شیوه كاشت سبزي معطر در خانه

شويد يا شبت گياهي است علفي و دارويي.
اين کلمه از واژه اسکانديناويايي dylla به معني تسکين دهنده گرفته شده است.
شويد گياه بومي جنوب اروپا است که از ۱۵۰۰ سال پيش از ميلاد به عنوان دارويي ضد درد شناخته مي شده است.

برگ ها، بذر و اسانس شويد مورد استفاده قرار مي گيرند. برگ هاي شويد اسانس بسيار معطر و قوي دارد که از آن در تهيه سوپ، خيار شور و ترشي جات استفاده مي شود. اسانس شويد ضدميکروب و در کاهش چربي خون بسيار موثر است.
بذر شويد داراي اثرات درماني شبيه رازيانه و زيره سياه است. بذر آن نيرو دهنده، تقويت کننده معده، هضم کننده غذا، مدر، ضد تشنج، رفع کننده استفراغ و آرام کننده است.
شويد در ازدياد شير مادران اثر قطعي دارد و شير حاصل خواص ضد کوليک در نوزادان ايجاد مي کند. ۱۰۰ گرم بذر شويد حاوی ۱/۳۱ درصد پروتئين، ۶/۱۷ درصد چربي، ۷/۳۵ درصد کربوهيدرات، ۹/۹ درصد مواد معدني، ۷/۲۰ درصد الياف و ويتامين هاي A، B1، B2، B3 و Cاست. دم کرده شويد تسکين دهنده درد، آرام کننده دل پيچه اطفال و رافع سکسکه است. جويدن بذر آن در رفع بوي بد دهان موثر است.
يکي از موارد مصرف متداول اين گياه استفاده از برگ هاي آن به صورت تازه و خشک شده به عنوان چاشني و براي معطر ساختن غذاها مي باشد.
مصرف زياد برگ هاي شويد، باعث بروز لکه هاي سياه روي پوست مي شود.

شويد سبزي فصل خنک است و آب و هواي خنک را مي پسندد. در مناطقي با زمستان هاي نه چندان سرد که در طول زمستان يخبندان در آن ديده نمي شود، شويد در پائيز و زمستان کشت مي شود اما در مناطق سردتر اين گياه را بايد در بهار کشت كرد.
شويد در طول دوره رويش بويژه در مرحله گلدهي و توليد ميوه به هواي گرم و نور کافي نياز دارد. بذر اين گياه به راحتي جوانه مي زند و به همين دليل بدون نياز به نشاکاري مي توان بذر آن را به طور مستقيم در محل مورد نظر کشت نمود. اين گياه به سرما حساس نيست و بذر آن در درجه حرارت هاي پائين قادر به رويش است.
شويد گياهي کاملاً روزبلند است (روزبلند به گياهاني اطلاق مي شود که در روزهاي بلندتر از ۱۲ تا ۱۴ ساعت به گل مي روند) و به همين دليل در تابستان سريع به گل مي رود، بنابراين کشت آن بايد در اوايل بهار صورت گيرد.
شويد در زمين هاي نسبتاً سنگين که داراي مقادير کافي هوموس و ماده آلي باشد، بهتر نتيجه مي دهد. خاک هاي لوم شني غني از مواد آلي، آفتابگير با زهکشي مطلوب براي کاشت شويد مناسب است. شويد در دوران رشد خود به مقادير فراوان آب نياز دارد و آبياري نقش مهمي را در توليد اين سبزي ايفا مي کند.
شويد گياهي است که شوري و قليايي بودن خاک را تحمل مي کند و اگرچه در اين شرايط عملکرد گياه کاهش پيدا مي کند، محصول به دست آمده بسيار معطر خواهد بود. اين گياه سرماي اول فصل بهار را تحمل، ولي گرماي شديد، رشد آن را متوقف مي کند.

براي کشت موفقيت آميز بايد از بذر مرغوب و مناسب استفاده كرد (بذوري پاک، عاري از آفت و بيماري، داراي قوه ناميه و درصد جوانه زني بالا، اندازه مناسب و غيره). معمولاً اين گياه به صورت بهاره و يا در نيمه دوم تابستان کشت مي شود.
کشت اين گياه به صورت کرتي و به دو روش انجام مي شود. در روش اول بذرها به صورت درهم بر روي زمين پاشيده مي شوند به طوري که پس از سبز شدن گياهچه ها، بين آنها فاصله اي حدود ۳۰×۳۰ سانتيمتر وجود داشته باشد.
بديهي است چنانچه فاصله بوته ها از اين حد کمتر باشد بايد بوته هاي اضافي در مرحله ۲ تا ۴ برگي حذف شوند تا فضاي کافي در اختيار ساير بوته ها قرار گيرد.
در روش دوم بذرها به صورت رديفي و با فاصله ۲۰×۴۰ سانتي متر کاشته مي شوند. به طور کلي فاصله بين دو بوته به نحوه مصرف و هدف توليد بستگي دارد. چنانچه هدف از کاشت اين گياه برداشت برگ باشد، فاصله بوته ها کمتر و چنانچه هدف توليد بذر باشد فاصله بوته ها را بيشتر در نظر مي گيرند. بذرهاي اين گياه کوچک بوده و به همين دليل بايد به صورت سطحي (عمق ۵/۱ تا ۲ سانتي متر) کاشته شوند و پس از کاشت، براي ايجاد تماس بهتر بين بذرها و خاک بايد توسط وسيله مناسبي، خاک روي بذرها را تا حدودي فشرده نمود.
بذر اين گياه در دماي ۸ تا ۱۰ درجه سانتيگراد جوانه مي زند و طي ۳۵ تا ۴۰ روز پس از سبز شدن، گياه ساقه دار مي شود.

از ديگر بيماري هاي قارچي اين گياه لکه سياه شويد است که براي کنترل آن مي توان از قارچ کش هاي فوندازول ۱/۰درصد، ديتان ۲/۰ درصد به صورت محلول پاشي قبل و بعد از گل دهي استفاده نمود. سفيدک سطحي نيز از ديگر بيماري هاي قارچي مهم اين گياه محسوب مي شود.

از ديگر آفات مهم شويد مي توان به سيرسيرک سياه يا سيرسيرک صحرايي اشاره نمود که اغلب در اوايل فصل رويش در مزارع و باغات ظاهر مي شود و باعث ايجاد خسارت در گياهاني که تازه از خاک خارج شده اند مي شود.

اين حشره با تغذيه از اندام هاي زير خاک و قسمت هوايي گياه ميزبان، باعث ايجاد خسارت مي شود که حداکثر خسارت آن در بوته هاي جوان ديده مي شود. چون خسارت اين آفت چندان قابل توجه نيست، مبارزه شيميايي با آن توصيه نمي شود. خرخاکي نيز از ديگر آفات مهم شويد محسوب مي شود که در اکثر مزارع و باغچه هاي منازل يافت مي شود.

اين آفت به سبزي کاري ها بويژه سبزي کاري هاي منازل در مرحله جوانه زني خسارت قابل توجهي وارد مي کند. خرخاکي از ساقه هاي نرم و ريشه هاي نازک و گلها تغذيه مي کند.

اگر تعداد آنها زياد باشد خاک را زير و رو کرده و با ايجاد فاصله بين خاک و ريشه باعث خشک شدن گياه مي شود. در صورت زياد بودن جمعيت آفت سمپاشي مستقيم با لاروين Df 80 به ميزان ۱ کيلوگرم در هکتار در هنگام غروب آفتاب در کنترل آفت مي تواند بسيار موثر باشد (طبيعي است که در باغچه هاي خانگي اين مقدار متناسب با وسعت باغچه تعيين مي شود).

در پايان لازم به ذکر است که بايد تا حد امکان از مصرف سموم شيميايي خودداري نمود و مصرف آنها را تنها به موارد ضروري محدود نمود تا بدين ترتيب ضمن توليد محصولاتي سالم و عاري از بقاياي سموم، خطرات زيست محيطي و بوم شناختي ناشي از مصرف اين نهاده هاي پر خطر را نيز کاهش داد.