مطالب عمومی

سایتوکاینین ها

[vc_row][vc_column][vc_column_text]
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]تاریخچه و انواع سایتوکاینین ها[/vc_message][vc_column_text]حدود ۷۰ سال پیش هابرلنت پی برد که در قطعات غده سیب زمینی ، تنها هنگامی تقسیم یاخته‌ای انجام می شود که مقداری بافت آوند آبکشی در آن موجود باشد. همین دانشمند در سال ۱۹۲۱ نشان داد که در محل زخم‌های گیاهان تعدادی یاخته‌های له شده وجود دارند که با ترشح ماده ای باعث تقسیم یاخته‌ها و جوش خوردن زخم می‌گردند و اگر زخم‌ها بلافاصله با آب شسته شود این عمل تضعیف می‌گردد. در سال ۱۹۴۲ دانشمندی به نام ون اور بیک پی برد که با مصرف شیره نارگیل در محیط‌های کشت بافت می توان رشد جنین های کشت شده را به مقدار زیادی بالا برد. تحقیقات برای جداسازی و تخليص ماده یا مواد کنترل کننده تقسیم یاخته‌ای ، تا مدت‌ها ، به دلیل اشکالات متعدد با عدم موفقیت روبرو بود؛ تا در سال ۱۹۵۵ دانشمندی به نام میلر موفق شد از اسپرم شاه ماهی اولین انگیزاننده تقسیم یاخته‌ای را جدا ساخته آنرا کاینتین بنامد و فرمول آنرا مشخص سازد . این ماده از مشتقات آدنین است که خود از اجزاء سازنده اسیدهای هسته‌ای به شمار می رود . آزمایش‌های بعدی نشان داد که کاینتین ماده ای است مصنوعی، و جزو مواد طبیعی موجود در گیاهان نیست. اولین ماده طبیعی محرک تقسیم یاخته‌ای در گیاهان، در سال ۱۹۶۴ توسط لتام ، از بذر ذرت سپس از جوانه‌های چند گیاه دیگر استخراج گشت و زآتین نام گرفت. کمیته نام‌گذاری هورمون‌ها به کاینتین و زآتین و مواد طبیعی و مصنوعی مشابه آنها که بعداً کشف و یا ساخته شدند. نام سایتوکاینین داد که نقش اصلی همگی ، کنترل تقسیم یاخته ایست. در حال حاضر ، مواد نسبتاً متعدد و مختلفی با خاصیت سایتوکاینینی شناخته شده که تعداد کمی از آنها جزو مواد طبیعی گیاهی و بقیه مصنوعی هستند. سایتوکاینین های طبیعی که مهم‌ترین آنها زآتین ، دی هیدروزآتين، دیمتیل آلیل آدنین و متیل تیوز آتین می‌باشند همه دارای یک هسته آدنین و یک زنجیره منشعب جانبی پنج کربنی هستند. سایتوکاینین های مصنوعی خود به دو گروه مشتقات آدنین مانند کاینتین، بنزیل آدنین ، تترا هیدروپیرا نیل بنزیل آدنین ، اتوکسی اتیل آدنین و سایتوکاینین های غیرآدنینی تقسیم می شوند که گروه اول از قدرت عمل و اهمیت بیشتری برخوردار است .
تولید سایتوکاینین ها در نقاطی از گیاه انجام می شود که تقسیم یاخته‌ای بطور فعال در حال انجام باشد. این نقاط شامل جوانه‌ها، برگ های جوان و میوه‌های در حال رشد است و تا بحال معمولی ترین منبع جداسازی این هورمون‌ها جنين بذور در حال رشد ، درون میوه‌ها ، بوده است ولی آزمایش‌ها حاکی از آنست که سایتوکاینین های تولید شده در این اندام ها بیشتر اهميت ناحیه‌ای داشته، تنها در همان محل تولید فعالیت می‌کنند. علاوه بر اندام های یاد شده، در شیره خام تعدادی زیادی از گیاهان نیز مقادیر زیادی سایتوکاینین یافت می‌شود. نام نگاری (کروماتوگرافی) حاکی از آنست که این شیره خام معمولاً چندین سایتوکاینین را تواما ً دارا می‌باشد. به عنوان مثال ، پنج ماده مختلف در انگور و دو ماده در آفتابگردان یافت شده‌اند. مطالعات نشان داده که این سایتوکاینین ها درون ریشه و به احتمال زیاد در ناحیه راسی آن ساخته می‌شوند و از طریق آوندهای چوبی به سایر قسمت‌های گیاه انتقال می‌یابند و فرایندهای فیزیولوژیکی آنها را کنترل می‌کنند. و جداسازی ، تخلیص و اندازه‌گیری سایتوکاینین ها نیز به همان طرقی که قبلاً تشریح شدند انجام می‌شود . سایتوکاینین ها نیز همانند آکسین ها و جیبرالین ها، دارای روش‌های سنجش حیاتی خاص خود می‌باشند. مرسوم‌ترین این روش‌ها استفاده از کشت بافت مغز ساقه توتون است که در آن وزن بافت پینه‌ای حاصله، ارتباط مستقیمی با مقدار سایتوکاینین مصرفی دارد.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]اثرات سايتوكاينين ها[/vc_message][vc_column_text]مهم‌ترین اثر سایتوکاینین ها که باعث کشف آنها نیز گشت همان‌طور که ذکر شد کنترل تقسیم یاخته است. این عمل از طریق تحریک تولید اسیدهای هسته‌ای انجام می پذیرد . لازم به تذکر است که در کنترل تقسیم میتوز علاوه بر سایتوکاینین ها ، آکسین ها و جیبرالین ها نیز دخالت دارند در حالیکه چنین می‌نماید که کنترل تقسیم میوز تنها توسط سایتوکاینین ها انجام می شود .
سایتوکاینین ها انگیزاننده تقسیم یاخته‌ای در لپه‌ها، برگ‌ها و همچنین ساقه های تاریک روئيده (رشد کرده در تاریکی) نیز می‌باشند. این رشد یاخته‌ای بر خلاف اثر آکسین ها و جیبرالین ها که قطبی و جهت‌دار است (یعنی یاخته را فقط در جهت طولی وادار به بزرگ شدن می‌کند، در تمام جوانب انجام می پذیرد و در نتیجه عضو مربوطه در تمام جهات بزرگ می‌شود . این اثر مبنای یک روش سنجش حیاتی قرار گرفته که در آن هورمون را به یکی از لپه‌های تربچه می‌زنند و میزان رشد آنرا ، که متناسب با غلظت هورمون است و گاهی به حدود ۴۰۰ در صد نیز می‌رسد، اندازه می‌گیرند.
در فرایندهای رشد و نمو ، تخصصی شدن یاخته‌ها نیز تحت تاثیر سایتوکانین ها قرار دارد . این اثر، مخصوصاً در کشت‌های بافت اهمیت دارد و در آن میزان اکسین نیز نقش مهمی بازی می‌کند؛ بدین معنا که اگر میزان اکسین و سایتوکاینین هر دو کم باشد بافت کشت شده فقط پینه تولید می‌کنند؛ اگر میزان اکسین بالا و سایتوکاینین کم باشد در پینه تشکیل شده ریشه به وجود خواهد آمد و اگر سایتوکاینین زیاد و اکسین کم باشد جوانه ساقه تشکیل می‌گردد. متخصصین از این امر به دلخواه خود، برای نگاهداری بافت‌های کشت شده بصورت پینه و یا تبدیل آنها به گیاه کامل استفاده می‌کنند.
سایتوکاینین ها بخاطر تاثیری که در ساخته شدن اسیدهای هسته‌ای و پروتئین‌ها دارند قادرند پیری را در برگ‌ها و سایر اندام‌های گیاهی عقب بیندازند. هنگامی‌که از برگ گیاهان مختلف ، قطعات دایره ای شکل کوچکی تهیه و آنها را روی آبی که فاقد ویا حاوی سایتوکاینین باشد شناور سازیم و آنها را مدتی در تاریکی قرار دهیم، در برگ‌هایی که روی آب خالص شناورند ، سبزینه تجزیه شده از بین می‌رود و برگ پیر می‌شود، در حالیکه در برگ‌هایی که روی محلول سایتوکاینین شناورند این امر بر حسب میزان سایتوکاینین کمتر اتفاق می افتد و برگ‌ها ظاهر سالم و تازه خود را تا مدت‌ها حفظ می‌کنند.
در بعضی گیاهان، سایتوکاینین ها بر روی جوانه زدن بذر تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال، در بذر کاهو که برای رویش نیاز به نور دارد ، سایتوکاینین جانشین نور می‌گردد و بذور را در تاریکی وادار به جوانه‌زنی می‌سازد. در بعضی گیاهان (مانند توق) که تعدادی از بذرهای تولید شده دچار رکود هستند، سایتوکاینین ها باعث شکستن رکود و جوانه زدن برگ می‌گردند.
از اثرات بسیار مهم دیگر سایتوکاینین ها، بسیج یا تحرک بخشی مواد غذایی و جلب این مواد به عضوی مثل میوه‌ها و برگ‌ها و غده‌های جوانی است که یا خودشان سازنده سایتوکایین هستند و یا مصنوعاً به سایتوکاینین خارجی آغشته شده‌اند. آزمایش نشان می‌دهد که هرگاه یک قطره محلول سایتوکاینین بر روی یک برگ از گیاهی قرار داده شود و بعد گیاه در معرض مواد قندی یا اسیدهای آمینه حاوی کربن رادیواکتیو قرار گیرد ، قسمت اعظم رادیواکتیویته در اطراف محلی که قطره سایتوکاینین قرار داده شده است تجمع می‌یابد یعنی مواد به طرف آن حرکت کرده بدان جلب می شوند. اثری که سایتوکاینین ها بر روی رشد غده‌ها در گیاهانی مانند سیب زمینی و یا برطرف کردن غلبه جوانه انتهایی در درختان دارد از همین خاصیت سرچشمه می‌گیرد . باید متذکر شد که اکسین ها و جیبرالین نیز تا حدودی در پدیده تحرک بخشی با سایتوکاینین ها مشارکت دارند ولی نقش دسته اخیر بسیار مهم‌تر و بیشتر است.
[/vc_column_text][vc_message message_box_style=”solid-icon” message_box_color=”vista_blue”]کاربرد سایتوکاینین ها در باغبانی[/vc_message][vc_column_text]در حال حاضر مهم‌ترین کاربرد سایتوکاینین ها در باغبانی ، کمک به تولید گیاهانی مانند داودی و میخک، از طریق کشت بافت، می‌باشد که هم اکنون بصورت تجارتی در سطوح بزرگ انجام می‌گردد.
استفاده دیگری که سایتوکاینین ها در گل‌کاری دارند عبارت از بکار گرفتن آنهاست در بی اثر ساختن غلبه جوانه انتهایی در گیاهانی مانند حسن یوسف و فلفل زینتی ، و تولید بوته‌هایی با شاخ و برگ منشعب و متراکم که از بازارپسندی بیشتری برخوردار می باشد.
کاربرد دیگر سایتوکاینین ها در طولانی کردن عمر گل‌های بریدنی و سبزی‌های برگی در مراحل بعد از برداشت می‌باشد. در این مورد، قرار دادن ساقه گل‌های بریده گیاهانی مثل شب بو در محلول ۲۵ الی ۵۰ قسمت در میلیون سایتوکاینین باعث می‌شود که عمر گلدانی این گل‌ها به مقدار قابل توجهی افزایش یابد. در مورد سبزی‌های برگی، با اینکه این مواد بنا به آزمایش همیشه به عمر انباری این گیاهان می افزایند، ولی چون سایتوکاینین هایی که بدین منظور مصرف شده مصنوعی بوده و اثرات احتمالی آنها بر بدن مصرف کنندگان این گونه سبزی‌ها کاملاً مشخص نشده، هنوز کاربرد آنها بر روی مواد خوراکی ، از نظر قانونی ، مجاز شناخته نشده است. البته با در نظر گرفتن حجم آزمایش‌ها و پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام می شود ، به احتمال زیاد در آینده نزدیک، کاربرد این مواد برای طولانی کردن عمر سبزی‌ها یکی از مهم‌ترین موارد مصرف آنها خواهد بود .
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_media_grid grid_id=”vc_gid:1519828326597-9c3c8914-1dd6-0″ include=”16042,16041,16040″][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_message message_box_style=”solid” message_box_color=”pink”]

تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شرکت گلستان موج است.

[/vc_message][vc_message message_box_style=”solid” message_box_color=”peacoc”]

استفاده از مطالب این بانک با ذکر منبع و لینک دادن به بانک بلامانع می باشد.

[/vc_message][vc_message message_box_style=”solid” message_box_color=”green” icon_fontawesome=”fa fa-check”]

گلستان موج صرفا یک فضای مجازی نیست!!

[/vc_message][/vc_column][/vc_row]

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا