امروزه به ویژه در شهرهای بزرگ زندگی ماشینی و تجمع جمعیت موجب زندگی کسالت آور و محیطهای با هوای آلوده شده است. فضای سبز شهرها میتواند تا حدودی به حل این مشکلات حاصل از این پدیده در جهت سلامتی افراد اجتماع و زیباسازی محیط کمک کند. ایجاد فضای سبز نه تنها یکنواختی ساختمانها و خیابانهای شهر را از بین میبرد.بلکه به زیبایی و طراوت محیط میافزاید و موجب آرامش روانی شهروندان میگردد. ثابت شده که هزینههایی که برای ایجاد فضای سبز انجام میشود، افزون به کاستن بزهکاریهای اجتماعی، از نظر اقتصادی نیز میتواند توجیه پذیر باشد. از مهمترین طرحهای فضایی سبز میتوان به باغ و پارک اشاره کرد. در اینجا میخواهیم به باغهای صخرهای بپردازیم. باغهای صخرهای باغهایی هستند که بیشترین الهام را از طبیعت میگیرد و در آنها سعی میشود احساس مصنوعی بودن از بین برود. در فضای سبز شهری ساخت یک باغ صخرهای میتواند جلوه تازهای به فضای سبز بدهد.
باغ سنگی در نقاطی احداث میگردد که بخواهیم از شکل طبیعی زمین حداکثر استفاده را بنمائیم. یا زمین های مورد استفاده دارای پستی و بلندی در جهات مختلف بوده و در ضمن بافت زمین دارای سنگهای بزرگ نیز باشد. در چنین باغهایی با پرورش گیاهان مختلف میتوان ترکیبهای بدیعی به وجود آورد. باغهایی صخرهای دارای کمترین هزینه احداثاند. زمینی که برای احداث باغ صخرهای در نظر بگیریم باید خود دارای منظره طبیعی بوده و حدالامکان از خانهها و ساختمانهای بلند دور باشد. بهتر است برای این کار از مناطق کوهستانی استفاده شود، زیرا اغلب گیاهان باغهای صخرهای وقتی از مناطق بومی خود منتقل شوند نیاز به هوای آزاد دارند و از آنجایی که در بلندیهای هوا در جهات مختلف در حرکت است در یک مکان و مثل آنچه در مناطق هموار است راکد نمیماند و این نیاز گیاه برطرف میشود. گرچه مناطق کوهستانی در مقابل خطر باد و نور خورشید قرار دارند ولی حرارت در آنجا چندمین درجه با مناطق پست تفاوت داده باید توجه داشت برای گیاهان کوهستانی(Alpine) فضای کمتری نیاز است تا گیاهان مورد استفاده در طراحی فضای سبز (landscape) مثلاً در زمینی به مساحت ۱۸۰×۱۸۰ cm ممکن ست ۱۲ نوع گیاه متداول در طراحی کاشته شود ولی در باغ صخرهای میتوان بیش از ۵۰ نوع را در بین مساحت پرورش داد و این خود عاملی برای تنوع گیاهان است. باغ صخرهای باید دارای پستی و بلندی تخته سنگهایی به اندازه های مختلف باشد. در صورتی که چنین سنگهایی در دسترس نباشند می توان آنها را از منابع دیگر تهیه و به باغ مورد نظر انتقال داد باید در نظر داشت سنگها را نه تنها از نظر اندازهشان باید دسته بندی نمود، بلکه جنس آنها را نیز باید در نظر داشت. برای مثال ماسه، سنگ، و یا سنگ آهک، باید در یک منطقه به کار رود. در مورد سنگهای بزرگ اگر چه جابجایی و قرار دادن آنها در یک محل ساده نیست، ولی حالت طبیعیتری به باغ میدهد و نیز میتوان از کنار هم قرار دادن مقداری سنگهای کوچک یک صخره بزرگ به وجود آورد. برای پوشانیدن اطراف یک گیاه به آمیختهای در حدود ۱cm خرده چوب یا خرده سنگ نیاز است. باید از سنگی برای آمیخته کردن استفاده شود که همچنین سنگهای اطراف باشد، نه از جنس متفاوت. مناسبترین محل برای احداث باغ صخرهای محلهای شیبدار است که از خطر بادهای قوی در امان باشد. مناطق آفتابگیر برای بسیاری از گیاهان ایدهآل است هر چند خودآفتابی که از میان شاخ و برگ درختان دیگر، بخصوص در روزهای گرم و آفتابی میتابد کافی است. باغ سنگی هرگز نباید در مناطقی که دارای سایه کامل هستند ایجاد گردد.
قبل از شروع به کار یک باغ صخرهای باید تمام علفهای هرز چند ساله را یا از ریشه درآورد و یا از سموم علف کش استفاده نمود. اگر قرار است باغ سنگی در یک محل چمن کاری میشده به وجود آید باید چمنها را از خاک در آورد و به دقت در گوشهای جمع کرد. چون میتوان از آنان برای چمن کاری محل دیگر و یا به عنوان کود در گلدانها و یا در جایی از باغ استفاده کرد. از آنجایی که بسیاری از گیاهان نمیتوانند خاکهای همیشه مرطوب را تحمل کنند، زهکشی مناسب برای باغ ضروری است. یک خاک سبک روی سنگریزهها میتواند، زهکشی طبیعی و مناسبی را فراهم سازد، اما خاک سنگین رسی که زیربنای رسی دارد به زهکشی مصنوعی نیاز دارد بخصوص اگر نتوان ساختار آن را تغییر داد. این مسئله بخصوص در زمینهای هموار و صاف بسیار اهمیت دارد. برای زهکشی شیارهایی از بالا تا پایین شیب و به عمق ۴۵cm و به فاصله ۱۸۰-۹۰ cm از یکدیگر حفر کرده. نیمه پائینی شیارها را از سنگهای بزرگ و آجر شکسته و با قلوه سنگ پر میکنیم. سپس مقداری از چمن زیر و رو شده را به صورت یک لایه روی آن قرار میدهیم تا خاکها، منطقه فاصله بین قلوه سنگها را پر نکنند و زهکشی را متوقف نسازد. در پایان روی آن را با خاک میپوشانیم. در زمینهای شنی یا خاکهایی که به زهکشی احتیاج ندارند، باید قبل از قرار دادن سنگها، باغ صخرهای کاملاً شخم زده و زیررو شود. در آغاز سنگهای سنگین( در حدود ۲۵kg) را در دو طرف زمین آماده شده طوری قرار میدهیم که شکل L داشته باشد. سنگهای بزرگتر را در گوشه به عنوان سنگ نشان به کار برده و از سنگهای کوچکتر برای تشکیل دو بازویی L استفاده میکنیم به طوری که سنگهای آخری تقریباً در زیر خاک ناپدید شوند، نتیجه باید به صورتی باشد که گویی سنگها از زمین بیرون آمدهاند. و در زیرشان سنگ فروشی وجود دارد برای زهکشی بهتر محل اتصال سنگها باید به صورت خطوط افقی و عمودی که یکدیگر را قطع میکنند باشد و و محل اتصال، با سنگهای اضافی پوشانیده شود. تمام سنگها دارای خطوط لایه(strata line ) هستند. سنگها را باید طوری قرار داد که تمام این خطوط افقی موازی سطح زمین باشند و باید دقت کرد که سنگها محکم در جای خود قرار گیرند. وقتی که سنگها در جای مناسب قرار گرفتند فاصله بین سنگهای تشکیل دهندهی بازوهای(L) را با خاکی که توانایی زهکشی طبیعی دارد پر میکنیم. برای این منظور مخلوطی از ۲ قسمت خرده سنگهای cm 0/5 یک قسمت لوم و یک قسمت peat moss تهیه میکنیم.این مخلوط را بین سنگهای(L) میریزیم. بعد از چند روز مخلوط نسبت به سنگها نشست خواهد کرد میتوان از مقدار اضافی مخلوط برای جبران سطح خاک استفاده کرد سطح را صاف کرده و با مخلوط سنگریزه cm 0/5 به ضخامت ۲/۵-۱/۵ cm میپوشانیم و سپس خرده سنگها را با شنکش صاف میکنیم.
۱- کاهش تبخیر از سطح خاک و بالا بردن رطوبت
۲- جلوگیری از پوسیدگی ساقه گیاهان
۳- جلوگیری از پراکندگی خاک روی گلها توسط باران
۴- نگهداشتن خاک
باید توجه داشت که اگر روی شیب کار می کنیم باید سنگها طوری قرار بگیرند که آب بتواند در خاک نفوذ کند نه آنکه فقط از بالا به پائین جریان داشته باشد.
یک کشت موفق از گیاهان کوهستانی، منظره طبیعی درههای کوهستانی را با چینهایشان به وجود میآورد. در این کشت فقط از گیاهانی استفاده میشود که در قسمتهای صخرهای رشد دارند، گیاهان مناطق کوهستانی و دیگر گیاهان باغهای صخرهای فریبندگی خاصی را با ظرافت و شکل زیبای خود به وجود میآورند که به یاد آورند مینیاتورهای ایرانی است. از آنجایی که محل رشد بسیاری از گیاهان به طور طبیعی مناطق کوهستانی و صخرهای است، بنابراین این گیاهان قدرت تحمل زندگی در خاکهای سخت و سنگلاخی و بادهای خشک کننده را دارند. اگر شرایط طبیعی زندگی با زهکشی مناسب فراهم شود بسیاری از گیاهان باغ های صخره ای به آسانی رشد میکنند و در ابتدای کاشت به رسیدگی کمی احتیاج دارند به جز در مورد کنترل علفهای هرز. در مناطقی با سرمای زمستانی زیاد، گیاه به پوششی از مالچ احتیاج دارد که بهتر است از شاخههای کاج برای این منظور استفاده شود. گرچه بسیاری از گیاهان باغهای صخرهای در فضای باز و مناطق کوهستانی کشف میشوند میتوان گونههای مختلفی را انتخاب کرد، تا مجموعه کاملی از این گیاهان را داشته باشیم. بسیاری از گیاهان پاکوتاه در اوایل بهار رنگین میشوند، به همین جهت می توان آنان را همراه گیاهانی که به صورت پوششی مورد استفاده قرار میگیرند، کاشت. به گیاهانی که در قسمتهای هموار باغهای صخرهای کاشته میشوند چمن کوهستانی (aliaine lawn) میگویند که شامل گیاهان پاکوتاه و پیازهایی که بین آنها رشد میکنند هستند و میتوانند در پائین ترین سطوح باغهای سنگی به کار روند. برای این که گیاهان در بین سنگفرشها رشد کنند، تخته سنگی را با فاصله به حدی که بینشان شکافی به وجود آید روی ماسه ها قرار دهید تا هنگام قدم زدن روی سنگ فرشها بوی خوش گیاهان استشمام شود. معمولاً در باغهای صخرهای باغچههای مرتفع را برای گیاهانی که تمایل بیشتری به خم شدن و آویزان شدن دارند در نظر میگیریم. گیاهان کوهستانی و صخرهای را می توان با دیگر گیاهان به صورت مخلوط کاشت. حاشیه جنوبی بوته های قدبلند را می توان با گیاهان آویزان و رونده و بوته های پاکوتاه پر کرد. کلمهی “Alpine” به شیوههای مختلف در اصطلاحات باغ صخرهای به کار برده میشود. به طور تحت الفظی Alpine گیاهانی هستند از کوهستانهای بلند یا به طور اختصاصی تر از کوههای آلپ اروپا هستند به طور وسیع تر، گیاهان کوچک باغ صخرهای اغلب Alpine نامیده میشوند. حتی اگر آنها از کوهستانهای بلند نباشند گیاهان Alpine اغلب در طشتکها، دیگر ظرفها و باغهای صخرهای کوچک استفاده میشوند. خیلی از گیاهان باغ صخرهای به طور قابل ملاحظهای گلهای بزرگ و برجستهای دارند که تقابل بین صخره ها و گیاهان کوچک نمایان به زیبایی و شیفتگی باغ صخرهای میافزاید.
بسیاری از گیاهان بلند صخرهای با گیاهان علفی چند ساله تلفیقی جالبی دارند که در غالب باغهای صخرهای ترکیبی از آنها وجود دارد. صخرهها نقش مهمی در رشد سلامت گیاهان دارند به طوری که به بذرها اجازه پناهندگی و جوانه زدن میدهند. رواناب صخرهها، آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را بهبود می بخشد و سایه صخره ها خاک اطراف گیاه را از خشک شدن محافظت می کند و ریشه گیاهان را از گرمای خورشید محافظت می کند
با مشخص کردن لبه ها امکان استفاده کمتر از صخرهها وجود دارد. برای جلوگیری از فرسایش لبهها نباید لبهها را خیلی عمیق یا خیلی بلند ساخت. کاشت گیاهانی کوتاه مثل سروهای خزنده وcotoneaster به عنوان زمین پوش روی لبههای بزرگ خیلی موثر است.
دیوارهای کوتاهی هستند معمولاً بیشتر از ۵/۲ فوت ارتفاع ندارند. بیشتر برای پرورش متراکم گیاهان از برآمدگیها استفاده میشود.
یک بستر برآمده ممکن است از چوب،صخره، یا بلوک در یک ارتفاع مناسب ساخته شده باشد. خمرههای بزرگ وسیکی هم یک جایگزین مناسب هستند. به طوری که خمره با یک مته سوراخ میشود(برای زهکشی) و با یک خاک زهکش دار پر میشود. برای گیاهان اسید دوست هوموس به خاک اضافه میشود. این نوع باغ صخرهای میتواند شبیه یک ویترین باشد برای گیاهان کوچک باغ صخرهای و دیگر سوزنی برگان.
برای محافظت از ریشه ها در زمستان یک بستر برآمده بسازید که بیش از ۲ فوت ارتفاع نداشته باشد. خمره ویسکی میتواند یک یا دو فوت در زمین فرو رود. انباشتن خاک و برگ کاج و برگها یا خاک اره در اطراف بسترهای برآمده یا ظرفها در آخر پاییز برای محافظت بسته انجام میشود پر کردن بسترها معمولاً با ترکیبی از یک بخش شن لومی، یک بخش ریگ نخودی و یا پرلیت و بخش دیگر هوموس انجام میشود.
– بستر برآمده میتواند در هر مکان کوچک با بزرگی ساخته شود.
– خاک یک بستر برآمده خیلی زود با نیاز گیاهان وفق داده میشود
– نگهداری از بسترهای برآمده خیلی آسانتر از نگهداری از بسترهای مسطح است.
– گیاهان در آنها به آسانی قابل رویت و بررسی هستند
– برای محافظت در زمستان به راحتی میتواند یک پوشش قابل برداشت روی آن ایجاد کرد.
برای موفقیت و داشتن باغ صخرهای طبیعی رعایت نکاتی ضروری است.
اول مقیاس و تناسب را باید در نظر گرفت، برای مثال تقلید از یک کوه در میان یک باغچه کوچک خارج از تناسب خواهد بود.تمام سنگها بعنوان اجسام جامد، در قشر زمین بر اثر فشارهای مختلف شروع به ترک خوردن میکنند و یا این که با گرم شدن و یخ زدگی ترک های بیشتری روی آنها به وجود آمده و در نتیجه شکل سنگ به کلی تغییر مییابد. معمولاً قسمتهای مجاور هوا خرد میشود و قسمت اصلی تنه اصلی زیر خاک سالم باقی میماند. بنابراین باید روی سنگها با گیاهانی پوشانیده شود که به صورت گستردهتر هستند تا در صورت خرد شده سنگها، نمای باغ صدمه زیادی نبیند. اگر خاکریزی در محوطه باشد میتواند با گیاهان پوشیده شود که جزئی از منظره طبیعی باغ محسوب می شود . از برداشتن و یا جایگزین کردن آنها به وسیله تخته، سنگ و سنگهای رنگین باید اجتناب کرد.
۱- دیوار(چینه) Wall
سادهترین طرح در باغهای صخره ای است که به وسیله روی هم گذاشتن چندین سنگ درست میشود. فاصله بین سنگها به وسیله خاک پر میشود و گیاهان روی حاشیههای خاکی و دیوار کاشته میشود آجر نیز میتواند برای ساخت باغچههای مرتفع و دیوارها استفاده شود که بایدبا ملاتی از سیمان فاصله بین آجرها پر شود و حفراتی برای زهکشی در آنان تعبیه شود. تراورس راه آهن،تخته چوب و حتی صفحات چوبی نیز میتواند به عنوان عناصر سازنده دیوارها بکار روند(هرچه سبکتر بهتر) از بلوکهای سیمانی نیز میتوان استفادهکرد. که اگر با مهارت بکار گرفته نشوند به زیبایی باغ لطمه خواهد زد. ارتفاع باغچههای مرتفع از ۱۵ تا ۹۰ cm متغیر است و معمولاً به صورت چند ضلعی است ولی ممکن است به صورت مدور هم ساخته شود. این دیوارها به علت بلند بودن سطحشان، گیاهان را از دسترس کودکان و حیوانات در امان نگه میدارند.
۲- گذرگاههای سبز Grassy Pavement
برای زیباتر کردن کوره راهها خصوصاٌآنان که صاف هستند، میتوان گیاهان صخرهای را در لبهها یا حتی روی آنها کاشت. در شکاف بین سنگفرش این راهها میتوان از گیاهانی که به طور متراکم رشد میکنند، استفاده کرد، مثل آویشن thyme که بوی خوشی نیز دارد. اگر از پیاده روها و تراسها در زمستان استفاده نمیشود میتوان ازپیازهای گیاهان یا کوتاه مثل زعفران crocus و کلاغک muscari استفاده کرد تا در بهار رنگین باشد.
۳- بسترهای سنگریزهای screes
از تجمع سنگ ریزهها در درههای بین تپهها، که معمولاً در ارتفاعات قرار میگیرند تشکیل شده اند. در این نقاط از گیاهانی استفاده میشود که قادر به رقابت با بقیه گیاهان نیستند مثل درابا draba و آندروزاس زینتی Androsace. بسیاری از گیاهان که در نقاط دیگر باغ صخرهای زیاد عمر نمیکنند در بسترهای سنگ ریزهای بخوبی رشد میکنند( به علت زهشکی خوب) این بسترها باید دارای شیب ملایم به طرف جنوب یا غرب باشند ولی این شیب باید از جایی که سنگها نمایان میشوند شروع شود.
برای ساخت یک بستر سنگریزهای ابتدا باید گودالی به عمق ۹۰-۶۰ cm حفر کرد و در انتهای گودال لایهای به ضخامت ۱۵cm از آجر یا سنگ که زهکشی خوبی ایجاد میکند قرار دارد.
بعد از این مرحله اگر چمنهای قبلی باقی مانده باشد، به روی سنگ یا آجر میریزیم و در غیر این صورت از خاشاک و شاخ و برگهای دیگر استفاده میکنیم و بعد گودال را با مخلوطی از ۳ قسمت سنگریزههای ۰/۵ cm و یک قسمت خاک پر میکنیم. در اوایل بهار(هرسال) سطح خاک را به ضخامت ۱/۵ cm از ماسه درشت میپوشانیم و باید ۲ قاشق غذاخوی سوپر فسفات یا پودر استخوان را به ازای هر سال آب به این خاک اضافه نمود
۴- بسترهای طشتکی sink and trough
این طرح در باغهای صخرهای، زیبایی مخصوص به خود را دارد و شامل واحدهای ساخته شده و مجزا از یکدیگر است که ممکن است عمیق یا کم عمق ساخته شود.
یک لگن(sink) لعابی در باغ صخرهای میتواند به صورت یک گلدان سنگی به نظر آید. برای ساخت یک گلدان از سنگی از یک لگن(sink) باید ۲ قسمت peat moss و ۲ قسمت ماسه و ۱ قسمت سیمان را با آب مخلوط کنیم و داخل و اطراف لگن(sink) را با آن بپوشانیم تا سفت شود برای این که گلدان طبیعیتر به نظر آید سطح خارجی آن را همان طور خشن نگه میداریم این لگن را با یک رنگ قوی اپوکس(epoxy) میپوشانیم و یک سوراخ زهکشی درپابین برایش قرار میدهیم. اگر ظرف کم عمق است(۷/۵-۱۰ cm) سوراخ زهکشی را با سنگ میپوشانیم و اگر عمیقتر است مخلوط مواد زهکشی به آن اضافه میکنیم(۵-۱۰ cm) و سپس ظرف را از مخلوط قسمت peat moss 1 قسمت لوم و ۱ قسمت خرده سنگ ۰/۵ cm پر میکنیم.
۵-گلخانههای کوهستانی Alpine house
گلخانههایی هستند با درجه حرارت پایین و تهویه کافی، که گیاهان حساس به رطوبت بالا را بخصوص در پاییز و زمستان محافظت میکنند که البته بیشتر شامل گیاهانی مثل گل جاوید helichrysum و بسیاری از گیاهان کوچک باستکی مثل اتدروزاس و همچنین گیاهانی که به رطوبت اضافی در اطراف ریشه حساس هستند بخصوص در زمان خواب گیاه، میشود.
برای بهترین نتیجه کافی است بسترهایی از شن یا خاک تهیه کرده و گلدانها را در آن قرار داد که در این صورت مقدار زیادی آب و همچنین درجه حرارت مناسب برای گیاه تأمین میشود.
۶-تراس ها:
تراس، سنگفرش ساخته شده با سنگ آجر یا بلوک است که میتواند شکافهایی داشته باشد برای پرورش گیاهان باغهای صخرهای، از گیاهان صخرهای که نسبتاً میتواند عبور و مرور را تحمل کنند
Achillea tormentosar, vevanica repehs. Thymus serpyllum, armeria maritime.
گیاهان ظریف که رشد کندی دارند میتوانند در مناطقی با ترافیک کم یا بدون ترافیک کاشته شوند.
توجه به زهکشی در طراحی یک باغ صخره ای خیلی مهم است. خیلی از گیاهان صخرهای نیازمند زهکشی خیلی خوب هستند. در یک(طبیعت) باغ صخرهای گیاهان اغلب روی یک شیب، برآمدگی یا یک بستر تپهای رشد میکنند، جایی که آب خیلی زود جاری شده و از محدوده گیاه خارج میشود و باید سعی شود که شرایط باغ صخرهای را به شرایط محیط طبیعی که گیاه در آن میروید نزدیک کرد.
زهکشی را میتوان با استفاده از خرده سنگها، سنگ یا سنگ ریزه و شن درشت و …. در ترکیب خاک بهبود بخشید.
بهتر است کاشت یک باغ صخرهای در بهار یا اوایل پاییز انجام شود گر چه گیاهانی را که در گلدان پرورش یافتهاند، میتوان در تابستان از گلدان خارج نموده و کاشت فقط باید توجه داشت که در هنگام انتقال صدمهای به ریشه وارد نشود.برای خارج کردن گیاه از گلدان آن سر و ته طوری در دست میگیریم که گلدان روی کف دست و ساقه بین دو انگشت قرار گیرد و سپس به آرامی گلدان را اگر کاغذای است پاره میکنیم. اگر گلدان سفالی یا پلاستیکی است لبه آن را قطعه سنگ یا جسم سختی میزنیم تا گیاه از آن خارج کنیم، سپس با بیلچه، گودالی به عمق ریشه حفر کرده گیاه را داخل آن میگذاریم. گودال را با خاک پر میکنیم و گیاه را با انگشت یا دسته بیلچه در جای خود محکم کرده و اطراف آنها را با خرده سنگ میپوشانیم و سپس آبیاری میکنیم.دانه رستها و آنهایی که با قلمه ریشه و یا تقسیم گیاه تکثیر میشوند و آماده انتقال هستند، را میتوان به طور مستقیم در باغ صخرهای کاشت و برای این کار حتماً باید گودال را به اندازهی ریشه گیاه جوان حفر کرد تا فضای کافی برایش وجود داشته باشد بوتههای بالا رونده و سوزنی برگان پاکوتاه اگر در پای سنگها کاشته شوند زیباتر به نظر میرسد. بوته و قارچهای گسترده و پراکنده را در سطح بالایی میکاریم به نحوی که مثل آبشار سبزی روی سنگها را بپوشاند. گیاهان روزتدار را باید در مقابل رطوبت محافظت کرد و به همین دلیل باید در شیارهای عمودی کاشته شوند تا آب زیاد در اطراف آنها جمع نشود و ایجاد پوسیدگی نکند. بعد از خارج کردن این نوع گیاه از گلدان و اطمینان از زهکشی باید دید آیا شیار به اندازهی گیاه است یا خیر. اگر اندازه بود آن را به شکل مناسب ریشه در آورده است. ریشه را در خاک قرار داده و آن را با خاک زیرین سفت میکنیم سپس باید سوارخ را از پایین به بالا با مخلوط خاک و سنگریزه پر کرد. بهتر است گیاهان را بعد از قرار دادن سنگها کاشت. هر چند انجام این عمل همیشه امکان پذیر نیست در مورد گیاهان بزرگ، مکان مناسب برای این نمونه گیاهان در زاویه بین سنگهاست. برای این کار گودال را در اوایل بهار یا پائیز حفر کرد و مقدار زیادی از خاک گلدان را به همراه ریشه وارد گودال میکنیم. اگر امکان داشت به وسیله اهرمی تا مدتی سنگها را بالا نگاه میداریم تا ریشه گیاه به خوبی زیر آن رشد گند. خاک اطراف را محکم کرده و تمام گیاهان تازه کاشته شده را آبیاری میکنیم باید همواره در نظر داشت گیاهانی که زود رشد میکنند را در جایی کاشت که مزاحم گیاهان دیگر نشود.
یک لایه سنگ ریزه میتواند میزان تبخیر از سطح خاک را کاهش دهد. گیاهان باغ صخرهها با داشتن چنین لایهای به میزان آب کمتری نیاز دارند. در مواقع خشک هوا آبیاری باید در خشکی شامگاهی انجام گیرد. بهتر است گیاه به دفعات کم ولی با آب فراوان آبیاری شود تااینکه آبیاری مداوم صورت گیرد. در بهار سطلی از مخلوط نسبتهای مساوی هوموس و خرده سنگ ۰/۵ cm و خاک برگ تهیه کرده و یک فنجان پودر استخوان یا سدیم فسفات به آن اضافه میکنیم پس از مخلوط کردن، یک لایه از آن را روی سطح باغ سنگی میپاشیم و همچنین مقداری از آن را در خاک گیاهانی که رشد کمی دارند دفن میکنیم. خرده سنگها نه تنها رطوبت خاک را نگه میدارند، بلکه شاخ و برگ گیاه را از رطوبت اضافی در امان نگه میدارند و از پوسیدگی آنها به وسیله رطوبت زیاد جلوگیری میکنند و در ضمن حلزونها را نیز از بین میبرند.علفهای هرز را به محض مشاهده باید با یک شن کش دستی خارج کرد و هیچگاه از بیل نباید استفاده کرد زیرا پیازها صدمه میزنند . بهتر است به جای استفاده از سموم علفکش علفها را با دست خارج کنیم. چون گیاهان بسیار به هم نزدیک و فشرده هستند و ممکن است سم به وسیله آب شسته شده و ریشه گیاهان را خراب کند.بعضی از گیاهان نیمه چوبی و گیاهانی که برگهای کرکدار دارند ممکن است به محافظت در زمستان احتیاج داشته باشند که به عنوان یک راه حل ساده، محاظ شیشهای پیشنهاد میشود.برگهای خشک ممکن است به وسیله باد جابجا شده و در شکافها و صخرهها متراکم شوند که باید در صورت امکان آنها را جمع آوری نمو
تکثیر و نگهداری گیاهان در باغهای صخرهای:
تکثیر به وسیله دانه:
تکثیر به وسیله دانه ارزانتر و بهتر صورت میگیرد. دانه در هر نوع خاکی که دارای زهکشی مناسب است رشد میکند. به وسیلهی این نوع تکثیر میتوان گونههای جدیدی نیز به دست آورد. بسیاری از دانههای پوستی سخت گیاهان و کوهستانی وقتی به حالت یخ زده درآمدهاند، بهتر جوانه میزنند. دیده شده تعدادی از گیاهان ارتفاعات و مناطق سرد کوهستانی که به صورت دانه زاد(self – sow) هستند بعد از یخبندانهای شدید و طولانی بهاره به سرعت جوانه میزنند. در بسیاری از گیاهان مثل گیاهان تیره آلاله ، اگر دانهها بلافاصله بعد از رسیدن کاشته شوند، جوانه زدن آنها به تأخیر میافتد و یا تعدادی مثل Asiatic primulas اگر به مجرد رسیدن کاشته نشوند هرگز جوانه نخواهند زد. بنابراین در مورد گیاه اخیر اگر شرایط لازم و کافی برای کاشت دانهها در اختیار باشد باید بلافاصله بعد از رسیدن دانهها آنها را کاشت، خاک مناسبی برای کاشت دانهها به نسبت ۱ قسمت خاک برگ ۱ قسمت دیدیک شن دارد و ۱ قسمت خاک شنی ازت. در درختکاریها نسبت خاکبرگ را باید افزایش داد. تشتک مورد استفاده برای کاشت دانهها باید تمیز وسفالین باشد. ارتفاع آن ۸ cm و تا ارتفاع ۶/۵ cm از خاک پر شود و تا حدودی هم باید خاک را فشرده کرد و سپس تا زمانیکه کاملاً از آب اشباع نشده آن را آبیاری نمود. دانههای کوچک باید در سطح خاک کاشته شوند و در مورد دانههای خیلی ریز بهتر است قبلاً با شن خاکستری رنگ مخلوط شوند. این عمل باعث توزیع یکنواخت دانهها میشود چون رنگ خاکستری شن سطوح بدون را مشخص میسازد. دانههای درشت را باید عمیقتر کاشت و در مورد دانههای بالدار باید طوری کاشته شوند که بالها مستقیم قرار گیرند.پس از کاشت بذر روی سطح خاک را با لایه نازکی از سنگریزه میپوشانیم البته میتوان به جای سنگ ریزه از ذرات زغال هم استفاده کرد و سپس یک لایه شن به اندازه دان مرغ میپاشیم
این کار دارای فوائد زیادی است از قبیل:
۱- رطوبت خاک را ذخیره میکند.
۲- از بیرون افتادن دانه در صورت هموار نبودن طشتک جلوگیری میکند.
۳- اگر از بالا آبیاری شود خاک فشرده نمیشود.
۴- از پژمردن گیاه جوان جلوگیری میکند.
طشتک های حاوی بذر را باید ابتدا در سایه نگهداشت و سپس بعد از جوانه زدن دانه آنها به محل روشنتر انتقال داد. در این سمت آبیاری باید به آرامی صورت گیرد و انتقال گیاه از طشتک به محل اصلی باید زمانی صورت گیرد که اولین برگ حقیقی ظاهر میشود. ولی در مورد گیاهان کمیاب که به طور پراکنده و فاصله دار کشت شدهاند، و یا دانههای بسیار کوچک که خیلی نزدیک به هم کاشته شدهاند توان انتقال را به تعویق انداخت. در مورد گیاهان پیازی، تا سال دوم نباید منتقل شوند. از آنجائیکه دانه بسیاری از گیاهان کوهستانی جوانه زدنشان تا دو سال به تأخیر میافتد و بخصوص در مورد گیاهانیکه دانههایشان بلافاصله بعد از رسیدن کاشته نمیشوند، دانهها حداقل باید تا ۲ سال در طشتکها باقی بماند و همچنین در مورد دانههای کمیاب و گونههای خاص، اگر مکان کافی برای نگهداری طشتکها در اختیار بود، بهتر است گیاه مدت بیشتری در طشتک و در مکانی با جریان هوای کافی نگهداری شود.
تقسیم Division:
تقسیم یکی از آسان ترین و سریع ترین روشهای تکثیر است و بهترین روش برای گیاهانی است که به صورت توده در میآیند Asiatic yentians. ولی در بسیاری دیگر مثل پامچال که تولید فرشی از ساقههای خزنده میکند و یا مقدار زیادی ریشه به زمین متصل میشود باید ریزومها را تقسیم کرد و لازم است ریزوم دارای ریشههای کافی باشد. بهترین زمان تقسیم اوایل بهار و درست بعد از گل دادن است. ولی تقریباً در هر زمان میتوان گیاه را تقسیم نمود. برای تقسیم گیاه باید خاک اطراف ریشه را دور کنیم و گیاه را طوری تقسیم کنیم که هر قسمت دارای ریشه و شاخ و برگ کافی و به نسبت متعارف باشد.
خوابانیدن:
این روش برای تعدادی از گیاهان که دارای شاخههای انعطاف پذیر هستند مناسب است برای این کار میتوان شاخهها را به طرف زمین خم نمود و زیر خاک قرار دارد، طوریکه با ۲/۵-۵ cm از خاک پوشانیده شود. با قرار دادن یک تکه سیم و یا یک قطعه سنگ روی محل تماس شاخه با زمین از حرکت و جابجاییشاخه جلوگیری میکنیم. بهتر است در دو طرف ساقه و در محل تماس با خاک، خراشیدگی ایجاد کنیم که در این صورت تولید ریشه سریعتر انجام خواهد گرفت.
خوابانیدن روش تکثیر آهسته است. چه در بعضی گونهها مثل دافنه دو سال برای ریشه دهی ساقه خوابانیده شده زمان لازم است و محل اتصال شاخه به گیاه اصلی را تا وقتی خود تولید ریشه نکرده نمیتوان قطع کرد باید توجه کرد که گیاهان تازه خوابانیده شده و یا تازه تقسیم شده را باید در سایه و با آبیاری کافی و تقویت بیشتر نگهداری شوند
قلمه زدن:
اغلب گیاهان کوهستانی به این طریق تکثیر میشوند و این روش در بعضی موارد از تکثیر به وسیلهی کاشت دانه موفقتر است. قلمه ممکن است از قسمتهای مختلف گیاه تهیه شود.
قلمه ساقه:
این نوع قلمه از بریدن ساقههای کوچک حاصل میشود. اگر ساقه کوچکی برای قلمه وجود نداشت میتوان با کارد تیزی یک ساقه را به چندین قسمت تقسیم کرد(در زیر محل اتصال برگ به ساقه) هر چه قلمهها کوچکتر باشند، گیاه بهتر و با شکل زیباتری تولید خواهد شد. برای مثال در Erica carnac(ورنک) قلمهها به کمتر از ۲/۵ cm میرسند. باید قلمهها را در خاک مرطوب شنی و یا خاک شنی همراه با خاک برگ مرطوب قرار داد. طشتک محتوی قلمهها را بهتر است در سایه قرار داد و به طور مداوم آبیاری کرد. باید از به وجود آمدن کپک پیشگیری نمود و در صورت دیدن کپک، آن قسمت از گیاه را جدا کنیم. زمان رشد قلمهها متفاوت است اگر قلمهای سرعت رشد بیشتری داشت، میتوان آن را در ظرفی با خاک غنیتر قرار دارد بخصوص اگر قبلاً در خاک شنی بوده باشد.
شاخههای دارای گل و یا جوانه را هرگز نباید قلمه زد. طول قلمه بسته نوع گیاه و سرعت رشد آن متفاوت است. برای اغلب گیاهان ۵-۶/۵ cm از رشد جدید را باید به عنوان قلمه برید و این کار باید وقتی انجام پذیرد که گیاه کاملاً سالم و قوی است. بهتر است ساقه بریده شده را در محل بریدگی در هورمون رشد فرو برد. اگر این هورمون اثر رشدی زیادی هم نداشته باشد چون مواد ضد قارچ دار از پوسیدگی ساقه قبل از ریشه دادن جلوگیری میکند.
قلمه برگ:
بعضی از گیاهان مثل سدوم Sedum و راموندا را میتوان به وسیله قلمه برگ افزایش داد. در گیاهانی که دارای دمبرگ هستند. برای تهیه قلمهها، برگها را در انتها از ساقه جدا میکنیم و در خاک شنی مخلوط با peat moss میگذاریم. باید گیاه را زیر نظر داشت که آیا شروع به رشد کرده یا خیر. و بعد از شروع رشد میتواند در مقابل نور و در هوای آزاد قرار گیرد ولی تا زمانی که رشد شروع نشده به سایه و رطوبت کافی نیاز دارد.
قلمه ریشه:
قسمتهایی از ریشه بعضی از گیاهان را میتوان به عنوان قلمه استفاده کرد. در بعضی مثل فلوکس phloxnana var ensifolia که تکثیر به طریق دیگر عملی نیست میتوان یک رشته از ریشهی گیاه را به طول ۲/۵ cm جدا کرد و در خاک شنی مخلوط با peat moss برای ریشه زدایی قرار داد.
آب در باغ های صخرهای:
ساخت یک استخر آبشار و یا رودخانهای برای زیباتر وطبیعی جلوه دادن یک باغ سنگی ضروری است. آب به صورت استخرهای باز و گسترده و یا به صورت آبشار یا نهرهای کوچک در جریان، زیبایی خاصی به باغ میدهد. در ساختار استخر و یا نهرهای آب در باغ ابتدا طراحی برای این کار تهیه کرد. از آنجایی که استخرهایی مورد استفاده در باغهای صخرهای و از سیمان و بلوک سنگی بزرگ ساخته میشود و تغیر در آن مشکل است. بهتر است طرح و مکان مورد نظر برای آنها به گونهای تهیه کرد که نیازی به تغییر نداشته باشد. در مورد مکان ساخت استخر بهتر است در پائین ترین سطح باغ صخرهای و در فضایی که کاملاً منعکس کننده نور خورشید باشد ساخته شود چون یکی از زیباییهای استخر انعکاس نور خورشید در آن است. اگر استخرهای تعبیه شده در باغهای صخرهای با سطح زمین اختلاف ارتفاع داشت میتوان به وسیله تخته سنگهای این اختلاف ارتفاع را پوشاند و در عین حال با کاشت گیاهان خزنده روی این تخته سنگها به زیبایی آن افزود.
