید می کنند . این دلایل ممکن است ژنتیکی باشند (مانند داشتن ژن “نرسترونی” در پیاز که باعث تشکیل نشدن گرده و یا بی اثر بودن آن می شود) یا ناسازگاری بین گرده و مادگی (که در کلم باعث عدم رشد لوله گرده در خامه می گردد) با ممکن است سیتوژنتیکی باشند (مثل دو رگه های بین دو گونه، که به دلیل عدم تشابه بین کروموزوم های والدین عقیم هستند) یا اینکه گیاه، ” چندگان “(پلسی پلوئیت) باشد (مثل هلوی زینتی، بادام زینتی ، موز و هندوانه بی هسته که چون مضرب کروموزومی آنها فرد است تقسیم کاهشی آنها با اشکال روبرو می شود و قادر به تولید بذر نیستند) و یا ممکن است این دلایل محیطی باشند (مثل مناسب نبودن شرایط دمایی و رطوبتی برای گرده افشانی و یا اصولاً برای تولید گل – که این امر بویژه در ترخون قابل رویت است چه این گیاه در شرایط مناطق معتدله معمولاً تولید گل و بذر نمی کند ) . همچنین ، بسیاری از گیاهان (مثل اطلسی و میخک) که گل آنها پر پر است و، به علت تبدیل شدن اندام های جنسی شان به گلبرگ، تولید بذر نمی کنند نیز تنها به روش غیرجنسی قابل تکثیرند. علاوه بر اینها، تکثیر بعضی گیاهان (مانند توت فرنگی ، سیب زمینی ، نرگس و داودی) که بذرهای سالم و قابل سبز شدن تولید می کنند نیز معمولاً با روش های غیر جنسی صورت می گیرد. دلیل این امر آنست که نهال های بذری این گیاهان بسیار ضعیف هستند و مدتها طول می کشد که بزرگ شده، گل و محصول تولید کنند : یا آشکارا، تکثیر غیرجنسی گیاهانی ، (مثل بداغ) ، که بذورشان دارای دوره رکود طولانی هستند و بسیار سخت سبز می شوند سریعتر و ارزانتر می باشد. ویروس زدایی (یعنی تولید یک “گیاه سالم “، که دارای صفات مطلوبی باشد، از یک “گیاه آلوده به ویروس “) نیز از اعمالی است که توسط تکثیر غیرجنسی امکان پذیر است. تکثیر غیرجنسی گیاهان به روش های مختلفی انجام می شود.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تولید بذر غیرجنسی[/vc_message][vc_column_text] در این نوع تولید بذر ، بدون آنکه چرخه معمولی جنسی بطور کامل صورت گرفته منجر به تولید جنین حاصله از تلقیح گردد، جنین و بذر بطریق تقسیم مستقیم سلولی از یک یاخته “دوگان” (دیپلوئید) ایجاد می شود که ممکن است این یاخته، یاخته مادری “بزرگ هاگ ” (مگاسپور) یا یکی از یاخته های بافت تخمدان نبات مادری باشد. بنابراین، این نوع تولید بذر در حقیقت یک نوع تکثیر غیرجنسی است و “بذور غیرجنسی” حاصله دارای ساختمان ژنتیکی کاملاً شبیه به نبات مادری هستند که تولید “همگروه” می کنند. از طرف دیگر ، چون امراض ویروسی معمولاً توسط بذر انتقال نمی یایند، بذور غیرجنسی در عین حالیکه شباهت ژنتیکی کامل به نبات مادری دارند عاری از ویروس نیز می باشند و می توان با استفاده از آنها یک همگروه آلوده را احیا و سالم کرد.
بعضی اوقات در گیاهانی مانند مرکبات و انبه، علاوه بر تولید جنین به طریقه معمول جنسی ، تعدادی جنین در خارج از کیسه جنینی به شیوه تولید بذر غیرجنسی ایجاد می شوند. تولید دو یا چند جنین در داخل یک بذر “چند جنینی” نامیده می شود. در مرکبات، تا ۱۶ جنین در یک بذر گزارش شده که یکی در نتیجه چرخه معمولی جنسی و بقیه توسط تولید بذر غیرجنسی حاصل شده اند. در بسیاری از گیاهان که تولید بذر غیرجنسی می کنند، هر چند گرده افشانی هم انجام می گیرد ولی لقاح صورت نمی پذیرد و در نتیجه ، این گیاهان ، علیرغم هتروزیگوس بودن و داشتن دگر گرده افشانی ، گیاهانی شبیه به اصلی تولید می کنند.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تکثیر بوسیله “ساقه رونده” [/vc_message][vc_column_text]ساقه رونده عبارت از ساقه نرم و باریکی است که از روی طوقه گیاه مادری نباتاتی مانند توت فرنگی بر روی سطح زمین گسترش یافته و در محل گره های خود تولید گیاهان جدید کامل می کند که می توان آنها را جدا کرد و مستقلاً پرورش داد.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تکثیر بوسیله پاجوش[/vc_message][vc_column_text] بر روی ریشه بعضی از نباتات مانند انار ، انجیر و گل محمدی جوانه های نابجایی در داخل خاک ایجاد می گردد که پس از رشد تولید شاخه هایی می کنند. این شاخه ها گرداگرد نبات مادری از زمین بیرون می آید و به آنها پاجوش گفته می شود چنانکه خاک پای درختان مادری را پس زده و شاخه ها را (معمولاً با مقداری ریشه) بیرون آورند. می توان از آنها برای تکثیر گیاه استفاده کرد.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن [/vc_message][vc_column_text] خوابانیدن یکی از روش های ازدیاد نباتات است که در آن ساقه را در حالیکه به نبات مادری متصل است در خاک مرطوب یا پیت قرار می دهند تا ریشه دار شود و پس از آنکه ریشه کافی تولید کرد آنرا از نبات مادری جدا می کنند تا به عنوان گیاه مستقل به رشد خود ادامه دهد. مزیت این روش در آنست که گیاه مادری مواد قندی، هورمون ها آب و مواد – غذایی شاخه خوابانیده شده را تا موقع ایجاد ریشه تامین می نماید.
از معایب این روش آنست که از یک گیاه مادری ، تنها تعداد معدودی گیاه می توان به دست آورد. همچنین هزینه کارگر و عملیات خوابانیدن زیاد است و مساحت زیادی از زمین را برای مدتی طولانی اشغال می کند . بنابراین در سطح تجارتی نمی توان همواره از این روش استفاده کرد .
خوابانیدن شاخه معمولاً در اواخر زمستان با اوائل بهار انجام می شود ولی شاخه بعضی گیاهان را می توان در اواخر تابستان یا اوائل پائیز نیز خوابانید . مدت لازم برای خوابانیدن شاخه یک فصل رشد است مثلاً شاخه های را که در اول بهار خوابانیده شده اند در اواخر پائیز از پایه مادری جدا می سازند . گاهی برای اینکه سرمای زمستان و یخبندان به گیاهان جدید صدمه نزند، آنرا، تا بهار سال بعد، از پایه مادری جدا نمی کنند. در درختان انجیر و انار، شاخه خوابانیده شده را باید حداقل ۱۲ ماه در زمین باقی گذاشت تا ریشه کافی تولید کند و قوی شود.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن انتهایی[/vc_message][vc_column_text]در طبیعت، بعضی اوقات شاخه های سال جاری گیاه که طویل و نسبتاً نرم هستند به طرف زمین خم شده، پس از تماس با زمین، نوک آنها در خاک فرو می رود. پس از مدتی ، نوک شاخه در اثر رشد و به دلیل زمین گرایی منفی به طرف بالا بر می گردد و از خاک بیرون می آید، این امر باعث ایجاد ریشه در نقاط مریستمی خم شده می گردد. در باغبانی از این روش، برای ازدیاد نباتات استفاده می شود و گیاهانی مانند تمشک سیاه و “سیاه توت رونده توسط خوابانیدن انتهایی تکثیر می گردند . در طبیعت نیز، انواع وحشی این گیاهان به همین ترتیب زیاد می شوند . محدودیت این روش تکثیر در آنست که تنها به تعداد شاخه های موجود می توان گیاهان جدید بدست آورد. در باغبانی ، روش کار بدین ترتیب است که نزدیک شاخه ای که قرار است خوابانیده شود سوراخی ، به عمق ۱۵-۸ سانتیمتر، در خاک ایجاد می کنند و نوک شاخه را در آن قرار داده و با خاک می پوشانند سپس آبیاری می کنند. پس از آنکه گیاه جدید از خاک بیرون آمد و ریشه کافی تولید کرد آنرا از نبات مادری جدا می سازند.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن ساده[/vc_message][vc_column_text]در این روش نیز سوراخی، مانند آنچه برای خوابانیدن انتهایی گفته شد، در خاک ایجاد می کنند و شاخه های درخت مادری را خم می کند بطوریکه یک قسمت از آن با خاک پوشیده شود و حدود ۲۰-۱۵ سانتیمتر قسمت انتهایی شاخه از خاک بیرون باشد. بنابراین تفاوت اصلی بین خوابانیدن انتهایی و خوابانیدن ساده در آنست که در خوابانیدن اننهائی . نوک ساقه با خاک پوشانیده می شود در حالنکه در خوابانیدن ساده تک شاخه از خاک بیرون است. قسمت زیرزمینی ساقه ایجاد ریشه، و قسمت بیرون آمده از خاک تولید شاخ و برگ جدید می کند. چنانکه قسمت زیرین ساقه که در خاک است زخمی شود چون جهت بهبود یافتن قسمت زخم شده، سلول ها حالت مریستی پیدا می کنند ریشه زایی تسهیل می گردد. شاخه خوابانیده شده را باید بوسیله سنگ یا گیره های چوبی در زمین نگهداشت و با استفاده از یک قیم، قسمت انتهایی آن را به حالت عمود در آورد. این روش برای تکثیر گیاهانی مانند یاس زرد ، انگور و یاسمن و انواع درختان و درختچه های همیشه سبز برگ پهن بکار می رود. در این روش نیز از هر شاخه گیاه مادری تنها یک گیاه جدید حاصل می آید.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن شیاری (نهری)[/vc_message][vc_column_text]این شیوه خوابانیدن، از یک شاخه نبات مادری، بیش از یک گیاه جدید به دست می دهد. روش کار بدین ترتیب است که شاخه های جوان را بطور طولی در یک شیار کم عمق قرار داده، با ۱۰-۵ سانتیمتر خاک مرطوب می پوشانند و هر چه شاخه بیشتر رشد کند خاک بیشتری روی آن می ریزند : قسمت انتهایی شاخه معمولاً از زمین بیرون گذاشته می شود. از هر جوانه شاخه خوابانیده شده، گیاه جدیدی ایجاد می گردد و از زمین بیرون می آید. در اینجا نیز با زخم کردن قسمت تحتانی ساقه، ریشه زایی را تسهیل می کنند. در غیر اینصورت، ریشه از پائین شاخه ای که از جوانه شاخه رشد کرده، ایجاد می گردد. بعضی گونه های رز، اسپیره و بسیاری از درختچه های خزان دار بدین روش تکثیر می شوند.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن کپه ای (تپه ای)[/vc_message][vc_column_text]اسن روش در موقعی به کار می رود که شاخه های گیاه را نمی توان خم کرد . در این حالت، نبات مادری را در بهار، قبل از شروع رشد، از سه سانتیمتری سطح خاک قطع می کنند و این باعث تولید شاخه های جانبی زیادی در پایین گیاه می شود که همراه با رشد آنها اطراف گیاه را خاکریزی می کند تا حدی که نصف طول شاخه ها پوشانده شود. هرچه شاخه ها بیشتر رشد کنند خاک بیشتری گرداگرد گیاه داده می شود بطوریکه در فصل رشد ، خاک دادن ۳ تا ۴ بار انجام می گیرد. در طول فصل رشد، در پایین شاخه های جدید، ریشه ایجاد می گردد و در اواخر فصل رشد ، خاک را کنار زده گیاهان جدید را جدا می سازند . پایه مادری می تواند برای چند سال متوالی به همین روش خوابانیده شود . این روش خوابانیدن، بخصوص در مورد پایه های سیمی ، به و انگورفرنگی به کار می رود .[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانیدن هوایی ( چینی )[/vc_message][vc_column_text]این روش که بوسیله چینی ها، در چندین قرن قبل ، انجام می شده، برای شاخه هایی که نمی توان آنها را خم کرد، همچنین شاخه هایی که دیر ریشه می دهند، به کار می رود. روش کار بدین ترتیب است که شاخه هایی که قطرشان حدود ۶ تا ۱۸ میلیمتر بوده، دارای رشد سریع و تعداد برگ کافی اند، را از بین شاخه های سال قبل بر می گزینند و یک حلقه از پوست آنها، به عرض تقریبی یک میلیمتر و بجای پوست برداری می توان با ایجاد یک برش به طول تقریبی ۵ سانتیمتر ، در امتداد طول شاخه، پوست را زخمی ساخت. برای التیام این زخم ها ” بافت پینه ای “” تشکیل می گردد که حاوی مقادیر زیادی هورمون ریشه زایی است : بدین ترتیب ریشه زایی تسهیل می گردد. پس از زخم زنی مقداری “تورب خزه” یا “تورب اسفاگنوم ” مرطوب در اطراف محل زخم قرار می دهند و روی آنرا با پلاستیک می پوشانند و دو سر آنرا می بندند. پس از تولید ریشه، شاخه را، از زیر ریشه ها، از نبات مادری جدا ساخته به عنوان گیاه مستقل می کارند. این روش خوابانیدن برای گیاهانی مانند فیکوس، سمبرگ کروتون و انجیر به کار می رود.[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]خوابانی عدن مرکب ( مارپیچی )[/vc_message][vc_column_text]این روش مانند خوابانیدن ساده است، به استثنای اینکه شاخه را در چند جا در خاک فرو برده و بیرون می آورند. این طریقه برای گیاهانی که قوی بوده و شاخه طویل و خمش پذیر دارند (مثل انگور) به کار برده می شود. معمولاً قسمت های تحتانی ساقه که در خاک قرار می گیرد، زخم یا پوست برداری می شود. در هر قسمت ساقه که از خاک بیرون قرار گیرد باید حداقل یک جوانه وجود داشته باشد. در این روش از یک شاخه، چند گیاه جدید گرفته می شود .[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_media_grid grid_id=”vc_gid:1516562981766-c64c3524-71af-10″ include=”15831,15833,15834,15835,15836″][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_message message_box_style=”solid” message_box_color=”pink”]
تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شرکت گلستان موج است.
[/vc_message][vc_message message_box_style=”solid” message_box_color=”peacoc”]استفاده از مطالب این بانک با ذکر منبع و لینک دادن به بانک بلامانع می باشد.
[/vc_message][vc_message message_box_style=”solid” message_box_color=”green” icon_fontawesome=”fa fa-check”]گلستان موج صرفا یک فضای مجازی نیست!!
[/vc_message][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
