سبزیکاری

سبزی کاری عبارت است از کاشت انواع سبزی به منظور تغذیه و بهره برداری از قسمت های مختلف آن. لازم به ذکر است که سبزی ها در بسیاری از نقاط دنیا غذای اصلی تلقی شده و مصرف سرانه سبزیها در کشور های مختلف متفاوت است. بررسی هایی که در کشورهای پیشرفته انجام گرفته است نشان میدهد که مقدار ۲۰۰ گرم سبزی تازه برای مصرف روزانه انسان ضروری است و این مطلب اهمیت سبزی و سبزی کاری را تاحد زیادی روشن میسازد. سبزیجات به کلیه محصولات کشاورزی و باغی به استثنای محصولات درختی و غله ای اطلاق می گردد که از برگ ،ساقه، ریشه، جوانه، غنچه، غده، پیاز، ساقه زیر زمینی، میوه، دانه و یا قارچ بطور کامل و مستقیم و بدون تغییر و تبدیل قسمت اعظم مواد درونی آنها و به صورت خام، پخته، خشک،کنسروی، یخ زده و یا فراورده های دیگر به مصرف تغذیه انسان میرسد. باید مصرف سبزیجات و میوه جات در غذای روزانه به ۸۰ %حجم کل غذا برسد در حالیکه مواد پروتئینی و مواد قندی مانند گوشت ،تخم مرغ،پنیر و نشاسته فقط %۲۰ بقیه را تشکیل بدهد.امروز برای متخصصین ثابت شده است که بین غذائیکه به مصرف میرسانیم و بروز سرطان رابطه وجود دارد و در افرادیکه در مناطق روستایی با استفاده بیشتر از سبزیجات زندگی میکنند هیچ مورد سرطانی در آنها مشاهده نشده است. از طرفی میدانیم سبزیجات خام که با کود انسانی و خاکروبه شهری تقویت میشوند حاوی بیشماری تخم پارازیتهای روده ای مانند تخم کرم کدو ،کرمک،انواع کیستها و میکروبهای حصبه ریالسل میباشد و لازم است دقت و مراقبت شدیدی در ضد عفونی و شستشوی آن بعمل آورد بنابر این چه بهتر که بتوانیم با ایجاد یک فضای سبز در خانه و آپارتمان خود هم از طراوت و طبیعت زیبای آن لذت ببریم و هم سبزی سالم و تازه و تمیز در اختیار داشته باشیم و خود را در اوقات بیکاری با پرورش سبزی سرگرم نمائیم. در این جزوه کاشت و پرورش و مراقبت سبزیجات و احتیاجات غذایی و نور و درجه حرارت و آب و فصل کاشت هر گیاه بررسی و بحث شده تا خواننده سبزی فصل را همیشه تازه و سالم در اختیار داشته باشد.زندگی شهرنشینی و تراکم جمعیت در شهرهای پر جمعیت و بطور کلی زندگی آپارتمان نشینی عده ای از علاقمندان به سبزیکاری را از این موهبت لذت بخش محروم نموده است ولی هرکس در هر شرایطی میتواند با امکانات بسیار کم برای ایجاد یک محیط دوست داشتنی و پر تحرک تدارک پرورش هر نوع سبزی را در آپارتمان خود بدهد.خوشبختانه بیشتر بذر سبزیجات در هر شرایطی پرورش میابند.جعبه های چوبی سطل های پلاستیکی گلدانهای بزرگ و کوچک برای این منظور مناسبند.موضوع مهم عمق گلدان و دفعات آبیاری به موقع وتنظیم برنامه کود دهی آنهاست

برای مثال : حداقل عمق گلدان برای کاهو -شلغم-تربچه و تمام سبزیجات ریشه کوتاه ۱۰ ساتیمتر میباشد.جعبه هائی با عمق ۱۵ سانتیمتر برای کاشت انواع ارتیشو برگی- کلم قمری-هویج فرنگی نوع ریز و همچنین بذر سبزیجات ردیف اول به کار میرود. جعبه هائی به عمق ۲۰ سانتیمتر برای کاشت گیاهان ریشه دار و بوته هایی مانند لوبیا، کلم ،بادمجان ،فلفل ،خیار جعبه هائی به عمق ۲۵ سانتیمتر برای پرورش گیاهان خانواده کلم و کلم بروکسل و کلم بروکلی و مشابه آن است.به طور کلی لازم است بذر سبزیجات را داخل جعبه قدری تنگ تر از معمول کاشت و برای آنکه تمام فصول بتوان از یک نوع سبزی استفاده نمود بذر هر سبزی را به فاصله ۲هفته در هر جعبه میکارند و از آنجائیکه سطح آپارتمان و یا ایوان و پشت بام برای اجرای این برنامه کافی نخواهد بود میتوان ترتیبی داد که جعبه ها روی هم و با فاصله ۲۰ سانتیمتر از یکدیگر روی داربست های فلزی یا چوبی قرار داد. برای بدست آوردن سبزی مرغوب و با کیفیت مناسب مراحل مختلفی وجود دارد که عبارتند از :کاشت،داشت،برداشت سبزی خوردن.،سبزی های برگی،سبزی های میوه ای،سبزی های تیره بادمجان،سبزی های تیره کدوئیان،سبزی های ریشه ای،

– شاهی
– نعناع
– ترخون
– تره ایرانی
– ریحان
– تربچه
– مرزه
– پیازچه
– کاهو
– گشنیز
– اسفناج
– شوید
– جعفری
– شنبلیله
– گوجه فرنگی
– بادمجان
– فلفل سبز
– خیار
– هندوانه
– کدو
– طالبی
– بامیه
– هویج
– چغندر
– شلغم
– پیاز
– تره فرنگی
– سیر

1) انتخاب زمین:
زمینی که برای کاشت سبزیجات در نظر گرفته میشود باید دارای خصوصیات زیر باشد:
الف – قابل دسترسی باشد(بتوان بصورت روزانه از آن بازدید نمود).
ب – زیر سایه انداز درختان نباشد و از نور خورشید در طول روز کمال استفاده انجامگیرد و در اصطلاح آفتاب گیر باشد.
ج – نزدیک به محل آبیاری باشد چون سبزیجات بسیار حساس هستند و باید آبیاری در اکثر سبزیجات بصورت روزانه و مستمر انجام گیرد.
د – از دسترس حیوانات و پرندگان در امان باشد.
۲) خاک
بعد از انتخاب زمین مورد نظر خاک آن را مورد آزمایش قرار میدهند.خاک سبزی جات برگی عمدتا خاک نیمه سبک و غنی از مواد آلی و معدنی میباشد و برای سبزیجات غده ای مثل تربچه،خاک نیمه سنگین توصیه میشوند. خاک باید کاملا غنی از مواد آلی و معدنی باشد زیرا محصول به طور مستقیم مصرف میشود)خصوصا در سبزیجات برگی که برگ آنها مستقیما مصرف میشوند(بیشترین عنصر مورد نیاز در خاک برای محصولات برگی ازت بوده زیرا نیتروژن باعث سبزتر وترد تر شدن سبزی میگردد.
) انتخاب زمین:
زمینی که برای کاشت سبزیجات در نظر گرفته میشود باید دارای خصوصیات زیر باشد:
الف- قابل دسترسی باشد(بتوان بصورت روزانه از آن بازدید نمود).
ب – زیر سایه انداز درختان نباشد و از نور خورشید در طول روز کمال استفاده انجامگیرد و در اصطلاح آفتاب گیر باشد.
ج – نزدیک به محل آبیاری باشد چون سبزیجات بسیار حساس هستند و باید آبیاری دراکثر سبزیجات بصورت روزانه و مستمر انجام گیرد.
د – از دسترس حیوانات و پرندگان در امان باشد.
۳)تهیه بستر کاشت
الف:شخم:یعنی برگرداندن و نرم کردن خاک،باید توجه داشت تنها در سطح الارضعمل شود زیرا میکرو ارگانیسم ها فعالیتشان را در این قسمت از خاک انجام میدهند واز طرفی ریشه اغلب سبزیها از همین قسمت تغذیه میکنند.
ب-دیسک:کلوخهایی که پس از شخم زدن بوجود می آیند بایستی که خرد شوند کهاینکار در زمینهای بزرگ توسط دیسک انجام میشود.
ج-تسطیح:پستی بلندی ها ی زمین را با ادواتی مثل ماله یا غلتک تسطیح میکنند بایدتوجه داشت که هنگام استفاده از غلتک ،زمین زیاد مرطوب نباشد ) بعلت فشرده شدن خاک و غیر قابل نفوذ شدن آن در مقابل آب و هوا
۴) زمان کاشت
-زمان کاشت بستگی به نوع محصول و زمان انتقال نشاء به زمین اصلی دارد. بعضی اوقات نشاءها را قبل از انتقال به زمین اصلی آنرا از خزانه اول به خزانه دوم و یا سومانتقال می دهند که در این صورت فاصله بین بذرپاشی تا انتقال نشاء به زمین اصلی بیشتر می شود ( معمولا بین ۳ تا ۸ هفته و در خزانه هوای آزاد کمی بیشتر )
– خاک خزانه باید مواد آلی کافی داشته باشد ( اضافه کردن کود و مواد آلی دیگر )
– انواع بذر سبزیها برای جوانه زنی نیاز به دمای مختلفی دارند، که بسته به رقم سبزی نوع آن حداقل بین ۲ تا ۱۲ درجه سانتیگراد متفاوت است بنابراین برای بذر پاشی
سبزیها تاریخ خاصی ملاک نیست بلکه گرمای زمین در درجه اول تعیین کننده زمان کاشت است.  در کل کاشت قبل از موعد مقدد می تواند همراه با خسارت همراه باشد
۵) روش های کاشت بذر
۱ – روش دست پاش:
در این روش بذر سبزیها در اسرع وقت و بدون هیچ نظم وترتیبی روی زمین پاشیده می شود و سپس با وسایلی مثل شن کش و یا ماله با خاک مخلوط می شود معمولا قبل از بذر پاشی زمین را آبیاری می کنند
بعضی از سبزی ها مثل اسفناج، ترتیزک، تربچه، جعفری، شوید و غیره که زمین رازود می پوشانند و فرصت رشد علف های هرز را نمی دهند به این صورت پاشیده میشوند.
۲ -روش خطی یا ردیفی :
ردیف های کاشت را در این روش به علت جذب نور بیشترمعمولا از شمال به جنوب می کشند. در این روش به کار بیشتر و زمان زیادتری نیاز است ولی دارای فوایدی نیز می باشد از قبیل : آسانی وجین علفهای هرز، مصرف کمتر بذر، سله شکنی و آبیاری و تنک کردن آسانتر انجام می شود، خاک دادن پای بوته،هرس بعضی از سبزیها، کود سرک، سمپاشی و بالاخره برداشت محصول به راحتی انجام می گیرد.
۳- روش کپه ای:
کاشت تعدادی از سبزیها به ویژه سبزیهای دانه ای به این صورت انجام می گیرد. در این روش پس از حفر گودالی به عمق ۳ تا ۱ سانتیمتر و به فواصل معین تعداد یک تا دو عدد بذر سبزی را داخل گلدان قرار داده و با خاک روی آنرا می پوشانند، بوته های اضافی و ضعیف را پس از سبز شدن و اندکی رشد تنک می کنند.در این روش علاوه بر سبزی های دانه ای مثل ) لوبیا سبز، نخود سبز، باقلا سبز و ذرت شیرین( خانواده کدوییان) cucurbitaceae (را نیز می توان کاشت.
الف:شخم:یعنی برگرداندن و نرم کردن خاک،باید توجه داشت تنها در سطح الارضعمل شود زیرا میکرو ارگانیسم ها فعالیتشان را در این قسمت از خاک انجام میدهند واز طرفی ریشه اغلب سبزیها از همین قسمت تغذیه میکنند.
ب-دیسک:کلوخهایی که پس از شخم زدن بوجود می آیند بایستی که خرد شوند که اینکار در زمینهای بزرگ توسط دیسک انجام میشود.
ج-تسطیح:پستی بلندی ها ی زمین را با ادواتی مثل ماله یا غلتک تسطیح میکنند بایدتوجه داشت که هنگام استفاده از غلتک ،زمین زیاد مرطوب نباشد ) بعلت فشرده شدن خاک و غیر قابل نفوذ شدن آن در مقابل آب و هوا
۴) زمان کاشت
-زمان کاشت بستگی به نوع محصول و زمان انتقال نشاء به زمین اصلی دارد. بعضی اوقات نشاءها را قبل از انتقال به زمین اصلی آنرا از خزانه اول به خزانه دوم و یا سوم انتقال می دهند که در این صورت فاصله بین بذرپاشی تا انتقال نشاء به زمین اصلیبیشتر می شود ( معمولا بین ۳ تا ۸ هفته و در خزانه هوای آزاد کمی بیشتر )
– خاک خزانه باید مواد آلی کافی داشته باشد ( اضافه کردن کود و مواد آلی دیگر )
– انواع بذر سبزیها برای جوانه زنی نیاز به دمای مختلفی دارند، که بسته به رقم سبزین وع آن حداقل بین ۲ تا ۱۲ درجه سانتیگراد متفاوت است بنابراین برای بذر پاشی سبزیها تاریخ خاصی ملاک نیست بلکه گرمای زمین در درجه اول تعیین کننده زمان کاشت است. در کل کاشت قبل از موعد مقدد می تواند همراه با خسارت همراه باشد
۵) روش های کاشت بذر
۱ – روش دست پاش:
در این روش بذر سبزیها در اسرع وقت و بدون هیچ نظم وترتیبی روی زمین پاشیده می شود و سپس با وسایلی مثل شن کش و یا ماله با خاک مخلوط می شود معمولا قبل از بذر پاشی زمین را آبیاری می کنند. بعضی از سبزی ها مثل اسفناج، ترتیزک، تربچه، جعفری، شوید و غیره که زمین را زود می پوشانند و فرصت رشد علف های هرز را نمی دهند به این صورت پاشیده می شوند.
۲ -روش خطی یا ردیفی :
ردیف های کاشت را در این روش به علت جذب نور بیشترمعمولا از شمال به جنوب می کشند. در این روش به کار بیشتر و زمان زیادتری نیاز است ولی دارای فوایدی نیز می باشد از قبیل : آسانی وجین علفهای هرز، مصرف کمتر بذر، سله شکنی و آبیاری و تنک کردن آسانتر انجام می شود، خاک دادن پای بوته،هرس بعضی از سبزیها، کود سرک، سمپاشی و بالاخره برداشت محصول به راحتی انجام می گیرد.
۳- روش کپه ای:
کاشت تعدادی از سبزیها به ویژه سبزیهای دانه ای به این صورت انجام می گیرد. در این روش پس از حفر گودالی به عمق ۳ تا ۱ سانتیمتر و به فواصل معین تعداد یک تا دو عدد بذر سبزی را داخل گلدان قرار داده و با خاک روی آنرا می پوشانند، بوته های اضافی و ضعیف را پس از سبز شدن و اندکی رشد تنک می کنند.در این روش علاوه بر سبزی های دانه ای مثل ) لوبیا سبز، نخود سبز، باقلا سبز و ذرت شیرین( خانواده کدوییان) cucurbitaceae (را نیز می توان کاشت.

عملیاتی که برای نگهداری و تقویت گیاه تا زمان برداشت محصول انجام میگیرد اصطلاحا داشت نامیده میشود و عبارتند از:

علفهای هرز آب و مواد غذایی را که باید مورد استفاده گیاه اصلی قرار بگیرد را برای تغذیه و رشد و نمو خود استفاده میکنند و راههای از بین بردن علفهای هرز عبارتند از :
الف-کندن علف های هرز یا وجین دستی:
یا به صورت مکانیزه با وجین کار موتوری ویا به وسیله دست یا ادواتی مثل بیل ،فوکا و بیلچه انجام میگردد.
ب-استفاده از مواد شیمیایی یا علف کش :
به دو دسته تقسیم میشوند ،علف کش های عمومی که کلیه گیاهان را از بین میبرند و قبل از بذر پاشی و نشا کاری مورد استفاده قرار میگیرند و علف کش های انتخابی که میتوان آن را در زمانی که زمین زیر پوشش سبزی است استفاده نمود.

آبیاری بموقع و کافی نه تنها در تامین رطوبت زمین موثر است بلکه درمقدار عملکرد و نظافت و مرغوبیت انواع سبزیها نیز دخالت دارد.
الف-آبیاری نشتی :
در این روش جویهایی به شکل مارپیچ به عرض ۳۰ تا ۴۰ سانتیمترو عمق ۳۰ تا ۳۵ سانتی متر حفر کرده )بشکل پشته های متوالی (و جویها به موازات یکدیگر و عمود بر خط شیب مزرعه قرارمیگیرند )داغ آب(.در سبزیهای خانواده کدوئیان و بادمجان ، (solanaceae cucurbitaceae) بیشتر از این روش آبیاری استفاده میشود .
ب- آبیاری کرتی:
مزرعه را به صورت قطعات کوچک که به آن کرت یا کرد میگویند ،تقسیم می کنند.که کرته به وسیله یک مرز خاکی از هم جدا میشوند و بدلیل خیس نشدن اندامهای هوایی گیاه معمولا امراض قارچی کمتر به گیاه آسیب میرسانند.
پ- آبیاری بارانی:
معمولا در سطوح بزرگ رایج است،از وسایلی مانند پمب آب ،لوله های اصلی و فرعی گالوانیزه همراه با آب فشانهای مجهز استفاده میشود.)فشار ۳ تا ۱/۵ اتمسفر(میزان دبی حدود ۲۰ مترمکعب در ساعت ،قطر لوله های اصلی cm 10 و لوله های فرعی به قطر cm 7/5 انتخاب میشوند.برای آبیاری ۱۰ هکتار زمینسبزی کاری مجموعا به ۲۰۰ تا ۱۸۰ متر لوله اصلی و ۱۵۰ متر لوله های فرعی نیاز است. فاصله لوله های فرعی از یکدیگر ۱۲ متر و روی آنها به فاصله ۱۲ متر ،لوله های عمودی را ۳ تا ۲ سانتیمتر قرار میدهند و در انتهای آنها گردونه نصب میشود .شعاع پاشش آب ۷ تا ۶ متر است .آبیاری بارانی تاثیر زیادی در جلوگیری از سرمای بهاره دارد و در ضمن در میزان مصرف آب صرفه جویی میکند و زمین نیز نیاز به تسطیح ندارد ولی در مناطقی که باد شدید می وزد به علت عدم یکنواختی در پاشش مناسب نیست.
ج- آبیاری قطره ای:
از لوله های پلاستیکی pvc) (استفاده میشود و با نصب نازله اییروی لوله ها ، آب به صورت قطره قطره در دسترس ریشه کیاه قرار میگیرد.
مزایا :صرفه جویی فراوان در مصرف آب ،ارزانتر بودن لوله های سیاه که سیاه بودن آنها باعث میشود جلبکها روی آن رشد نکند.
معایب :
داشتن هزینه زیاد ،هر نازل نهایتا به ۲۵ % از ریشه گیاه آب میرساند،گرفتگی قطره چکانها و لوله ها از دیگر معایب به شمار میرود.
د- آبیاری زیر زمینی:
در این روش رطوبت به عمق ۶۰ تا ۳۰ سانتی متری خاک میرسد لوله هایی در زمین تعبیه شده اند که هنگام بارندگی شدید به صورت زهکش عمل میکنند .

حذف بوته های اضافی و متعادل کردن مقدار بوته در واح سطح راتنک کردن می نامند .برای استفاده بهتر گیاه از نور ، هوا ،آب و مواد غذایی بوته ها بایداز هم فاصله مناسبی داشته باشند زمانی که گیاه ۲ تا ۳ برگی شد باید عمل تنک کردن صورت گیرد،در ضمن زمین نیز باید مرطوب باشد و گیاه کامل از زمین کندهشود ،گیاهان خانواده کدوئیان در مقابل هر گونه ضربه ای به سیستم ریشه ای حساساند و در مقابل ضرباتجابجایی،ریشه جانبی تولید نمیکنند .در این گونه مواقع بوته های اضافی را باید ناخن شکن کرد

معمولا در سبزیهایی که دارای ریشه های سطحی و افشان هستند این عمل در مراحل مختلف رشد انجام میگیرد ،این روش دارای محاسن بسیاری است که تاثیر آن در سبزیهای مختلف متفاوت است،مثلا در گوجه فرنگی قرارگرفتن انتهای ساقه زیر خاک باعث تولید ریشه های نابجا میکند که در عمل جذب آبو مواد غذایی بسیار موثر است ،در سیب زمینی علاوه بر آن سبب میشود که غده های جوان در حال رشد سر از خاک بیرون نیاورند و در مقابل نور سبز نشوند ،در تره فرنگیاین عمل باعث می شود قسمت خوراکی به علت عدم دریافت نور روشن تر بماند. )عمل خاک دادن بعد از تنک کردن انجام می شود.ژ

کود اصلی معمولا قبل از بذرپاشی و یا کاشت نشاء به زمین داده میشود ولی از آنجایی که کودهای ازته زود شسته می شوند و از طرفی سبزیهایی که برداشت آنها در چندین مرحله انجام می گیرد )اغلب سبزیهای برگی( برای رشد مجدد رویشی و تقویت بهتر آن کودهای ازته در یک یا چند نوبت به گیاه داده می شود، کودسرک را معمولا به صورت محلول پاشی )جذب از طریق برگ( و یا جامد به گیاه میدهند.

سطح خاک در اراضی رسی و یا زمین هایی که از نظر مواد غذایی فقیر می باشند پس از آبیاری و خشک شدن هوا، ضخیم و سفت شده و مانع ورود هوابه داخل آن می شود. در سطح این زمین ها شکاف های زیادی بوجود می آید که قسمتی از آب موجود داخل خاک از بین شکاف ها تبخیر شده و از دسترس ریشه گیاهان خارج می شود، به این پدیده سله گویند و از بین بردن این حالت با ادواتی مثل بیل فوکا و دیسک، دندانه و کولتیواتور را سله شکنی می گویند.

قیم ها را معمولا از جنس چوب و در گلخانه ها به وسیله نخ یا طناب به داربست وصل می کنند. قیم های چوبی را معمولا به فاصله ۱۰ سانتیمتر از پای بوته وبه عمق ۰/۵ متردر زمین فرو می برند و جهت جلوگیری از سرایت عوامل بیماریزا ضدعفونی می کنند.

این عمل در بعضی از سبزی های میوه ای رایج است )مانند: گوجه فرنگی،بادمجان، فلفل سبز دلمه، خیار، خربزه و هندوانه( که بر روی ساقه و گلها برای باردهی و مرغوبیت بیشتر میوه ها انجام میگیرد. در گوجه فرنگی تنها یک ساقه را حفظ کرده وبقیه را حذف می کنند، برگها و ساقه های فرعی تحتانی بوته ها را به علت آلودگی وتماس با خاک حذف می کنند تا گیاه از نور و هوای بیشتری استفاده کند، جوانه های برگی را نیز در مرحله ابتدایی حذف کرده و تنها ۶-۸ گل آذین را در هر بوته نگه می دارند. در هندوانه ساقه اصلی را پس از برگ سوم و ساقه های فرعی را پس از برگپنجم حذف می کنند. در خربزه ساقه اصلی را پس از ظهور ۲ ساقه فرعی هرس کرده سپس کلیه گلها، میوه ها و ساقه های فرعی ثانوی تشکیل شده روی دو ساقه فرعی راتا گره ششم الی هشتم حذف می کنند تراش و سپس روی هر ساقه یک یا حداکثردو میوه را نگهداری و بقیه را حذف می کنند. هرس خیار، بادمجان و فلفل دلمه که درکشت های گلخانه ای مرسوم است، برای دریافت نور بهتر و تهویه بیشتر و در نتیجه محصول مرغوبتر انجام می گیرد.

باعث کاهش عملکرد و بوجود آمدن خسارت می شوند وبه دو روش فیزیکی و شیمیایی انجام میشود :
مبارزه فیزیکی :
الف- تناوب محصول :
تخم پاره ای از حشرات و هاگ بعضی از قارچ ها ۲ یا ۳ سال درزمین باقی می ماند.
ب- دور کردن و سوزاندن بقایای گیاهی پس از برداشت
ج- شخم پاییزه :
در اثر شخم پاییزه لارو حشرات از اعماق زمین خارج شده و درمعرض سرما و یخبندان زمستان معدوم می شوند.
د- استفاده از گیاه مشابه :
کاشت گیاهان دیگر از همان خانواده، قبل از کاشت گیاه اصلی در اطراف مزرعه یا کرت باعث جلب توجه حشرات شده که می توان با استفاده ازسم مناسب آنها را ازبین برد.ضد عفونی بذر، ضد عفونی خاک، دود دادن گلخانه ها، جمع آوری حشرات مضر واستفاده از بذرهای مقاوم و اصلاح شده برای این نوع مبارزه موثر است.
مبارزه شیمیایی:
این روش فقط در مواقع ضروری باید استفاده شود. شناخت دقیق نوع آفت یا بیماری،رعایت معین سموم و دقت دوره کارنس) فاصله بین آخرین سم پاشی و برداشت محصول ( باید مورد توجه قرار گیرد.

تناوب عبارت است از کاشت گیاهان مختلف روی یک قطعه زمین در یک فاصله زمانی معین. دوره تناوب عبارت است از مدت زمان لازم برای کاشت مجدد همان گیاه درهمان قطعه از زمین. در سبزیکاری برای تنظیم برنامه تناوب معمولا زمین مورد نظر رابه نسبت تعداد گیاهانی که باید کاشته شوند قطعه بندی کرده و هریک از قطعات رابرای کاشت یک نوع سبزی اختصاص می دهند. در سالهای بعد نوع محصول را درقطعات تغییر داده بطوریکه کاشت هر گیاهی پس از یک دوره تناوب معین که بین ۳ تا۶ سال برای انواع سبزیها متفاوت است، مجددا در همان قطعه تکرار می شود.

محاسن این کار را می توان به صورت زیر عنوان کرد :

الف- مبارزه با آفات و امراض :
معمولا آفات و امراض گیاهی فقط یک نوع مشخص گیاه و یا گیاهان یک خانواده را مورد حمله قرار می دهند و در صورت رعایت تناوب عوامل بیماریزا و آفات جهت نداشتن میزبان مناسب از بین خواهند رفت.
ب- استفاده بیشتر از مواد غذایی زمین:
گیاهان مختلف احتیاج به مواد غذایی متفاوت دارند، کاشت مداوم یک نوع گیاه کمبود مواد غذایی خاص را در زمین بوجود می آورد.
ج- شکل ریشه ها در سبزیها :
تمامی ریشه سبزی ها به یک اندازه نبوده بعضی هادارای ریشه سطحی و گروهی ریشه طویل تر و عمیق تری دارند کاشت یکنواخت از یک گروه سبزی ها باعث کمبود مواد غذایی در سطح مشخصی از خاک می شوند.
د- مسمومیت خاک :
ریشه بعضی از گیاهان در هنگام رشد ونمو موادی از خود ترشح می کنند که محیط را برای خود گیاه و یا گیاهان هم خانواده نا مساعد می سازد و بدین ترتیب باعث مسمومیت خاک در سال بعد می شوند.