معماری منظر (معماری محوطه)

عبارت معماری منظر دلالت بر حرفه ای دارد که قصد آن طراحی و ساماندهی منظر است. بنابراین تعریف مفهوم منظر به شناخت دامنه فعالیت این حرفه کمک خواهد کرد. منظر به یک معنا محیط پیرامون است و بر فضای ملموس و رویت پذیر اطلاق می شود اما در معنای دیگر دلالت بر ذهنیتی دارد که در انسان به واسطه مواجهه با این فضای کالبدی، نقش می بندد. در حالتی دیگر می توان منظر را ترکیب این دو یعنی پدیده ای مرکب از اهنیت و عینیت تعریف کرد. در تعریف ساده و ابتدایی از معماری منظر گفته می شود که این رشته تلفیقی از علوم مهندسی شهرسازی و مهندسی معماریاست که به طراحی و فضاسازی در محیط باز می‌پردازد. معماری منظر می‌تواند مربوط به یک بنا، پارک (بوستان) و غیره باشد. اما واقعیت این است که چنین تعریفی احتمالاً در آمریکا طرفدارانی داشته باشد. در تعریف معماری منظر در اروپا بیشتر بر جنبه های انسانی و ذهنی آن تاکید میشود و این رشته مستقل به شمار می رود به عنوان مثال کوین لینچ در دهه ۸۰ میلادی چنین دیدگاهی به معماری منظر دارد(که البته امروزه دارای اعتبار نیست): «معماری منظر همان طراحی شهری ولی در سطح پایین است. معماری منظر در مورد انسان و نحوهٔ آرامش آن بحث می‌کند؛ یعنی هرچه‌قدر معماری منظر ما بهتر باشد، منظر ما در همهٔ زمینه‌ها -چه در زمینهٔ فرهنگی و چه در زمینهٔ اجتماعی- پیشرفت خواهد کرد.»در بیشتر تعریف ها از معماری منظرو بیش از همه؛ بر تقویت ارتباد میان انسان و طبیعت و محیط تاکید شده است. همچنین به عنوان هنر و دانش تنظیم شرایط و زمینه‌سازی درک زیبایی و احساس خوشی و آسایش در محیط های طبیعی و انسان ساخت، بویژه در بخش وسیعی از فضاهای باز جوامع زیستی با تکیه بر برخی علوم پایه و مهندسی(نظیر اکولوژی، زمین شناسی،گیاه شناسی و باغبانی،آب و سیویل است. لذادراین رشته و حرفه تلاش میشود در مقیاس های متفاوت از آمایش سرزمین تا فضاهای خرد، بویژه به پایداری محیطی، فرایندها و زیبایی های بوم شناسی، پرداخت و آماده سازی زمین، نمایش خوانا و جذاب جلوه‌های محیط طبیعی و عناصر مهمی چون آب و گیاه در فضاهای باز توجه شود. بعلاوه، این رشته و تخصص نقش بسیار مهمی را درمدیریت بهره برداری، نگهداری و برقراری تعادل میان مجموعه عوامل و عناصر طبیعی و مصنوع در جوامع زیستی ایفا می‌کند. با توجه به مطالعات، آنچه در طی قرن گذشته و سالهای آغازین قرن بیست ویکم به عنوان تعریف معماری منظر یا چارچوب کلی فعالیت های آن ارائه شده است؛ از یکسو برآمده از دانش ضمنی و آموزه‌های محیطی انسان برای همنشینی با محیط طبیعی در تاریخ تمدن و بستر زندگی در جوامع زیستی است.ازسوی دیگر، متکی بر دیدگاه‌های برخی صاحبنظران و متخصصانی است که هر یک براساس باورها، ارزش های فرهنگی، دانش و تجربه‌های خود به موضوع منظرو فعالیت‌های معماری منظر پرداخته‌اند. بدین ترتیب، فعالیت کنونی «معماری منظر» همچنان ضمن اتکا وبهره مندی از سنت‌ها و تجربه‌های تمدن‌های کهن در پرداخت محیط و ساماندهی منظر، از تجربه‌ها و دانش نوین در حوزه‌های برنامه ریزی و طراحی، باغبانی،اکولوژی، فناوری و مهندسی آب و خاک، تاسیسات زیرساخت، مواد ومصالح و غیره برای توسعه کیفی محیط زندگی انسان و نیز صیانت از منابع طبیعی و ارزش‌های فرهنگی بهره مند می‌شود. با توجه به اهدف کنونی معماری منظر،بیشتر دیدگاه‌ها و رویکردها بر جنبه‌هایی تاکید دارند که در آن کلی نگری موج می زند؛ آنگونه که آسایش، سلامت و رفاه انسان با سلامت محیط طبیعی، اکولوژی و اکوسیستم‌های حیاتی درگرو هم و یکپارچه فرض شده‌اند. دراین مورد البته تاکید بیشتر بر جنبه‌هایی است که نقش تعیین کننده بر مفاهیم پایداری دارند و تاثیر کلی نگری بر شناخت مسائل جزئی و تعدیل کاستی‌های موجود بسیار زیاد است. مرور، امروزه و در بیشتر کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت؛هدف‌های کلی و چارچوب تعریف‌های معماری منظر، در مقیاس های متفاوت بر ارتقای کیفیت فضاهای باز و سبز، محیط های طبیعی مرتبط با فعالیت‌های انسانی و به ویژه بر مدیریت جلوه‌های بصری منظر و فرایندهای اکولوژیکی تاکید دارد.همچنین، برخی فعالیت‌ها و خدمات معماری منظر را می توان در حوزه های برنامه ریزی، طراحی و مدیریت و در چند زمینه کلیرمعرفی کرد: مقیاس بزرگ (برنامه ریزی منظر و درآمایش سرزمین تا اسکان، پایداری و اکولوژی منظر)، مقیاس میانی (برنامه ریزی و طراحی در مناطق طبیعی بکر و حدود شهر، فضاهای باز و محیط های طبیعی درون شهری،عناصر طبیعی نظیر رودخانه، جنگل، ساحل دریا و غیره)، مقیاس خرد (فضاهای باز و سبز درون شهری، عناصر طبیعی در منظر شهری، سایت و محوطه‌های معماری و غیره). قدم اول در ایجاد طرحهای معماری در فضاهاو محوطه ها,توجه به پارامترهای مکانی واهداف واحتیاجات بالقوه کسانی است که از این مکانها استفاده میکنند.نتایج این تحقیقات در قالب یک برنامه نوشته شده,فهرست یا تحلیل مکانی ارایه میشود.مرحله بعد درپروسه طراحی توجه به کانسپت یا همان تصورو مفهوم در محوطه سازی است که مجموع طرحها و ایده هاپیرامون چگونگی طراحی و بهبود وضعیت استفاده از یک فضای خاص را در بر میگیرد. در اغلب موارد این ایده ها نتیجه تحقیقات و بررسیهای انجام گرفته است اما گاهی اوقات طرحها وایده ها قبل از تحقیقات شکل میگیرند و متعاقب بررسیهای انجام شده,تغییراتی در انها اعمال میشود

گاهی اوقات ترس از مواجه شدن با تازگیهاو بدایع یا عادت به بدیهیات,منجر به تکیه وتاکید طراح بر بکارگیری راهکارههای ساده وپیش پا افتاده میشود.اولین پیامد ریسک گریزی,یکنواختی یا همان تکرار بی نتیجه طرحهای پیشین است. هیچ ایده ای به ذات خود اشتباه نیست واین شرایط زمانی و مکانی موجود است که گاهی باعث میشود برخی ایده ها نادرست جلوه کنند به عبارتی میبایست به ایده ها اعتماد کرد و با رویه تفکر خلاق سعی در تعدیل و به روز کردن انها نمود.

۱-انتخاب فضای مناسب
۲-بهبود تفکر خلاق
۳-استفاده ذهنی از “اماهاو اگرها”
۴-بررسی پروژه
۵-کنترل و تغییر طرح
۶-بررسی راه حلهای غیر عملی
۷-بیان ونمودار ساختن ایده نخستین
۸-تغییر مسیر
۹-استراحت ذهن