معمولا پرلیت در کیسه هاي پلاستیکی در اندازه ۲۵ لیتري موجود است که قالبهاي تکثیر پشم سنگ را میتوان با ایجاد یک برش بر روي سطح کیسه های پرلیت روي آنها جاي داده و با تعبیه سوراخهایی در کف کیسه هاي پرلیت امکان تخلیه مازاد محلول غذایی را فراهم کرد محلول غذایی از طریق قطرهچکان به داخل کیسهها وارد میشود. معمولا در هر کیسه سه سوراخ ایجاد کرده و لوله هاي حاوي محلول غذایی وارد این کیسهها میشود کیسه ها به دنبال هم در دو طرف جوي زهکشی قرار میگیرداین سیستم به طور تجاري استفاده می شود. و گیاه در کیسه یا گلدان حاوي محیط کشت گذاشته و سوراخهاي ریزي ته آن براي زهکش سوراخی در بالا جهت استقرار گیاه تعبیه میشود و لوله هاي قطره چکان در کنارسوراخهایی که گیاه قرار دارد گذاشته میشود این روش براي خیار، گوجه فرنگی، توتفرنگی کاربرد دارد این سیستم هم به صورت بسته و هم باز اجرا می شود، اگر سیستم به صورت بسته تعبیه شود زهکش گلدان ها و کیسه ها جمع شده و در مخزنی ذخیره می شود و پس از انجام تغییرات و تصحیحات لازم بر روي محلولغذایی دوباره مورد استفاه قرار می گیرد.روش دیگر روشی است که گلدانهاي یونولیتی به صورت عمودي روي هم قرار گرفته و در زاویه آنها گیاه کاشته می شود و توسط قطرهچکانهایی محلول غذایی به هر یک میرسد و براي کاشت توتفرنگی رایج است. از محاسن این روش تراکم بسیار زیاد بوته است به عنوان مثال کشت توت فرنگی ۲۸۰۰۰ تا ۳۲۰۰۰ بوته در هر جریب است که داراي توجیه اقتصادي بالایی است. درصورتی که کشت ردیفی ۱۲۰۰۰ بوته در هر هزار مترمربع است. معایب این روش نوردهی به گلخانه مشکل است و تهویه به خوبی انجام نمی شود .
در این سیستم محلول غذایی به دو طریق به گیاه می رسد، گیاهان بر روي صفحات استیروفوم کاشته شده و محلول غذایی به صورت میست به ریشه از زیر پاشیده می شود.در روش دیگر لوله هایی که در سیستم NFT تغییر یافته مورد استفاده قرار می گیرد که این لوله ها با زاویه در کنار هم قرار می گیرد که در هر دو طرف سوراخ هایی تعبیه شده گیاهان کاشته می شود، گیاهان یا در گلدان هاي مشبک یا در توریهاي حاوي بستر در سوراخ ها تعبیه می شود و محلول غذایی توسط لوله هاي اسپاگتی به هر گیاه می رسد
یکی از رایجترین ماده در کشت گیاهان به روش هیدروپونیک براي تولید گوجه فرنگی، خیار و فلفل، پشم سنگ است البته دور ریختن تختههاي استفاده شده آن یکی از معضلات محیط زیستی است. پشمسنگ مادهاي بیاثر با ظرفیت نگهداري آب بالا است که از مخلوط سنگ آتشفشانی، سنگ آهک و ذغال سنگ تهیه میشود. این مواد در ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد ذوب شده و بهصورت رشته هاي ظریف در میآید و سپس با فشار به صورت صفحههاي درهم بافته سست در میآید این صفحات به ورقههاي با عرض ۱۵ تا ۴۵ سانتیمتر و طول ۹۰ سانتیمتر و ضخامت ۵ تا ۸ سانتیمتر تبدیل میشود و با صفحات پلیاتیلن سفید پوشانده میشوند. البته توجه داشته باشید پشمسنگ و پشمشیشه مخصوص عایقبندي براي مقاصد باغبانی قابل استفاده نیست. با تغییراتی در پروسه تولید آنها مناسب استفاده باغبانی می شود از جمله خصوصیات مطلوب آن براي استفاده در باغبانی این است که وزن آن بسیار سبک است و فضاي خالی آن پر از هوا است و از آنجایی که مدت زمانی طول می کشد تا خشک شود مدت زمان طولانی تري مرطوب می ماند و ماده اي است که کاملا ضد عفونی است. چون پشم سنگ خاصیت عایق کنندگی دارد سیستم ریشه را از تغییرات دمایی حفظ می کند. ورقهها معمولا به صورت صاف روي زمینی که از پیش تهیه شده و معمولا با صفحه پلیاتیلن سفید که پوشانده شده، قرار دادهمیشود. فاصلۀ بین ورقهها تابع طرح محل کاشت و نوع گیاه است. پس از استقرار ورقهها در قسمت لبه پایینی پوشش پلیاتیلن ، شکافهایی ایجاد میشود تا آب اضافی بتواند از ورقه خارج شود. سپس یک شکاف در قسمت بالاي ورقه ایجاد می شود بهگونهاي که یک بلوك پشمسنگی حاوي گیاه مورد نظر بتواند در این شکاف قرار گیرد بعد از آن با استفاده از یک سیستم آبیاري قطرهاي، محلول غذایی به بلوك پشمسنگ اضافه میشود. این سیستم به صورت باز است و محلول غذایی بازیافت نمیشود و به اندازهاي مصرف میشود که محلول اضافی از شکاف لبه پایینی خارج شود. به طور دورهاي یک نمونه محلول رداشت شده و قابلیت هدایت الکتریکی آن اندازهگیري میگردد و در صورتی که قابلیت هدایت الکتریکی آن از حد معینی بیشتر باشد ورقه ها با آب شسته میشود. pH نیز ممکن است اندازهگیري شود و در صورت نیاز در ترکیب محلول غذایی تغییر لازم داده میشود. پشم سنگهایی که داراي قطر بیشتر و ضخیم تر هستند مقدار هواي بیشتري نسبت به آب در خود نگه می دارند هرگاه میزان آب موجود در پشم سنگ فقط به مقدار ۱۰ تا ۲۰ درصد از ظرفیت نگهداري آب در این ماده برسد گیاهان می توانند همچنان به جذب آب خود از این محیط کشت ادامه دهند این امر در مورد سایر محیط هايکشت صادق نیست و به محض کاهش آب جذب آن توسط گیاه دشوار می شود. اگر یک قالب پشم سنگ دچار زیاد بود آب شود می توان فورا با کج کردن قالب، آب مازاد را در مدت کوتاهی آن خارج کرد
در روش کاشت در پشم سنگ، طول سیکل هاي آبیاري نباید زیاد باشد و آب کافی به اسلاب ها برسد تا میزان خروج آب ۳۰-۲۰ درصد باشد. این میزان آب خروجی براي عبور مواد مغذي از اسلاب ها و جلوگیري از تراکم نمک ها در داخل اسلاب لازم است. همزمان با عبور محلول غذایی، اکسیژن نیز در اختیار ریشه ها قرار می گیرد اغلب روش هاي کشت پشم سنگ روش باز هستند. اسلاب ها باید در قسمت درونی در نقاط مختلف چاکدار باشند ولی چاك ها به طور مستقیم در زیر آنها نباشد. این موضوع باعث فراهم شدن زهکشی کافی می شود که باید به سمت شیارهاي زیر پوشش محافظ پلی اتیلن ۶ میلی متر سیاه و سفید کف گلخانه هدایت شود. مقدار اضافه محلول از کف به داخل خاك یا شن زیر پوشش نفوذ نموده و از آنجا به یک سیستم زهکشی هدایت میشود و در حوضچه جمع می شود. میزان آب خروجی از اسلاب ها را روزي چند بار اندازه گیري می کنند. براي آسانی این کار از یک سینی مخصوص جمع آوري استفاده می شود. سینی را در زیر یکی از اسلاب ها که داراي دو گیاه سالم می باشد قرار می دهند و براي اندازه گیري میزان آب خروجی، آب درون سینی باید به داخل یک بطري هدایت شود. در همین زمان بطري دیگري در زیر ورودي آب قرار می دهند تا میزان آب ورودي هر اسلاب اندازه گیري شود. در اسلاب هاي پشم سنگ PH و EC روزي دوبار کنترل می شود. معمولا دو تا سه اسلاب به طور تصادفی انتخاب می شود و بوسیله یک سرنگ پلاستیکی از محلول داخل اسلاب نمونه برداري می کنند. نمونه را از زیربلوك یعنی جایی که بیشترین میزان فعالیت ریشه اي وجود دارد برداشت می کنند. آب خروجی را آزمایش نمی کنند چون مخلوطی از آب زیر وبین لاب ها که فعالیت جذبی کمتري دارند می باشد. باید یک دستگاه اندازه گیري PH و EC در سر راه جریان خروجی قرار داد که به محل تزریق محلول راه داشته باشد و روزي ندین بار این مقادیر را در محلول غذایی اندازه گیري می کنند.براي دفعات متعدد می توان از اسلاب هاي پشم سنگ استفاده کرد به شرط آن که به خوبی استریل شده باشد وبه ساختمان آنها آسیبی وارد نشود. اگر یک مرتبه در پشم سنگ کشت انجام شود براي دومین بار باید ضد عفونی شود که از مواد شیمیایی یا بخار آب گرم استفاده می شود پشم سنگ توان دماهاي بالا را نداشته و نمی توان در اتوکلاو آن را ضد عفونی کرد زیرا پیوند بین رشته هاي آن از هم گسیخته می شود. به همین علت بهتر است که اسلاب هاي متراکمتر خریداري کرده چون اسکلت ساختمانی خود را بهتر از انواع معمولی حفظ می کنند. بعضی از پرورش دهندگان تا سه سال از این اسلاب ها استفاده می کنند. البته بخاطر دستکاري مقداري از وزن آن کاسته می شود ولی کاهش سالیانه بیشتر از ۱۰ درصد نخواهند داشت. بعد از کندن بوته ها از اسلاب ها و پلاستیک هاي پوشاننده، براي سهولت خشک شدن، اسلاب ها را وارونه قرار می دهند. این کار باعث کم شدن وزن و سهولت انتقال می شود. اسلاب ها در روي یک پالت به گذرگاه مرکزي در گلخانه منتقل می کنند و به ارتفاع حدود یک متر روي هم می چینند. باید دقت کرد که ردیف هاي متوالی در حالت ایستاده نسبت به همدیگر قرار داشته باشند. بین هر دو اسلاب ۱۰ سانتی متر فاصله می گذارند تا بخار به راحتی بتواند از میان آنها عبور کند. روي پالت اسلاب ها بوسیله یک لایه محافظ بخار می پوشانند و براي کنترل حرارت یک دماسنج در مرکز مجموعه قرار می دهند. حرارت را حداقل به مدت ۴۵ دقیقه در دماي ۱۰۰-۸۰ درجه سانتی گراد نگه می دارند. بعد از اینکه اسلاب ها سرد و خشک شدند می توان از آنها دوباره استفاده کرد. قبل از چیدن اسلاب ها پوشش پلی اتیلنی سیاه وسفید محافظ کف گلخانه را باید حتما عوض کرد. در صورتی که بیش از یک محصول در گلخانه کاشته شود می توان پوشش را عوض نکرد و آن را با محلول سفید کننده ۱درصد ضدعفونی کرد. و یا از محلول ۵-۳ درصد فرمالدهید براي دعفونی استفاده می کنند و فقط قسمت هایی از پوشش گلخانه را که سوراخ شده اند را عوض می کنند. اسلاب ها را بوسیله آفتاب می توان استریل کرد. آنها را به طریقه قبلی آماده می کنند و به فضاي بیرون در زیر آفتاب منتقل می کنند و تا پایان تابستان در زیر پوشش پلی اتیلن در همان جا نگه می دارند. در این روش براي شروع کاشت جدید نیازي به گروه دومیاز اسلاب ها است و این در صورتی است که از یک برنامه دو ساله استفاده شود. بیشترین استفاده از پشم سنگ در کشت صیفی جات در گلخانه است ابتدا بذر این گیاهان را در داخل قالب هاییکوچک با ابعاد ۳۵ الی ۴۰ میلی متر کاشته و پس از رشد به درون قالب هاي جداگانه مکعب شکل پشم سنگ با ابعاد ۷۵ میلی متر انتقال داده و تا هنگامی که گیاه به خوبی به مرحله استقرار و استحکام برسد در این قالب ها نگهداري می شود سپس این مکعب ها را بر روي قالب هاي پشم سنگ بزرگتر جداگانه دیگري که با پلاستیک پوشش داده شده، با بریدن سطح پلاستیک به اندازه ابعاد قالب حاوي گیاه منتقل می کنند. پلاستیک قسمت کف قالب هایی که مکعب ها بر روي آن قرار گرفته است را باید چاك داد تا عمل تخلیه محلول مازاد به سهولت انجام شود. سپس درون هر مکعب به طور جداگانه یک قطره چکان متصل به لوله هاي ماکارونی براي تأمین محلول غذایی گذاشته می شود محلول غذایی از محل چاك داده شده خارج می شود پس سیستم یک سیستم باز است.در ستفاده از پشم سنگ بهتر است قبل از کشت پشم سنگ خیسانده شود براي جا دادن گیاه در پشم سنگ باید با کمی فشار یا سوراخ کن گیاه را وارد کرد و زیاد به پشم سنگ فشار وارد نکرد.براي کاشت بذر و تولید نشا ازسینی نشا، گلدان هاي مقوایی یا گلدان هاي کوچک پلاستیکی و … می توان استفاده کرد.
در این روش محلول غذایی از طریق فتیله هاي که از یک طرف در مخزن محلول غذایی قرار داد و از طرف دیگر به قسمت زیرین گلدانها یا بستر وارد می شود. بسترهاي مورد استفاده معمولا پرلیت، ورمیکولیت یا کوکوپیت است. این روش یشتر براي گیاهان با ریشه کوچک استفاده می شود زیرا محلول رسانی به گیاهان بزرگ با ریشه حجیم از این طریق دشوار است.
آکواپونیک حاصل ترکیب دو کلمه آکواکالچر (پرورش ماهی) و هیدروپونیک می باشد. در این روش پرورش ماهی و کشت سبزیجات به صورت توام انجام می شود.یکی از مشکلات پرورش دهندگان ماهی , تجمع آمونیاك دفع شده توسط ماهی ها در آب است که یک ماده سمی به شمار می رود. براي پاك سازي آب از این ماده مجبور به تبدیل آمونیاك به نیترات هستند. این در حالی است که مواد دفعی حاوي نیتروژن می توانند منبع غذایی مفیدي براي گیاهان باشند.در روش آکواپونیک بین گیاه و ماهی به نوعی همزیستی ایجاد می کنند به این ترتیب که ماهی ها منبعی غنی از نیتروژن را براي گیاهان فراهم می کنند و گیاهان نیز محیط زندگی ماهی ها را از آمونیاك سمی پاك می کنند. فاضلاب مخزن پرورش ماهی نخست براي کاهش مواد آلی رسوب شده و معلق جامد، تیمار می شود و سپس آب حاصله براي حذف آمونیاك و نیترات زیستی به درون هیدروپونیک , جایی که گیاه مقداري از مواد غذایی محلول را جذب می کند ,جریان میابد. آمونیاك و نیتریت اضافی توسط باکتري هایی که بر روي مخزن رشد می کنند حذف می شوند و در نهایت آب تصفیه شده وارد مخزن فاضلاب شده و به مخزن پرورش ماهی ها برگردانده می شود. گیاهانی که در این سیستم به خوبی جواب می دهند شامل کاهو، سبزي هاي خوردنی و معطر مانند ریحان وشاهی و سبزي هاي خورشی مانند اسفناج و پیازچه برگی هستند که نیاز هاي کودي کم تا متوسطی دارند.سبزي هاي میوه اي که نیاز کودي بالاتري دارند را در سیستم اکواپونیکی که به خوبی برقرار شده اند می توان پرورش داد.
-۱ کاهش تعداد ابزار مورد نیاز مثل پمپ ها نسبت به تولید هر دو محصول به صورت جداگانه
–۲ بازدهی بیشتر و تولید محصول بیشتر در سطح کمتر
–۳ صرفه جویی در مصرف آب (کاهش نیاز به تعویض آب مخزن پرورش ماهی)
–۴ کاهش آلودگی محیط در اثر دفع آب آلوده
–۵ تامین مواد غذایی گیاهان از راه غذا و مواد دفع شده از ماهی ها
–۶ تولید محصولات سالم به دلیل عدم استفاده از سموم شیمیایی
۱– آبیاري تحتانی: محلول غذایی داخل سوبسترا از پائین به طرف بالا وارد می شود.
۲- Perculation : محلول غذایی بالاي ریشه پخش شده و به طرف پایین از طریق نیروي وزن و گرانش جاري می شود.
