مرکبات تقریبا در تمام مناطق نیمه گرمسیری و اکثر مناطق گرمسیری جهان در شرایط وجود خاک و رطوبت مناسب کشت می شود. باغات مرکبات جهان در قسمت هایی قرار دارند که آب و هوای خیلی خشک یا خیلی مرطوب نداشته و سرمای هوا شدید نباشد.
الف) کمربند ساحلی دریای خزر:
این نوار در عرض جغرافیایی ۳۷ درجه شمالی و به طول ۴۰۰ کیلومتر با پهنای ۲ تا ۲۰ کیلومتر از شرق استان گیلان به طرف شرق استان مازندران و گلستان واقع شده و شامل استان های گیلان، مازندران و گلستان می باشد. گرچه این عرض جغرافیایی مناسب میوه های معتدله بوده این منطقه به علت نزدیکی به دریای خزر و دارشتن آب و هوای خاص و نزدیک به مدیترانه ای شرایط کشت مرکبات را دارد. در برخی از سالها سرمای زمستانه شدید به مرکبات این منطقه خسارات قابل توجهی وارد می کند.
ب) کمربند مرکزی:
این نوار شامل استان های خراسان، کرمان، فارس،کهکیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، ایلام و خوزستان می باشد و در ۳۳ درجه عرض شمالی قرار دارد. رطوبت نسبی در این منطقه پایین (۵۰%) بوده و میزان بارندگی سالیانه آن کم (بین ۳۰۰-۱۰۰ میلیمتر) می باشد. بادهای گرم، تعداد روزهای آفتابی زیاد و گرمای شدید در تابستان و بادهای همراه با گرد و خاک از مهمترین عوامل محدود کننده در این نوار می باشند. میزان بارندگی سالانه برای کشت مرکبات کافی نبوده و نیاز به آبیاری در فصول تابستان و زمستان وجود دارد.
ج) کمربند ساحلی جنوبی:
نوار باریکی است که از استان بوشهر تا چابهار در استان سیستان و بلوچستان در ۲۳ درجه عرض شمالی را در بر می گیرد. این منطقه آب و هوای گرم، رطوبت نسبی بالا و pH قلیایی دارد. در این نوار کیفیت مرکباتی مثل لایم و لمون نسبت به پرتقال و نارنگی بهتر بوده، به طوری که بخش عمده مرکبات این منطقه را لیمو عمانی و لیموترش تشکیل می دهد.
استان های اولویت اول به ترتیب: استان های کرمان، فارس، مازندران و هرمزگان
استانهای اولویت دوم به ترتیب: خوزستان و گیلان
استان های اولويت سوم به ترتیب: استان های گلستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، کهکیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، ایلام، یزد و لرستان
با بررسی شرایط اقلیمی مناطق مختلف کشور مشخص شده است که در استان کرمان بهتر است به کشت گریپ فروت و پرتقال والنسیا و پرتقال مارس، در استان فارس به کشت پرتقال، لیمو شیرین و لایم، در استان هرمزگان به کشت لایم و در استان مازندران به کشت نارنگی و انشو و کلمانتین و پرتقالهای زودرس نظیر واشنگتن ناول و نامسون ناول و هاملین و سالوسیتانا و مارس پرداخت .
اولویت های درون استانی : در هر استان نیز با توجه به شرایط اقلیمی، خاک، رطوبت نسبی، نور و بادهای گرم و سرد و سرعت وزش باد بایستی اولویت بندی کرد .
۱- استان کرمان به ترتیب اولویت:
الف) دشت جیرفت و دامنه های آن : ۱-پرتقال ۲-گریپ فروت و لیموشیرین ۳-لایم و نارنگی
ب) دشت کهنوج: ۱-لایم و گریپ فروت ۲-پرتقال ۳- لیموشیرین و نارنگی
ج) بم و شهداد: ۱-پرتقال ۲- گریپ فروت ۳- لیموشیرین و نارنگی
درخت نارنج
۲- استان فارس به ترتیب اولویت:
الف) جهرم و بخش خفر: ۱-نارنگی محلی و کلمانتین ۲-پرتقال ۳-لیموشیرین
ب) بخش قیر، کازرین و فیروزآباد:۱-لیموشیرین ۲-پرتقال ۳-لیموترش
در بخش مبارک آباد فیروزآباد : ۱- لیموشیرین ۲- گریپ فروت ۳-لایم و لمون
ج) فسا: ۱-پرتقال ۲- نارنگی
چ) ممسنی: ۱-لایم و لمون ۲-گریپ فروت ۳- پرتقال
د) استهبان : ۱- پرتقال فقط در منطقه رودبال
ن) لارستان : ۱- لایم و لمون ۲- گریپ فروت
و) داراب: ۱-پرتقال ۲- نارنگی ۳- لیموشیرین و لایم
ی) کازرون : ۱- پرتقال ۲- نارنگی ۳- لیموشیرین و لایم
۳- استان مازندران به ترتیب اولویت:
الف) تنکابن، رامسر، چالوس و نوشهر، ب ) ساری قائمشهر و بابل و ج) بهشهر، آمل و نور ارقام کشت شده در این مناطق عبارتند از : گروه نارنگی (انشو، کلمانتین، یونسی و پیچ) زودرس (تامسون ناول، واشنگتن ناول، هاملین و مارس)
۴- استان هرمزگان به ترتیب اولویت:
الف: دربندرعباس (دهستان سیاهو): ۱- نارنگی و ۲- پرتقال و در (حاجی آباد) : ۱- نارنگی ۲- لیمو شیرین ۳- پرتقال و گریپ فروت
ب : میناب و رودان : ۱- لایم ۲- گریپ فروت و لیمو شیرین ۳- پرتقال و نارنگی
۵- استان خوزستان:
(شهرستان دزفول) : ۱-پرتقال ۲- لایم ۳- لیمو شیرین و گریپ فروت
۶- استان گیلان :
شهرستانهای الف) رودسر، ب) لنگرود ج) طالش
در این مناطق دامنه های جنگلی تا ارتفاع ۱۵۰ متر اولویت اول، بلافاصله بعد از دامنه اولویت دوم و منطقه رشت در اولویت سوم قرار می گیرد. اولویت کشت در این مناطق ارقام پرتقالهای زودرس، نارنگی انشو، کلمانتین، یونسی و پیچ می باشد.
۷-استان سیستان و بلوچستان :
شهرستانهای ایرانشهر، چاه بهار و سراوان اولویت ارقام ۱- لایم ۲- پرتقال ۳- لیمو شیرین
۸- استان بوشهر:
شبیه استان سیستان و بلوچستان میباشد.
۹-استان کهکیلویه و بویراحمد (در منطقه گرمسیری چرام) :
۱- پرتقال ۲- لیموشیرین
۱۰-استان یزد:
تنها منطقه مرکبات خیز این استان در حاشیه کویر شهرستان طبس می باشد (بدون اولویت)
۱۱-استان کرمانشاه :
منطقه قصر شیرین با مساحت زیر کشت محدود شامل لیمو شیرین و پرتقال
۱۲-ایلام :
سطح زیر کشت آن کم بوده و از دیدگاه تجاری حائز اهمیت نمی باشد.
۱۳-لرستان:
جدیداً کشت مرکبات در منطقه گرمسیری آن شروع شده است .
۱۴-گلستان:
بخش جلگه ای استان شامل ارقام پرتقال تامسون ناول، خونی و اراقام نارنگی انشو، کلمانتین.
ب) کمربند مرکزی: این نوار شامل استان های خراسان، کرمان، فارس،کهکیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، ایلام و خوزستان می باشد و در ۳۳ درجه عرض شمالی قرار دارد. رطوبت نسبی در این منطقه پایین (۵۰%) بوده و میزان بارندگی سالیانه آن کم (بین ۳۰۰-۱۰۰ میلیمتر) می باشد. بادهای گرم، تعداد روزهای آفتابی زیاد و گرمای شدید در تابستان و بادهای همراه با گرد و خاک از مهمترین عوامل محدود کننده در این نوار می باشند. میزان بارندگی سالانه برای کشت مرکبات کافی نبوده و نیاز به آبیاری در فصول تابستان و زمستان وجود دارد.
ج) کمربند ساحلی جنوبی: نوار باریکی است که از استان بوشهر تا چابهار در استان سیستان و بلوچستان در ۲۳ درجه عرض شمالی را در بر می گیرد. این منطقه آب و هوای گرم، رطوبت نسبی بالا و pH قلیایی دارد. در این نوار کیفیت مرکباتی مثل لایم و لمون نسبت به پرتقال و نارنگی بهتر بوده، به طوری که بخش عمده مرکبات این منطقه را لیمو عمانی و لیموترش تشکیل می دهد.
استان های اولویت اول به ترتیب: استان های کرمان، فارس، مازندران و هرمزگان
استانهای اولویت دوم به ترتیب: خوزستان و گیلان
استان های اولويت سوم به ترتیب: استان های گلستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، کهکیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، ایلام، یزد و لرستان
با بررسی شرایط اقلیمی مناطق مختلف کشور مشخص شده است که در استان کرمان بهتر است به کشت گریپ فروت و پرتقال والنسیا و پرتقال مارس، در استان فارس به کشت پرتقال، لیمو شیرین و لایم، در استان هرمزگان به کشت لایم و در استان مازندران به کشت نارنگی و انشو و کلمانتین و پرتقالهای زودرس نظیر واشنگتن ناول و نامسون ناول و هاملین و سالوسیتانا و مارس پرداخت .
اولویت های درون استانی : در هر استان نیز با توجه به شرایط اقلیمی، خاک، رطوبت نسبی، نور و بادهای گرم و سرد و سرعت وزش باد بایستی اولویت بندی کرد . اولویت درون استانی هر یک از استانها به شرح زیر میباشد:
نارنگی پیج
۱- استان کرمان به ترتیب اولویت:
الف) دشت جیرفت و دامنه های آن : ۱-پرتقال ۲-گریپ فروت و لیموشیرین ۳-لایم و نارنگی
ب) دشت کهنوج: ۱-لایم و گریپ فروت ۲-پرتقال ۳- لیموشیرین و نارنگی
ج) بم و شهداد: ۱-پرتقال ۲- گریپ فروت ۳- لیموشیرین و نارنگی
۲- استان فارس به ترتیب اولویت:
الف) جهرم و بخش خفر: ۱-نارنگی محلی و کلمانتین ۲-پرتقال ۳-لیموشیرین
ب) بخش قیر، کازرین و فیروزآباد:۱-لیموشیرین ۲-پرتقال ۳-لیموترش
در بخش مبارک آباد فیروزآباد : ۱- لیموشیرین ۲- گریپ فروت ۳-لایم و لمون
ج) فسا: ۱-پرتقال ۲- نارنگی
چ) ممسنی: ۱-لایم و لمون ۲-گریپ فروت ۳- پرتقال
د) استهبان : ۱- پرتقال فقط در منطقه رودبال
ن) لارستان : ۱- لایم و لمون ۲- گریپ فروت
و) داراب: ۱-پرتقال ۲- نارنگی ۳- لیموشیرین و لایم
ی) کازرون : ۱- پرتقال ۲- نارنگی ۳- لیموشیرین و لایم
۳- استان مازندران به ترتیب اولویت:
الف) تنکابن، رامسر، چالوس و نوشهر، ب ) ساری قائمشهر و بابل و ج) بهشهر، آمل و نور ارقام کشت شده در این مناطق عبارتند از : گروه نارنگی (انشو، کلمانتین، یونسی و پیچ) زودرس (تامسون ناول، واشنگتن ناول، هاملین و مارس)
۴- استان هرمزگان به ترتیب اولویت:
الف: دربندرعباس (دهستان سیاهو): ۱- نارنگی و ۲- پرتقال و در (حاجی آباد) : ۱- نارنگی ۲- لیمو شیرین ۳- پرتقال و گریپ فروت
ب : میناب و رودان : ۱- لایم ۲- گریپ فروت و لیمو شیرین ۳- پرتقال و نارنگی
۵- استان خوزستان: (شهرستان دزفول) : ۱-پرتقال ۲- لایم ۳- لیمو شیرین و گریپ فروت
۶– استان گیلان : شهرستانهای الف) رودسر، ب) لنگرود ج) طالش
در این مناطق دامنه های جنگلی تا ارتفاع ۱۵۰ متر اولویت اول، بلافاصله بعد از دامنه اولویت دوم و منطقه رشت در اولویت سوم قرار می گیرد. اولویت کشت در این مناطق ارقام پرتقالهای زودرس، نارنگی انشو، کلمانتین، یونسی و پیچ می باشد.
۷-استان سیستان و بلوچستان : شهرستانهای ایرانشهر، چاه بهار و سراوان اولویت ارقام ۱- لایم ۲- پرتقال ۳- لیمو شیرین
۸- استان بوشهر: شبیه استان سیستان و بلوچستان میباشد.
۹-استان کهکیلویه و بویراحمد (در منطقه گرمسیری چرام) : ۱- پرتقال ۲- لیموشیرین
۱۰-استان یزد: تنها منطقه مرکبات خیز این استان در حاشیه کویر شهرستان طبس می باشد (بدون اولویت)
۱۱-استان کرمانشاه : منطقه قصر شیرین با مساحت زیر کشت محدود شامل لیمو شیرین و پرتقال
۱۲-ایلام : سطح زیر کشت آن کم بوده و از دیدگاه تجاری حائز اهمیت نمی باشد.
۱۳-لرستان: جدیداً کشت مرکبات در منطقه گرمسیری آن شروع شده است .
۱۴-گلستان: بخش جلگه ای استان شامل ارقام پرتقال تامسون ناول، خونی و اراقام نارنگی انشو، کلمانتین.
اولویت محصولی و مناطق مستعد کشت مرکبات در ایران در جدول زیر آمده است:
|
کرمان I1 |
جیرفت |
پرتقال، گریپ فروت |
لیمو شیرین |
لایم، نارنگی |
|
دشت کهنوج |
لایم |
پرتقال |
لیمو شیرین، نارنگی |
|
|
بم، شهداد، بافت |
پرتقال |
گریپ فروت |
لیمو شیرین، نارنگی |
|
|
فارس I2 |
بخش خفر |
نارنگی محلی، کلمانتین |
پرتقال |
لیمو شیرین |
|
جهرم |
نارنگی |
پرتقال |
لیمو شیرین |
|
|
فیروزآباد |
لیمو شیرین |
گریپ فروت |
پرتقال |
|
|
فسا |
پرتقال |
نارنگی |
– |
|
|
ممسنی |
لایم و لمون |
گریپ فروت |
پرتقال |
|
|
استهبان(رودبال) |
پرتقال |
– |
– |
|
|
داراب و کازرون |
پرتقال |
نارنگی |
لیموشیرین، لایم، گریپ فروت |
|
|
مازندران I3 |
تنکابن، رامسر |
پرتقال، نارنگی |
– |
– |
|
چالوس، نوشهر |
پرتقال، نارنگی |
– |
– |
|
|
ساری، قائمشهر، بابل |
– |
پرتقال، نارنگی |
– |
|
|
بهشهر، آمل، نور |
– |
– |
پرتقال، نارنگی |
|
|
هرمزگان I4 |
دهستان سیاهو |
نارنگی |
پرتقال |
– |
|
بخش حاجی آباد |
لیموشیرین |
پرتقال، گریپ فروت |
نارنگی |
|
|
بخش رودان(میناب) |
لایم |
پرتقال |
گریپ فروت |
|
|
بخش مرکزی(میناب) |
لایم |
گریپ فروت |
– |
|
|
خوزستانII1 |
دزفول |
پرتقال |
گریپ فروت |
– |
|
شوشتر |
– |
لایم |
– |
|
|
گیلان II2 |
رودسر، لنگرود، تالش |
پرتقال، نارنگی |
– |
– |
|
سیستان و بلوچستانIII1 |
ایرانشهر، چابهار، سروان |
لایم |
پرتقال |
لیموشیرین |
|
بوشهرIII2 |
پشت کوه، برازجان |
لیموشیرین |
لیموشیرین |
پرتقال، نارنگی |
|
کهکیلویه و بویراحمد III3 |
چرام، گچساران |
پرتقال |
لیوشیرین |
– |
|
کرمانشاه III4 |
قصر شیرین |
لیمو شیرین |
پرتقال |
– |
