این را هم بدانید نوعی گلابی وحشی در جنگل های گیلان وجود دارد که به لهجه گیلکی به اربه خوج یا سنگ خوج معروف است و میوه ای سخت با طعم ترش و شیرین است که از آن مربایی تهیه می کنند که خوردن آن با خامه و سرشیر خالی از لطف نیستگلابی (Pear) میوهایست تقریباً مخروطی شکل به رنگ سبز مایل به زرد که گاهی سایههای قرمز رنگی بر روی پوست آن دیده میشود. گوشت میوه به رنگ سفید یا کرم بوده و در هنگام مصرف، دانههای ریز محکمی زیر دندان احساس میشود. گلابی از میوههای نوبرانه فصل تابستان است و دارای گونههای مختلف با رنگها و طعمهای متنوع (از ترش تا شیرین) میباشد به عنوان مثال گلابی معمولی (گلابی اروپایی)، میوهای آبدار است که فرمی کشیده دارد در حالی که گلابی آسیایی (گلابی ژاپنی، گلابی سنگی)، بیشتر شبیه به سیب است. این میوه با نام علمی “Pyrus communis L“، میوه درخت گلابی است و به خانواده گلسرخیان و زیرخانواده پوموئیده تعلق دارد. این زیر خانواده شامل سیب و بِه نیز میشود. گلابی بعد از سیب، مهمترین میوه دانهدار دنیا و ایران به شمار میرود. گلابی درختی خزانپذیر است و ارتفاع آن به ۱۰ متر (و حتی ۲۰ متر) میرسد. درخت گلابی ریشهای عمیق و برگهایی ساده، صاف و دندانهدار دارد. گلهای گلابی به رنگ سفيد مايل به صورتی و به صورت خوشهای است .گلهای گلابی در بهار کمی زودتر از سیب باز میشوند به همین دلیل بیشتر در معرض خطر سرمای بهاره قرار میگیرند. درخت گلابی از جمله درختان میوهایست که به شرایط محیطی نامساعد مقاومت یا تحمل نشان میدهد. به این معنا که در نواحی بسیار سرد تا نواحی گرمتر نواحی دشتی، میتوان گلابی را کشت نمود. مقاومت گیاه گلابی نسبت به گرما از سیب بیشتر است. درخت گلابی همچنین نسبت به سرماهای شدید زمستانه مقاومت قابل توجهی دارد اما در مقایسه با درخت سیب، نسبت به سرما حساستر است. گل و میوه گلابی در انتهای شاخهها و سیخکهای دو ساله به وجود آمده در نتیجه باید به هنگام هرس درختان بارور، در حفظ سیخکها دقت کرد.
همانی که این روزها کیلویی ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان به فروش می رسد و هر عدد آن به اندازه یک آلو و به رنگ زرد است و ظاهر و طعم متفاوت، اما بافت مشابه با گلابی یا همان امرود (شاه میوه) دارد و برخلاف گلابی به صورت خوشه ای بوده و هر هفت تا هشت عدد آن روی یک خوشه سوار است. این میوه را اگر ببینید و به شما معرفی نشود، هیچ گاه نخواهید فهمید که گونه ای از گلابی است، اما چه ارتباطی میان گلابی وحشی با انچوچک وجود دارد و چرا می گوییم انچوچک ناسزا نیست؟
گلابی وحشی سه گونه مهم دارد که انچوچک یکی از انواع آن است و رویشگاه طبیعی آن استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان است. به میوه و دانه این نوع گلابی جنگلی، انچوچک یا انجوجک می گویند. طول درخت این میوه گاهی به هفت تا هشت متر می رسد و با آن که میوه آن قابلیت استفاده ندارد؛ ولی تخم آن را جمع آوری و از آن استفاده دارویی می شود. برای این کار میوه را زیر خاک مدفون کرده و پس از آن که پوسید، تخم های آن را بیرون آورده و پس از شستن به صورت خام یا بو داده به فروش می رسد. دانه های انچوچک، مغز سفید با پوستی قهوه ای رنگ و سخت دارد و شبیه به بادام یا مغز زردآلو با طعمی مشابه و تقریبا شبیه دانه های گلابی وحشی موجود در بازار است. وقتی آن را بو دهند، بسیار خوشمزه شده و در گذشته با نام بادام جنگلی، یکی از اجزای ثابت آجیل بود و خاصیت مغزهای گیاهی را دارد.
این دانه طبیعت معتدل دارد و براساس تحقیقات انجام شده، در طب سنتی از خواص درمانی آن برای نرم کردن سینه، آرامش اعصاب، افزایش ادرار بیماران، افزایش نیروی جنسی و جسمی، تقویت عمومی بدن، افزایش وزن و قاعده آوری استفاده می شده است و در عربستان بذر سیاه گلابی وحشی کاربرد زیادی دارد. لازم است بدانید براساس لغت نامه دهخدا، انچوچک به دلیل آن که نوعی میوه با جثه کوچک است، از نظر لغوی نیز به معنای ریز و کوچک معنا شده است و کنایه از آدمی است که به لحاظ جسمی یا قابلیتی کوچک باشد. در نتیجه انچوچک فحش یا کلمه ای با معنی و مفهوم ناروا نیست.
این را هم بدانید نوعی گلابی وحشی در جنگل های گیلان وجود دارد که به لهجه گیلکی به اربه خوج یا سنگ خوج معروف است و میوه ای سخت با طعم ترش و شیرین است که از آن مربایی تهیه می کنند که خوردن آن با خامه و سرشیر خالی از لطف نیست. هم اکنون اطلاعات اندکی در مورد خواص تغذیه ای و درمانی گلابی وحشی وجود دارد، اما لازم است بدانید گلابی جنگلی به دلیل آن که یکی از گونه های گلابی است، خواص تغذیه ای و درمانی آن را دارد. این میوه طبیعت سرد و خشک داشته و ملین مزاج و مقوی قلب، معده و کبد است. سرشار از ویتامین C بوده و تانن و پتاسیم آن پایین آورنده اسید اوریک و فشار خون بالا بوده و برای نقرسی ها مفید است.
گلابی بومی آسیای غربی و اروپای شرقی به ویژه نواحی شمال غربی ایران و کوههای قفقاز است و از چندین قرن پیش از میلاد مسیح(ع)، در جهان کشت میشده است. برخلاف سیب که کشت و پرورش آن تقریباً در تمام کشورهای جهان انجام میگیرد، تولید گلابی به گستردگی میوه سیب نیست و تولید جهانی آن تنها حدود یک چهارم تولید جهانی سیب است. بر اساس آمارنامه فائو (۲۰۱۱) که در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است، کشور چین با تولید حدود ۱۶ میلیون تن، مقام اول تولید گلابی در جهان را دارا میباشد و پس از آن به ترتیب کشورهای ایتالیا، آمریکا، آرژانتین، اسپانیا، ترکیه، آفریقای جنوبی، هلند، هند و ژاپن، مقامهای دوم تا دهم را به خود اختصاص دادهاند.
همانطور که گفته شد، گلابی از میوههای بومی ایران بوده و در حال حاضر در میان کشورهای تولیدکننده این محصول، رتبه سیزدهم را دارا میباشد. علیرغم این که شرایط آب و هوایی و خاک ایران برای کاشت گلابی مساعد است، اما به دلیل ترس باغداران از بیماری آتشک، محدودیتهایی در خصوص تولید این میوه وجود دارد. البته این بیماری با استفاده از ارقام مقاوم و مناسب، کاملاً تحت کنترل درآمده و خسارت بسیار ناچیزی ایجاد میکند. گلابی در نواحی مختلفی از کشور همچون جنگلهای شمال کشور، دامنههای البرز، ارتفاعات کرج، چالوس، منطقه آذربایجان به ویژه اطراف ارومیه و نواحی مرکزی کشور همچون پایین ارتفاعات بختیاری جنوب و فارس، کشت میشود. تعداد ارقام موجود از این میوه در کشور، حدود ۱۲۰ نوع است که مهمترین آنها عبارتند از: شاه میوه* اصفهان (شاه میوه کرج)، شاه میوه خراسان، گلابی نطنز، محمدعلی مشهد، سه فصله کرج، سیبری، گلابی پیغمبری (سردرودی)، گلابی سیف تبریز و گلابی دُمکج. در جنگلهای گیلان نوعی گلابی وحشی میروید که در زبان گیلکی، به آن «اربه خوج» یا «سنگ خوج» میگویند و میوهایست با طعم ترش و شیرین که از آن مربا تهیه میکنند. این نوع گلابی به اندازه یک آلو و به رنگ زرد بوده و برخلاف گلابی، به صورت خوشهای میباشد که هر ۸-۷ عدد از آن روی یک خوشه سوار است. نوع دیگری از گلابی وحشی «انچوچک» نام دارد و رویشگاه آن استان فارس، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد میباشد. میوه این نوع گلابی قابلیت استفاده ندارد ولی تخم آن پس از جمعآوری، در موارد دارویی مصرف میشود. برای این کار میوه را زیر خاک مدفون کرده و پس از آن که پوسید، تخمهای آن را بیرون آورده و پس از شستن، به صورت خام یا بو داده، به فروش میرسانند. دانههای انچوچک، پوستی قهوهای رنگ و سخت شبیه به بادام یا مغز زردآلو با طعمی مشابه و مغز سفید دارد. در طب سنتی از این دانه برای نرم کردن سینه، آرامش اعصاب، افزایش ادرار، افزایش نیروی جنسی و جسمی، تقویت عمومی بدن، افزایش وزن بدن و قاعدهآوری استفاده میشده است. از گلابیهای خارجی که کم و بیش در ایران کشت میشوند میتوان به آنژو، وینترنلیس، بارتلت، دوشس (که در خراسان به گلابی فرنگی و به اشتباه گاهی گلابی مصری گفته میشود)، ژاندارک، باسه، کولمار، بوره ژیفار، بِلا دی گونه (که به اشتباه حاج الیاسی نامیده میشود) و دوینه دو کومیس اشاره نمود. بارتلت مهمترین و پرکشتترین گلابی در دنیا به شمار میرود و در اروپا با نام «ویلیام» مشهور است. گلابی را میتوان به صورت خام یا پخته به صورت مربا و کمپوت و در دسر مصرف نمود.
گلابی از نظر طب سنتی ایران میوهایست گرم و تر و حاوی ویتامینهای C و E، A، B1 و B2 و همچنین عناصری چون فسفر، سدیم، گوگرد، کلر، مس، منگنز، ید، آرسنیک، کلسیم، پتاسیم، آهن، منیزیم و روی میباشد
* گلابی سنگ مجاری ادرار را دفع میکند. همچنین در رفع عفونت مجرای ادرار مؤثر بوده و سوزش مثانه را از بین میبرد.
* گلابی ملین است. البته افرادی که از مشکل یبوست رنج میبرند، بهتر است بلافاصله بعد از خوردن گلابی، یک لیوان آب ولرم میل نمایند تا خاصیت ملین بودن گلابی تشدید شود.
* گلابی برای افرادی که دوران نقاهت را طی میکنند و نیرو و توان آنها تحلیل رفته، بسیار مناسب است.
* گلابی آرامبخش و تببُر است.
* گلابی دارای ۸۳-۷۶ درصد آب میباشد از این رو برای رفع تشنگی و عطش، بسیار مناسب است.
* این میوه به خاطر وجود خواص آنتیاکسیدانی در خود، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن میشود.
* برای سلامت روده بزرگ، مفید است.
* با خوردن گلابی احتمال خطر ابتلا به سرطان سینه در خانمها کاهش مییابد.
* این میوه به خاطر داشتن مقادیر زیاد ویتامیC ، داری خواص آنتیاکسیدانی است و از اکسیده شدن ترکیبات سلولهای بدن توسط رادیکالهای آزاد پیشگیری میکند.
* گلابی میوهای آبدار است از این رو مصرف آن سبب زیبایی پوست میشود.
* پتاسیم موجود در گلابی، اسید اوریک را در خود حل کرده و به همین سبب برای افراد مبتلا به رماتیسم، نقرس و آرتروز مناسب میباشد.
* گلابی فشار خون را کاهش میدهد و خون را تصفیه میکند.
* فیبر موجود در گلابی، در کاهش کلسترول نقش مهمی دارد. در یک عدد گلابی متوسط حدود ۴ گرم فیبر وجود دارد و مصرف دو عدد گلابی در روز، حدود ۳۲ درصد فیبر مورد نیاز روزانه بدن را تأمین میکند. در این خصوص بهتر است گلابی با پوست خورده شود زیرا قسمت عمده فیبر این میوه در پوست و زیر پوست آن قرار دارد.
* گلابی به دلیل برخورداری از عنصر بور، به بالا بردن جذب کلسیم و در نتیجه جلوگیری از پوکی استخوان به ویژه برای زنان در دوران یائسگی بسیار کمک میکند.
* گلابی برای حافظه و تمرکز مفید است.
* مصرف گلابی ترشح بزاق را افزایش میدهد از این رو سبب تسهیل عمل هضم در دستگاه گوارش میشود.
* دانههای ریز گلابی که در هنگام مصرف در زیر دندان احساس میشوند، برای دفع سموم و مواد زائد بدن بسیار مؤثر میباشند. این دانهها از جنس سلولز بوده و در دستگاه گوارش هضم نمیشوند به همین دلیل با عبور از دستگاه گوارش، معده و روده را پاک میکنند.
* گلابی برای افراد مبتلا به بیماری دیابت مناسب است. گلابی ۱۲-۶ درصد مواد قندی دارد. قند موجود در میوهها به ویژه گلابی را فروکتوز میگویند. این قندها مستقیماً وارد خون نمیشوند و اندکی طول میکشد تا جذب خون شوند. در این حالت میزان قند خون آرام آرام بالا میرود و باعث ایجاد حس گرسنگی نمیشود. این قندها به حفظ وزن مناسب کمک میکنند.
* گلابی میتواند نیاز روزانه بدن به ویتامین B9 یا اسید فولیک را تأمین نماید.
* تخم گلابی ضد کرم معده و روده است.
* برگ گلابی طبعی سرد و خشک دارد و دَم کرده آن برای رفع اسهال مفید است. برای این منظور باید ۱۰۰ گرم برگ خشک شده گلابی را در یک لیتر آب جوشاند. پس از ۲۰ دقیقه که خوب دم کشید، آن را صاف نموده و روزی یک فنجان از آن بنوشید.
* دَم کرده برگ گلابی یک داروی شفابخش برای بیخوابی و سردردهای میگرنی و همچنین آرامبخش اعصاب نیز میباشد.
* برای دفع سنگ کلیه و عفونت ادراری، ۵۰ گرم برگ گلابی را با ۵۰ گرم پوست سیب در یک لیتر آب جوش ریخته و میگذاریم به مدت ۲۰ دقیقه دم بکشد و سپس آن را به تدریج (در وعدههای مختلف) مصرف میکنیم.
* شکوفه درخت گلابی که از نظر طب قدیم ایران طبیعت سرد و خشک دارد، مقوی معده است و خونریزی و اسهال را بند میآورد.
* مرهم شکوفه گلابی در بهبود ورم چشم مؤثر است.
* از چوب درخت گلابی در ساخت وسایل خانه و نیز سازهای بادی با کیفیت بسیار بالا استفاده میشود
– پوست گلابی کمی دیرهضم است از این رو افرادی که معده ضعیفی دارند، نباید این میوه را با پوست مصرف کنند. در این خصوص میتوان میوه را به صورت کمپوت میل نمود بعد از مصرف گلابی نباید آب سرد نوشید زیرا در افراد حساس تولید نفخ میکند
* بهتر است گلابی را به صورت کاملاً رسیده مصرف نمود زیرا در این حالت علاوه بر این که میوه خاصیت بیشتری خواهد داشت، آسانتر نیز هضم میشود. علاوه بر این گلابی رسیده بسیار معطر و خوشبوست.
* بهتر است گلابی را با شکم پر و بعد از غذا میل نمود.
* زمانی که گلابی برش زده میشود، رنگ آن سیاه میشود از این رو میتوان برای جلوگیری از این امر، آن را به مقدار کمی آب لیموترش آغشته نمود.
* بهتر است برای استفاده هرچه بیشتر از عطر گلابی، یک ساعت قبل از مصرف، آن را در بیرون یخچال و در هوای آزاد قرار داد.
* برای اطمینان از رسیده بودن این میوه هنگام خرید به آرامی قسمت نزدیک به ساقه را فشار دهید.
* در صورتی که گلابی کامل نرسیده باشد آن را در یک پاکت کاغذی یا در کاسهای کنار میوههای دیگر قرار دهید. پس از چند روز، گلابیها کاملاً میرسند.