از بین یکصد گونه آفت زیانآور که خسارت اقتصادی به مرکبات وارد میکنند نزدیک به ۳۰ گونه روی مرکبات شمال و جنوب کشور شناسایی و جمعآوری شده است. این آفتها شامل سپرداران، شپشکها، کنهها، نرمتنان، حلزونها، پروانه برگخوار، مینوز و نماتد هستند و مابقی عبارتند از:
سپرداران قهوهای مرکبات، سپردار بنفش، سپردار الفی، سپردار شرقی، سپردار قرمز، شپشک استرالیایی، شپشک آردآلود ساحلی، شپشک نرم تن (قهوهای)، شپشک سیاه، شپشک مومی، بالشتک مرکبات، بالشتک درازاندام، کنه قرمز، کنه زرد شرقی، کنه نقرهای، پروانه مینوز مرکبات، پروانه برگخوار، حلزون سفید و حلزون قهوهای باغهای مرکبات، راب خاکستری، لیسک بزرگ خانگی، سوسک گلخوار بور و سوسک گلخوار سیاه مرکبات، شته سبز، شته قهوهای، شته سیاه، مگس میوه و نماتد ریشه مرکبات.
از میان آفتهایی که نام برده شد، همه از آفتهای غالب منطقه شمال نیستند بلکه دامنه آلودگی برخی از آنها در سراسر باغهای مرکبات شمال وجود ندارد. شپشک مومی از آفتهای غالب در منطقه شرق مازندران به ویژه در منطقه ساری است. کنه نقرهای و قرمز در تمام منطقه پراکنده است. سپردار قهوهای در غرب منطقه غالب است. شپشک استرالیایی و آرد آلود به صورت موضعی در استان مازندران اهمیت دارد ولی در غرب مازندران بیشتر است.
کنه زرد شرقی مرکبات از نظر خسارت مهمترین آفت منطقه کازرون است و خسارت آن به ترتیب روی نارنگی، پرتقال، لیمو شیرین، نارنج، لیمو ترش و بکرایی است. شپشک آردآلود نیز از آفات جنوب است و درختان لیمو ترش، نارنگی، پرتقال، لیمو شیرین و نارنج را مورد حمله قرار میدهد. این آفت بیشتر روی درختان مرکبات که به صورت پراکنده و در خانهها کاشته شدهاند و محوطههای پر درخت غیر مرکبات دیده میشود. ولی در باغهای مرکبات به ندرت دیده میشود.
انواع بیماریهای درختان مرکبات عبارتند از فوماژین یا دوده، گموز ریشه و طوقه، آنتراکنوز، لکه قهوهای برگ مرکبات که بیماریهای قارچی هستند. بیماریهای ویروسی مرکبات عبارتند از: تریستزا و پسروس، ریزبرگی یا استابرن بیماری مایکوپلاسمایی است. شانکر باکتریایی وجاروك ليمو ترش هم از جمله بیماریهایی است که در سالهای اخیر روی لیمو ترش جنوب دیده شده است و خسارت آن قابل توجه می باشد.
در جنوب کشور به علت نوع کم آفتها و بیماریها و پایین بودن میزان خسارت آنها، مبارزه شیمیایی به ندرت انجام میشود، مگر در مواردی که آفت یا بیماری حالت طغیانی و حاد داشته باشد مانند کنه زرد شرقی که با استفاده از کنه کشهای اختصاصی با آن مبارزه میشود. با بیماری شانکر باکتریایی وجاروك ليمو ترش نیز مبارزه شیمیایی نمیشود. از بین بردن (سوزاندن) درختان آلوده بهترین راه مبارزه است.
در شمال کشور با شپشکها، با سموم فسفره (گوزاتیون، دیازینون، متاسیستوکس، مالاتیون و …) و روغن ولک مبارزه میشود. برای مبارزه با کنهها از کنهکشهای اختصاصی استفاده میشود. در سالهای اخیر برای مبارزه با شپشک آردآلود و شپشک استرالیایی از سوسک ”کریپتولموس” و سوسک ”نوویرس کاردنیالیس” که دشمنان طبیعی این دو آفت هستند، استفاده میشود. برای مبارزه با سوسکها و پروانهها (به ویژه مینوز) نیز از سموم فسفره بهره میگیرند. برای مبارزه با حلزونها و رابها طعمه مسموم به کار برده میشود.
برای مبارزه با بیماریهای قارچی از قارچ کشها (بنومیل، آگار، کوپراویت، کاپتان، مانکوزپ، دیتان ۴۵ M) به نسبت ۲ تا ۳ در هزار استفاده میشود. بیماریهای ویروسی معالجه ندارند و برای از بین بردن آنها درختان آلوده را میسوزانند.
مهمترین آفتها و بیماریهای مرکبات و چگونگی مبارزه با آنها در جدول زیر آمده است:
|
ردیف |
نوع آفت |
مبارزه مکانیکی |
مبارزه شیمیایی مقدار، نوع سم و زمان مناسب |
سایر (بیولوژیکی، تلفیقی و…) |
|
۱ |
شپشک سپردار قهوه ای مرکبات |
– |
در سمپاشی زمستانه، از روغن به نسبت ۵/۱-۱ درصد استفاده می کنیم.. در سمپاشی تابستانه، استفاده از روغن به نسبت ۷۵/۰- ۵/۰ درصد به همراه حشره کش اتیون ۲در هزار یا سایر سموم فسفره استفاده می شود. در صورت وجود آلودگی، سمپاشی به صورت لکه گیری در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد. |
– |
|
۲ |
بالشتک مركبات |
هرس کامل داخل درخت (حذف شاخه های زائد و نرک) |
سمپاشی زمستانه با روغن به نسبت ۵/۱ -۱درصد صورت می گیرد. در سمپاشی تابستانه ، از روغن به نسبت ۵/۰-۷۵/۰ درصد همراه حشره کش دورسبان، گوزاتیون یا آدمیرال به ترتیب به نسبتهای (۲،۲ و ۷/۰ در هزار) استفاده می شود . در صورت وجود آلودگی، سمپاشی به صورت لکه گیری در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد . |
کفشدوزک کريپت |
|
۳ |
شپشک آرد آلود مرکبات |
هرس داخلی درخت (حذف شاخه های زائد و نرک ) |
سمپاشی زمستانه با روغن به نسبت ۵/۱-۱ درصد صورت می گیرد . در سپاشی تابستانه ، از روغن به نسبت ۷۵/۰-۵/۰ درصد همراه حشره کش دورسبان یا گوزاتیون به نسبت ۲درهزار استفاده می شود. در صورت وجود آلودگی، سمپاشی به صورت لکه گیری در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد. |
کشفدوزک کريپت (ترجیحاً از این روش مبارزه استفاده شود.) |
|
۴ |
شپشک استرالیائی |
هرس داخلی درخت (حذف شاخه های زائد و ترک ) |
سم مالاتیون به نسبت ۲ در هزار همراه با روغن ولک به نسبت ۷۵/۰-۵/۰ درصد استفاده می شود . در صورت وجود آلودگی در زمستان ، مصرف روغن ۵/۱-۱ درصد (بدون کاربرد حشره کش) صورت می گیرد. |
کفشدوزکNovius (ترجیحاً از این روش استفاده شود.) |
|
۵ |
کنه قرمزمرکبات |
کنترل علف هرز باغات |
در صورت وجود آلودگی همراه با سمپاشی زمستانه، تابستانه و اواخر شهریور ماه ، استفاده از کنه کش نئورون ۵/۱-۲ درهزار یا اورتوس و یا نیسورون ۵/۰ در هزار توصیه می گردد. ضمناً در سمپاشی زمستانه کنه کش نیسورون بعلاوه روغن ۲-۵/۱در هزار یا زینب ۲ درهزار توصیه می گردد . |
– |
|
۶ |
کنه نقره ای یا زنگار مرکبات |
کنترل علف هرز باغات |
با مشاهده اولین آلودگی در اواخر خرداد و اوایل پائیز سمپاشی با یکی از کنه کش های موجود نظیر آبامکتین (ورتیمک) به میزان ۲/۰ در هزار با سان مایت ۵/۰ در هزار با نئورون ۵/۱-۲ در هزار یا زینب ۲ در هزار توصیه می شود . |
– |
|
۷ |
لارومینوز برگ مرکبات (در نهالستان و باغات جدید الاحداث) |
ایجاد تونلهای توری ایزوله برای خزانه های تولیدی |
به فاصله هر ۱۰ روز یک بار از زمان شروع فعالیت تا اواسط مهر ماه حشره کش کونفیدور، به نسبت ۵/۰ در هزار با آبامکتین ۵/۰ در هزار پس از مشاهده فعالیت لارومینوز برگ مرکبات توصیه می گردد. |
– |
|
۸ |
لیسک و حلزون |
کنترل علف هرز، زدن روتیواتور بين خطوط کاشت |
سمپاشی سطح باغ با سم سوین به نسبت ۵ در هزار پس از اولین بارندگی شهریور ماه استفاده از طعمه مسموم متالدئید در اسفند ماه و اولیل فروردین با مشاهده راب بالغ توصیه می شود. |
کنترل علف هرز همراه با تله جاذب با استفاده از ماءالشعیر ، رها سازی ماکیان در سطح باغ |
مهمترین بیماری های مرکبات و روش مبارزه با آن ها در جدول زیر آمده است:
|
شرح عملیات |
توصیه های فنی |
|||||
|
نوع بیماری |
پوسیدگی قهوه ای میوه و مرکبات |
بیماریهای قارچی پس از برداشت میوه مرکبات |
بیماریهای ویروسی،شبه ویروسی و مایکوپلاسمایی |
بيماريهاي ويروئيدي و اگزوكورتيس |
آنتراکنوز |
|
|
مبارزه مکانیکی |
هرس تاج پایین درختان تا ارتفاع ۴۵ سانتیمتری از سطح خاک، کنترل علف هرز سطح باغ و پای درختان مرکبات و جلوگیری از ماندابی شدن سطح خاک با ایجاد زهکش مناسب از روشهای مبارزه مکانیکی است . |
چیدن میوه با قيچی مخصوص برداشت، جلوگیری از زخمی شدن میوه در زمان برداشت و حمل به انبار جمع آوری میوه در زمانی که سطح روی میوه ها خشک باشند. استفاده از انبارهای خنک و با تهویه مناسب جهت نگهداری میوه با دمای مناسب. |
تهیه بذر و پیوندک از منابع مطمئن و سالم، حذف و امحاءدرختان آلوده و مشكوک، استفاده از نهالهای سالم و گواهی شده در احداث باغ |
ضدعفونی ادوات باغبانی با واتيكس وبا محلول هیپوکلریت سدیم به نسبت ۱۰- ۵ درصد، استفاده از منابع پیوندک سالم و مطمئن و حذف درختان آلوده مخصوصاً در پایه های حساس سه برگچه ای، نظير پونسيروس و سيترنج |
حذف شاخه های خشک، برگها و میوه های آلوده ریخته شده در پای درخت |
|
|
مبارزه شیمیایی |
مقدار، نوع سم و زمان مناسب |
قارچکش اکسی کلرور مس به نسبت ۳ در هزار با محلول بردو به نسبت یک درصد در اواخر شهریور |
استفاده از واکس های مناسب، استفاده از قارچکش تکنو به نسبت يك در هزار پس از برداشت میوه و قبل از انبار نمودن |
– |
– |
در صورت لزوم بعد از انجام هرس، مصرف قارچ کش اکسی کلرورمس به نسبت ۵-۳ در هزار یا محلول بردو به نسبت ۲-۱ درصد |
|
سایر |
– |
– |
– |
– |
تقویت درخت، کنترل علف هرز |
|
