(نام علمی: Eichhornia crassipes)
نام یک گونه از تیره غلافیان است. این گیاه در دو سال گذشته وارد تالابهای استان گیلان خصوصأ تالاب بین المللی انزلی ، تالاب عینک رشت و چند آب بندان شهرستان شفت گردیده است . یک گونه غیر بومی است و گسترش سریع آن و پوشش کامل سطح آب موجب بروز مشکلات عدیده زیست محیطی خصوصأ کاهش تنوع زیستی و مرگ تدریجی تالابها را فراهم مینماید . بنابراین باید در یک اقدام علمی و اجرایی نسبت به معدوم سازی این گونه اقدام گرددسنبل آبی نام یک گونه از تیره غلافیان است. این گیاه در دو سال گذشته وارد تالابهای استان گیلان خصوصأ تالاب بین المللی انزلی، تالاب عینک رشت و چند آب بندان شهرستان شفت گردیده است
سنبل آبی از جمله گونه‌های مهاجم بیگانه است که به واسطه سرعت بالا در تکثیر و گسترش آلودگی نقاط مختلف، تهدیدی برای تنوع زیستی، توسعه اقتصادی و رفاه بشر بشمار می‌آید.
علف هرز سنبل آبی، یکی از مهم ترین مشکلات آینده در بخش کشاورزی است زیرا به تنهایی می تواند تمام مشکلات قابل تصور سایر علف های هرز در کشاورزی را به صورت یک جا ایجادکند. سنبل آبی یا شیطان سبز یا اهریمن نیلگون؛ مهمترین علف هرز آبزی و پرهزینه‌ترین علف هرز دنیا است که به دلیل زیبایی و معرفی به عنوان گل‌زینتی به سرعت در حال تکثیر است. رشد سریع و تنوع روش های تکثیر از جمله ساقه‌های هوایی، استولون و بذر، خطر این علف هرز را چند برابر می کند. طول عمر۳۰-۱۵ سال، بذردهی و جوانه‌زنی آن در طول سال‌های متمادی، زیست توده ده تا صد برابری نسبت به گیاهان زراعی که در حدود ۵۰۰-۴۰۰ تن زیست‌توده در هکتار است و هدردهی۱۳ برابری آب نسبت به سطح آزاد آب از جمله ویژگی های انحصاری و خطرناک سنبل آبی است.
گیاه سنبل آبی موجود در تالاب عینک رشت در صورت ایجاد در تالاب انزلی معضلی همچون آزولا برای این تالاب بوجود می‌آورد. تالاب عینک در غرب شهر رشت قرار دارد، قدمت محله های شلوغ اطراف استخر به نیم قرن می‌رسد. پست بودن شهر رشت نسبت به آبهای آزاد، بارش‌های فراوان جوی و آبهای مازاد حاصل از کشاورزی اراضی شهر رشت و شهرستان‌های فومن و شفت که راه ورود به رود را ندارند، از عوامل بوجود آورنده این تالاب طبیعی محسوب می‌شوند. از نظر طبیعی، اطراف این استخر پوشیده از گیاهان هیدرومرفی و درخت است، این گیاهان به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی هرساله بخش‌های بیشتری از آب استخر را اشغال میکنند. و اما از حدود یک سال قبل رشد گونه‌ای که به صورت بسیار متراکم، داخل آب رشد میکند در تالاب عینک مشاهده شده و از آن زمان تاکنون، سطح وسیعی از این تالاب توسط این گیاه پوشیده شده است. این گیاه همچنین دارای گل‌هایی به رنگ بنفش روشن است که برخی افراد محلی، اقدام به چیدن و فروش آن به عنوان گل زینتی می کنند، هنوز علت شکوفایی این گیاه در تالاب عینک مشخص نیست. دکتر کریم ثابت رفتار عضو گروه آب پژوهشی آمایش سرزمین گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد این گیاه «سنبل آبی» است، گفت:این گیاه غیربومی است و میتواند همچون آزولا محیط زیست تالاب انزلی را با چالش جدیدی مواجه کند. این گیاه که رشد انفجاری دارد، تمامی سطح را میپوشاند و جلوی تابش نور خورشید به آب تالاب را می‌گیرد تحقق این امر مانع رسیدن نور خورشید به آبزیان کف تالاب میشود. با توجه به حاصخیز بودن زمین‌های اطراف رشد، احتمال ورود این گونه و تکرار اتفاق مشابه بحران حضور آزولا در تالاب انزلی دور از ذهن نیست. این دومین گونه مهاجمی است که به تالابهای استان گیلان وارد شده است و از طریق پرندگان و یا هاگ میتواند به دیگر منابع زیست محیطی از جمله تالاب انزلی وارد شود و این تالاب را با چالش جدی و تازه‌ای مواجه کند.یکی از بزرگترین دغدغه های من در رابطه با مخاطرات زیست محیطی،گونه ی مهاجم و ویرانگر سنبل آبی است. ازین رو مشتاقانه برای نابودی این نه،تحقیقاتی را انجام دادم که امیدوارم جهت از بین بردن این گیاه،مفید واقع شود و کمی به اطلاعات عمومی افراد اضافه کند سنبل آبی یکی از ۱۰۰ گونه خطرناک است. خسارت به قایقرانی و تأسیسات ، کشاورزی و اکوسیستم های طبیعی از مضرات گیاه سنبل آبی است.
سنبل آبی گیاهی آبزی شناور چند ساله از جنس Eichhorinia در خانواده ponteder laceae بومی مناطق گرمسیری و زیر گرمسیری آمریکای جنوبی به خصوص حوضه آمازون است . این گیاه در مناطق خارج از محدوده بومی خود اغلب یک گونه مهاجم شناخته میشود . سنبل آبی ممکن است بالاتر از سطح آب به اندازه ۱ متر در ارتفاع رشد کند . دارای برگ های گسترده ، ضخیم ، براق و تخم مرغی شکل ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری میباشد که در سطح آب شناور است . گل سنبل آبی در جنوب پاکستان در استان سند و در رودخانه سند فراوان یافت میشود . دارای ریشه های ارغوانی سیاه آزاد و ساقه است که ۸ تا ۱۵ گل جذاب را برروی خود دارد . ژ عمدتا سنبل آبی به رنگ صورتی یا شش گلبرگ است . شکوفه ، سنبل آبی ممکن است با Limnobium Spongia اشتباه گرفته شود . سنبل آبی یکی از سریع الرشد ترین رشد گیاهان شناخته شده میباشد . همچنین تولید مقادیر زیادی از دانه و قابلیت دوام ۳۰سال از دیگر مشخصات آن است . برخی پرورش دهندگان شناخته شده آن را به دو برابر جمعیت خود در دو هفته میرساند . این گیاه میتواند دریاچه ها و حوضچه ها را به طور کامل پوشش دهد و باعث نرسیدن نور خورشید به گیاهان آبزی و همچنین ماهی ها و لاک پشت ها و از بین رفتن آنها شودولی در صورت پرورش کنترل شود میتواند باعث تمیزی و کمک به تأمین اکسیژن در حوضچه های ساخته شده توسط انسان شود . سنبل آبی به وسیله دم برگهایی که تغییر شکل یافته اند و به شکل اسفنجی در آمده اند میتوانند روی سطح آب شناور بماند و به وسیله استولون ( ساقه های رونده یا بندهای ریشه زا مانند توت فرنگی ) تکثیر میشود . گیاه سنبل آبی در مناطق گرمسیری روی آبهای راکد به شدت رشد میکند و در برخی مناطق مانند : استرالیا به دلیل پوشاندن سطح وسیعی از رودخانه ها و باتلاق ها ایجاد مشکلات زیست محیطی ( مانند ایجاد مشکل در زندگی ماهی ها و گیاهان آبی دیگر ) نموده است . این گیاه چنان سطح آب را میپوشاند که حتی رفت و آمد قایق ها هم دچار مشکل میشود .گلهای آبی رنگی شبیه گلهای سنبل پیازی تولید میکند نسبت به سرما حساس و زمستانهای ملایم را هم تحمل نمیکند .این گیاه مواد غذایی را به صورت محلول از آب جذب نیکند و استفاده از کودهای کامل مایع به صورت دوز مصرفی یک در هزار و ماهانه حداقل یکبار برای این گیاه مناسب است . هوای آزاد و نور متوسط برای این گیاه مناسب است . همچنین دمای شبانه نباید خیلی بالاتر از دمای روزانه باشد . سنبل آبی اغلب طول تابستان گل میدهد . ماندگاری گل ها کم و در حدود یک روز است . در فیلیپین ، برخی از ساقه سنبل آبی پس از خشک کردن و تبدیل آن به الیاف و به شکل رشته رشته بافته شده به صورت نوار برای ساخت کیف ، کفش ، تاج های گل ، کلاه ، گلدان و مواد تزئینی استفاده میکنند . این گیاه بسیار مقاوم است و ظرفیت بالایی برای جذب فلزات سنگین ، از جمله کروم ، کبالت ، نیکل ، سرب و جیوه دارد که میتواند برای تصفیف فاضلآب های صنعتی و همچنین زدودن سایر مواد سمی مفید باشد . همچنین عامل حذف آرسنیک از آب آشامیدنی آلوده است و یک ابزار مفید در حذف آرسنیک در آب لوله کشی در بنگلادش است . این گیاه برای استفاده در مخازن تولید انرژی و گاز به روش بیوماس ( بیوگاز ) بسیار کارایی دارد . در حیاطهایی که دارای حوض هستند میتوانند سنبل را در کنار گیاهان کنار آبزی مانند : جگن و نخل مرداب نگهداری کرده و ترکیب زیبایی از آنها به وجود آورد . تکثیتکثیر گیاه به وسیله گیاهچه های جدیدی که انتهای استولون ها تشکیل میشود انجام میشود .
نخستین بار که گیاه مهاجم سنبل آبی با ظاهری فریبنده و گل‌هایی زیبا در پهنه‌های آبی گیلان مشاهده شد، تنها یک هکتار از این عرصه را اشغال کرده بود و کسی حتی فکرش را هم نمی‌کرد که باگذشت تنها پنج سال از نخستین رؤیت آن، عرصه درگیر با این گیاه به ۶۰۰ هکتار در پهنه‌های آبی استان برسد. رشد سریع این گیاه بومی آمازون و ماندگاری ۲۰ تا ۳۰ ساله ریزوم آن در محیط باعث شده تا امروز تالاب عینک که یکی از بزرگترین تالابهای شهری دنیا محسوب میشود، در کنار تالاب بین‌المللی انزلی و بخش‌هایی از رودخانه سیاه درویشان و بهمبر در شهرستان صومعه‌سرا ه‌طورجدی با این پدیده شوم دست‌وپنجه نرم کرده و ناآگاهی مردم و کم‌کاری مسئولان نیز آتش به دامان محیط‌زیست گیلان به‌ویژه پهنه‌های آبی این استان بزند.
درحالی‌که سمن‌های محیط زیستی گیلان به‌طورجدی پیگیر راهکارهایی برای مبارزه با گیاه سنبل آبی در آبهای شیرین استان هستند، برخی افراد سودجو از غفلت مسئولان و ناآگاهی مردم سوءاستفاده کرده و با خریدوفروش این گیاه سمی و خطرناک نه‌تنها سود کلانی به جیب می‌زنند که عرصه را برای تکثیر سریع‌تر این گیاه در پهنه‌های آبی استان فراهم میکنند. یکی از فروشندگان این گیاه می‌گوید: این گیاه بسیار زیباست و طرفداران زیادی داری و تقریباً هرروز تعداد ۱۵ تا ۲۰ بوته آن را می‌فروشم. نادر که اطلاعی از خطرناک بودن سنبل آبی ندارد می‌افزاید: بعید می‌دانم این گیاه خطر داشته باشد و این حرف‌ها را می‌گویند تا مانع نان خوردن افرادی مثل من شوند! وقتی درباره خطرات این گیاه به او آگاهی می‌دهیم، می‌پرسد: اگر این گیاه این‌قدر خطرناک است پس چرا مسئولان هیچ کاری نمی‌کنند؟ من از ساکنان اطراف تالاب عینک هستم و چند سالی است که این گیاه در تالاب وجود دارد اما تا به امروز کسی به ما نگفته که چقدر خطرناک است و هیچ دستگاه یا نهادی هم اقدامی برای جمع‌آوری آن نکرده است.
این گیاه به دلیل قدرت خود پالایی بالا و امکان سازگاری فوق‌العاده با محیط میتواند حتی فلزاتی سنگین مثل جیوه و سرب که از طریق فاضلاب کارخانه‌های صنعتی به آب‌ها وارد می‌شوند را به خود جذب کند ازاین‌رو تجمع سنبل آبی در محیط به‌شدت خطرناک بوده و میتواند عامل مهمی برای بروز بیماری‌هایی ازجمله انواع سرطان باشد. متأسفانه دیده‌شده که در برخی از شهرهای استان مثل شهر رشت این گیاه به‌عنوان گیاهی زینتی فروخته‌شده و در بین مردم ردوبدل میشود درحالی‌که جابجایی این گیاه باعث رشد و تکثیر آن در تمام محیط‌های آبی استان شده و خطری هم‌ردیف استنشاق گاز خردل برای محیط‌زیست و به‌تبع آن ساکنان استان دارد.
سنبل آبی گیاهی آبزی شناور چند ساله از جنس Eichhornia در خانواده Pontederiaceae بومی مناطق گرمسیری و زیر گرمسیری امریکای جنوبی به خصوص حوضه آمازون است. این گیاه در مناطق خارج از محدوده بومی خود اغلب یک گونه مهاجم شناخته میشود. سنبل آبی ممکن است بالاتر از سطح آب به اندازه ۱ متر در ارتفاع رشد کند. دارای برگ های گسترده، ضخیم، براق و تخم مرغی شکل ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری میباشد که در سطح آب شناور است
گل سنبل آبی در جنوب پاکستان در استان سند و در رودخانه سند فراوان یافت میشوددارای ریشه های ارغوانی سیاه آزاد و ساقه راست که ۸ تا ۱۵ گل جذاب را بر روی خود دارد. عمدتا سنبل آبی به رنگ صورتی با شش گلبرگ است. شکوفه، سنبل آبی ممکن است با Limnobium spongia اشتباه گرفته شود سنبل آبی یکی از سریع الرشد ترین رشد گیاهان شناخته شده می باشد. همچنین تولید مقادیر زیادی از دانه و قابلیت دوام سی سال از دیگر مشخصات آن است. برخی پرورش دهندگان شناخته شده آن را به دو برابر جمعیت خود در دو هفته میرسانند این گیاه میتواند دریاچه ها و حوضچه ها را به طور کامل پوشش دهد و باعث نرسیدن نور خورشید به گیاهان آبزی و همچنین ماهی ها و لاک پشت ها و ازبین رفتن آنها شود ولی در صورت پرورش کنترل شده میتواند باعص تمیزی و کمک به تامین اکسیژن در حوضچه های ساخته شده توسط انسان شود سنبل آبی به وسیله دم برگهایی که تغییر شکل یافته‌اند و به شکل اسفنجی در آمده‌اند میتواند روی سطح آب شناور بماند. و به وسبله استولون (ساقه‌های رونده یا بندهای ریشه‌زا. همانند توت فرنگی) تکثیر میشود گیاه سنبل آبی در مناطق گرمسیری روی آبهای راکد به شدت رشد میکند و در برخی مناطق مانند استرالیا به دلیل پوشاندن سطح وسیعی از رودخانه‌ها و باتلاقها ایجاد مشکلات زیست محیطی (مانند ایجاد مشکل در زندگی ماهیها و گیاهان آبی دیگر) نموده‌است. این گیاه چنان سطح آب را میپوشاند که حتی رفت و آمد قایقها هم دچار مشکل میشود گلهای آبی رنگی شبیه گلهای سنبل پیازی تولید میکند. نسبت به سرما حساس است و زمستانهای ملایم را هم تحمل نمیکند این گیاه مواد غذایی را به صورت محلول از آب جذب میکند و استفاده از کودهای کامل مایع به صورت دوز مصرفی یک در هزار و ماهانه حداقل یکبار برای این گیاه مناسب است هوای آزاد و نور متوسط برای این گیاه مناسب است همچنین دمای شبانه نباید خیلی بالاتر از دمای روزانه باشد.سنبل آبی اغلب طول تابستان را گل میدهد. ماندگاری گلها کم و در حدود یک روز است در فیلیپین، برخی از ساقه سنبل آبی پس از خشک کردن و تبدیل به الیاف و به شکل رشته رشته و رشته بافته شده به صورت نوار برای ساخت کیف، کفش، تاج های گل ، کلاه، گلدان و مواد تزئینی استفاده می کنند این گیاه بسیار مقاوم است و ظرفیت بالایی برای جذب فلزات سنگین، از جمله کروم، کبالت، نیکل، سرب و جیوه دارد که می تواند برای تصفیف فاضلاب های صنعتی و همچنین زدودن سایر مواد سمی مفید باشد.همچنین عامل حذف آرسنیک از آب آشامیدنی آلوده است یک ابزار مفید در حذف آرسنیک در آب لوله کشی در بنگلادش است.این گیاه برای استفاده در مخازن تولید انرژی و گاز به روش بیوماس (بیوگاز) بسیار کارایی دارد در حیاطهایی که دارای حوض هستند میتواند سنبل را در کنار گیاهان آبزی دیگری مانند نیلوفر آبی و همچنین گیاهان کنار-آبزی مانند جگن و نخل مرداب نگهداری کرده و ترکیب زیبایی از آنها به وجود آورد. تکثیر گیاه به وسیله گیاهچه‌های جدیدی که در انتهای استولونها تشکیل میشود انجام میشود.
