ازگیل ده هزار سال پیش در جنوب دریای خزر در مناطق گیلان و مازندران در ایران کشت میشد. ۷۰۰ سال پیش از میلاد به یونان و در ۲۰۰ پ. م به روم رسید. کاشت این میوه از طریق رومیها در بقیه اروپا گسترش یافت. در حال حاضر ازگیل در همهٔ جنگلهای شمال ایران ازارسباران تا چناران (بجنورد) ودر همهٔ بلندیهای کرانههای دریا در دامنه جنوبی البرز و مناطق استپی میروید
میوه ازگیل بسیار سخت و اسیدی است و تا زمانی که خوب رسیده نشود قابل خوردن نیست. گوشت ازگیل پس از رسیدن از رنگ سفید به قهوهای تغییر مییابد و کاملاً نرم و شیرین میششود و مردم به آن خرمای گیلان نیز میگویند. ازگیل را به صورت خام به عنوان میوهای لذیذ، مطبوع و تقویت کننده مصرف میکنند. از ازگیل جهت تهیه شربت و کنسرو ازگیل نیز استفاده میشود.
ازگیل در مکانی سایه روشن در جنگلهای آفتابگیر رشد میکند و خاک مرطوب، سبک و شنی با خاک برگ یا خاک سنگین رسی و به خوبی زهکشی شده برای کشت آن مناسب است
ازگیل یک بوته بزرگ یا یک درخت کوچک به شمار می رود و نام میوه از نام درخت گرفته شده است. در شرایط ایده آل، این گیاه برگ ریز تا ۸ متر رشد می کند اما معمولا ارتفاع آن حدود ۶ متر یافت می شود. عموما، کوتاهتر و بوته مانندتر می باشد. طول عمری حدود ۳۰ تا ۵۰ سال داشته. قسمت بالایی برگ سبز تیره و پشت آن سبز خاکستری که شکل آنها بیضی کمی کشیده،. ۸ تا ۱۵ سانتی متر طول و ۳ تا ۵ سانتی متر عرض دارند. برگها در زیر کرک های متراکم دارند و در پاییز قبل از برگریزان به رنگ قرمز در می آیند. گلها پنج گلبرگ بیضی سفید داشت، درشت، منفرد در بهار شکوفه می دهند و در اواخر بهار ظاهر می گردند. گلهای ازگیل دوجنسی بوده و با زنبورها گرده افشانی می شوند. شاخه های آن خاردارد، ریشه ی عمودی و پوست خاکستری نقره ای از مشخصات اختصاصی آن است. گل های ازگیل هرمافرودیت هستند و توسط زنبورها گرده افشانی می شوند. گیاه ازگیل خودبارور است و میوه آن گرد و کروی و گاهی گلابی شکل و قهوه ای رنگ است. ابعاد میوه در حد گیلاس تا گردو می باشد. میوه ازگیل اسیدی و بسیار سخت است و تا زمانیکه خوب نرسد زیاد قابل خوردن نیست. گوشت ازگیل پس از رسیدن از رنگ سفید به قهوهای تغییر مییابد و کاملاً نرم و شیرین میشود
Mespilus germanica به تابستانهای گرم و زمستانهای ملایم و ترجیحاً آفتابی نیاز دارد. مکانهای خشک و کمی اسیدی را می پسندد. در مکانی سایه روشن در جنگل های آفتابگیر رشد می کند و خاک سبک و شنی با خاک برگ یا خاک سنگین رسی و به خوبی زهکشی شده را ترجیح می دهد
خواص دارویی ازگیل از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده. بقراط ازگیل را برای مبتلایان به ترشی معده و مدفوع سوزان و عوارض تب مفید میپنداشت. دارای ترکیباتی نظیر اسید مالیک و اسید سیتریک می باشد: ازگیل سرشار از ویتامینهای B و C است. جوشانده برگ ازگیل در درمان آبسه دهان و گلو، برفک، سالک، اسهال بچهها مفید بوده و در منظم کننده کار رودهها نیز استفاده می گردد. ورم گلو و ناراحتیهای حلق را از نیز میان میبرد. ازگیل شامل آب٬ قند ٬اسیدهای آلی (اسید مالیک -اسید سیتریک – اسید تارتاریک)٬ تانن٬ لعاب٬ اسید بوریک است. ازگیل را به صورت خام به عنوان میوه ای لذیذ، متنوع و تقویت كننده و نیز جهت تهیه شربت و كنسرو ازگیل نیز استفاده میشود.
ازگیل سرشار از ویتامینهای «ب» و «ث» است. خواص دارویی ازگیل نیز از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده. بقراط ازگیل را برای مبتلایان به ترشی معده و مدفوع سوزان و عوارض تب نافع میپنداشت. ازگیل برای فشار خون و چربی خون و قند خون مفید است. درمان آبسه دهان و گلو با جوشانده برگ ازگیل -درمان آنژین با جوشانده برگ آن -درمان برفک با برگ آن-منظم کردن قاعدگی -درمان سالک با جوشانده برگ -درمان اسهال بچهها با جوشانده برگ -منظم کننده کار رودهها -جوشاندهٔ برگ ازگیل ورم گلو و ناراحتیهای حلق را از میان میبرد. همچنین به طور سنتی در گیلان از «آب کونوس» برای درمان دهان درد استفاده میشده است.در درمان اسهال ساده-خونریزی داخلی -ورم روده-زخم دهان -تورم مخاط گلو با مضمضه آب برگ درخت ازگیل سودمند است
ازگیل شامل آب، قند ٬اسیدهای آلی (اسید مالیک -اسید سیتریک – اسید تارتاریک)، تانن، لعاب، اسید بوریک است.
هستهٔ ازگیل به علت داشتن اسید سیانیدریک (Acid cianhidric)، عنصری سمی است و باید از خوردن آن اجتناب کرد.
آفات و نحوه مبارزه با آن :
ممکن است با پوسیدگی قهوه ای و کپک پودری مواجه شود
بذرهای ازگیل بسیار سفت و محکم و نفوذ ناپذیرند به همین خاطر بعید است در همان سال اول تا پیش از گذراندن دو زمستان جوانه بزنند. برای کشت تجاری آن معمولا بذرها را برای مدت کوتاهی در اسید سولفوریک می خوابانند تا پوسته بذر باز شود البته این کار بایستی با دقت زیاد انجام شود وگرنه بذر آسیب می بیند. همچنین ازگیل را می توان به درخت گلابی پیوند زد. در مناطق خشک برای تکثیر ازگیل از پیوند آن روی پایه زالزالک یا ولیک استفاده می شود. گاهی نیز در خاکهای غنی و قوی می توان ازگیل را روی پایه گلابی پیوند زد (البته بندرت ) و در زمینهایی که خاک زیرین آن مرطوب است، روی پایه به پیوند می زنند. نوع پیوند شکمی است که در تابستان انجام می شود
هشدار:
بذور میوه حاوی هیدروسیانیک سمی بوده و نباید خورده شود.