میوه کاری در مناطق معتدله

این درختان در عرضهای جغرافیایی ۵۰ – ۳۰ درجه شمال و جنوبی کشت می شو ند. این مناطق دارای زمستانهایی با یخبندان طولانی هستند و دارای سه خصوصیت اصلی می باشند.
الف) دارای نیاز سرمایی (Chilling requirement) گیاه باید به مدت معینی در طی پاییز و زمستان در معرض دمای ۷-۰ درجه سانتی گراد قرار گیرد تا جوانه های آن تکامل پیدا کرده و در بهار گل بدهد . در این محدوده دمایی سطح قند های ساده (گلو کز و روکتوز) افزایش یافته و این قند ها می تواند در طی مراحل تکامل جوانه مصرف شوند.
ب) دارای مقاومت نسبی در برابر سرما هستند.
ج) خزان پذیرند (Decidous plants)

سیب Apple
Apricot زردآلو
گردو Walnut
گلابی Pear
بادام Almora
فندوق Haze lnut
به Quince
آلو Plum
Medlav ازگیل
Peach هلو
Sweet cherry گیلاس
Hawtorn زالزالک
Nectavine شلیل
Soure cherry البالو
Bel عناب
Mal berry توت درختی
دانه دارها (Pome fruits)
هسته دارها یا سیاه ریشه دار ها (Stone fruits)
خشکبار (Nut crops or nut fruitel)

این میوه ها در عرض جغرافیایی ۳۰- ۲۰ درجه عرض های جغرافیای کشت می شوند در برخی منابع دیگر ۳۵-۲۳ درجه شمالی را مناسب کشت این میوه ها می دانند .

الف) دارای نیاز سرمایی کم هستند
ب ) مقاوم ت به سرمای کمی دارند
ج) بعضی خزان پذیرند(کیوی، انار، انجیر) بعضی همیشه سبزند (خرما، زیتون، مرکبات)

در عرض جغرافیای ۲۰-۰ عرضهای شمالی و جنوبی کشت می شوند و در برخی منابع ۲۳ – ۰ درجه کشت می شوند .
الف ) مناطقی هستند که یخبندان ندارند
ب ) میانگین سالانه دما در مناطق گرمسیری بالاتر از ۲۱ درجه سانتی گراد است
ج ) در مابل دماهای کمی بالاتر از صفر درجه (زیر یک درجه) دچار خسارت و سرمازدگی (Chilling irgart)

۱) نیاز سزمایی ندارند
۲) مقاومت به سرما ندارند
۳) همیشه سبزاند

موز Banana
انبه Mange
نارگیل Coconut
خربزه درختی Papaya
آناناس Pineapple
کاکایو Cacao
Jack fruit درخت نان
چیکو Chico
میوه گل ساعتی Pacient fruit
Guava گواو

۱ – عرض جغرافیایی (Latitude) دو چیز را تعیین می کند:
الف)زاویه تابش خورشید
ب) زمان ثابتی خورشید
۲ – ارتفاع منطقه (به ازاء هریک کلیومتر ارتفاع ۶ درجه کاهش دما دارد)
۳- آبهای سطحی (Sur face water) مخازن بزرگ آبهای سطحی( دریا، دریاچه، رودخانه بزرگ) باعث تعدیل دما شده و کشت
برخی از گیهان را رد مناطقی با عرضهای جغرافیایی نامناسب امکان پذیر می سازد. جایگاه و ماهیت میوه کاری در ایران (آمار نامه کشاورزی سال ۷۹ ) سطح زیر کشت باغات در ایران ۲ میلیون هکتار است که از این مقدار ۸۵۰۰۰۰ بارور و ۱۵۰۰۰۰ نهال می باشد که حدودا ۱۴ میلیون تن میوه در ایران تولید می شود. از نظر تولید میوه در ایران حدودا ۲,۶ % کل میوه دنیا را تولید می کند ایران جزء ده کشور برتر در تولید میوه در دنیا می باشد . در حدود ۳۰ گونه درخت میوه در ایران به صورت تجاری کشت می شود از نظر تنوع درختان میوه ایران ب عد از چین و آمریکا مقام سوم را دارد. بیش از ۵۰ % میوه های تولیدی در ایران شامل مرکبات، انگور، سیب، خرما، انار و پسته می باشد . ایران با توجه به عرض جغرافیایی ۴۰ – ۲۵ شمالی (نیمه گرمسیر و معتدله) می باشد. مصرف سرانه میوه در ایران ۱۸۰ کیلو به ازاء هر فرد می باشد . بیشترین سطح باغات کشور در کرمان و کمترین در ایلام است و از نظر میزان تولید استانهای فارس، کرمان، ازندران، خراسان و تهران مقامهای اول تا پنجم را دارند . ایران مقام اول را از نظر تولید پسته،خرما و انار را دارد. از نظر تولید سیب اولین کشور چین و سپس آمریکا و فرانسه است ایران به ترتیب مقام دوم (زردآلو) مقام سوم (گردو، کشمش و نارنگی ) مقام چهارم (بادام) مقام پنجم (لیمو) مقام ششم (سیب و آلو ) مقام هفتم (انگور) و مقام هشتم تولید پرتقال را دارد یتالیا (گلابی، هلو، شلیل و شاه بلوط) آمریکا (بادام و پکان) ترکیه (فندق و زردآلو) آلمان (گیلاس) چین (آلو)

۱) کمبود آب و سیستم های غلط آبیاری
۲) استفاده از ارقام محلی کم بازده در برخی از ارقام
۳) کاشت در اقلیم های نامناسب
۴) سیستم های سنتی احداث باغ و مدیریت با غات
۵) عدم توجه به مسئله کود دهی و حاصلخیزی خاک
۶) عدم مبارزه صحیح با آفات و بیماری ها
۷) کمبود ماشین آلات کشاورزی و ضعف در مکانیزاسیون

جوانه Bud :
ابتدایی ترین حالت و فرم شاخه را گویند . جوانه بر حسب محل قرار گرفتن شان بر روی شاخه به دو دسته تقسیم می شود.

۱ – جوانه ساده Simple bud :
این جوانه فقط حاوی گل بوده و برگ همراه آن نیست مثل هسته دارها.
۲ – جوانه مخلوط Mixed.b :
نوعی جوانه است که حاوی برگ و گل به طور همزمان می باشد(کیوی، انجیر و دانه دارها).
۳ – جوانه مرکب Compound.b :
اگر یک جوانه مخلوط به اضافه یک یا چند جوانه ساده از یک محل برخیزند جوانه حاصل را جوانه مرکب گویند مثل انگور هلو،بادام و به تنها دارای یک گل هستند . از جوانه مرکب یک شاخه به وجود می آید که بر روی آن برگ و گل وجود دارد و ترکیبی از جوانه ساده و مخلوط است جوانه مرکب نسبت به مخلوط مقاوم به سرما بوده و جوانه مخلوط به نوبه خود مقاوم تر از جوانه ساده است هر جوانه در انگور توانایی ایجاد ۳-۱ خوشه دارد

عبارت از یک ساقه تغییر شکل یافته، اگر یک گل حاوی کاسه گل (کاسبرگها) جام گل(گلبرگها) پرچم و مادگی باشد آن گل را کامل (Complete flower) گویند . اگر گل دارای هر دو اندام جنسی نر ماده (پرچم و مادگی ) باشد به آن گل دو جنسی Bisexual.f می گویند . Hermaphrodit یا Perfect.f گل کامل (مثل دانه دارها، هسته دارها، مرکبات ) ۹۰ – ۸۰ ۸۰ درصد گیاهان این گونه ا ند. اگر فقط حاوی یکی از اندام های جنسی(پرچم یا مادگی) باشد گل تک جنسی (Moaosexal.f) یا گل ناقص (Impeifect.f) مثل پسته، خرما، صیفی جات . اگر گیاه دارای گل نر و ماده بوده ولی هر دو نوع گل بر روی یک پایه قرا داشته باشند گیاه را یک پایه (Monoecious) گویند . مانند(گردو، فندق، شاه بلوط، موز، نارگیل و انبه ) اگر گل نر ماده به صورت جداگانه بر روی گیاه نر و گیاه ماده قرار داشته باشند آن گیاه را دوپایه (Dioecous) گویند(پسته، خرما، کیوی، خرمالو و توت درختی) .

گل آذینها In florescence :

طرز قرار گرفتن گلها بر روی شاخه گل دهنده را گل آذین گویند. اگر بر روی شاخه گل دهنده فقط یک گل قرار داشته باشد آن را گل آذین مفرد (Solitary.I) گویند.(هلو، زردآلو، بادام و به) و اگر چند گل بر روی محور گل آذین قرار گیرد . به آن گل آذین مجتمع گویند . گل آذین های مجتمع بر حسب نحوه قرار گرفتن گلها بر روی محور گل آذین

به دو دسته کلی تقسیم می شود :

۱- (خوشه مانند) Raceme type یا نامحدود (Indeter minate)
۲ – گرزن مانند (Cymose type) محدود (Deter minate)
گل آذین نامحدود (خوشه مانند ):
۱- رشد نامحدود دارند
۲- قدیمی ترین گل در قاعده گل آذین وجود دارد و جدید ترین گل در نوک قرار دارد (گلایل)
الف ) خوشه Raceme : مثل مریم و گلایول
ب) سنبله Spike : گندم،جو،گل آذین نر گردو، پیکان و فندق (شاتون)
ج) دیهیم Corymb : گلها دمگل نابرابر ولی گل ها در یک سطح قرار دارند (گلابی).
د) خوشه مرکب Ponicale : مجموع چند خوشه چه است. (انگور، پسته، خرما)
گل آذین محدود (گرزن مانند)
۱- رشد محدودی دارند
۲- قدیمی ترین گل در نوک گل آذین و جدیدترین در قاعده قرار دارد.
الف) گرزن ساده (یک سویه) Single cyme : سیب، آلو، آلبالو، گیلاس و کیوی
ب) گرزن مرکب (دو سویه ) Compound cyme : توت فرنگی، تمشک، زغال اخته آبی (blaeberry) در توت فرنگی دم گلچه ها رشد نا مساوی ولی در تمشک رشد مساوی دارند . در توت فرنگی گل آذین ۳۱ گل دارد که از این ۳۱ میوه معمولاً ۷ تای اول آن وارد بازار می شود .(یک میوه درشت از شاه گل ۲ میوه درشت ۴ میوه متوسط ۸ میوه کوچک (از گل درجه ۴) ۱۶ میوه خیلی کوچک (از گل درجه ۵ )

تقسیم بندی گلها از نظر قرار گرفتن تخمدان نسبت به نهنج

۱ – تخمدان فوقانی Hypogynous یا گل تحتانی(تخمدان کاملاً بر روی نهنج قرار گرفته است) مثل مرکبات،انگور،خرمالو،گوجه فرنگی
۲ – تخمدان میانی Perigynous یا گل میانی (نهنج تقریباً حالت کاسه ای شکل دارد مثل همه هسته دارها )
۳ – تخمدان تحتانی Epigynous یا گل فوقانی(تخمدان کاملاً توسط نهنج فرا گرفته شده است)مثل دانه دارها، موز،گردو،انار گل فوقانی یعنی اندام گل (کاسه،جام،پرچم در بالای تخمدان قرار دارد ). انار دارای تخمدا ن Semiepigynous است یعنی ۲/۳ تخمدان توسط نهنج گرفته شده است . گیاهانی که دارای تخمدان فوقانی یا میانی هستند میوه حقیقی تولید می کنند ولی گلهای که با تخمدان تحتانی میوه کاذب دارند.

میوه Fruit

از لحاظ گیاهشناسی تخمدان رشد کرده گل را می وه گویند، و از لحاظ باغبانی قسمت خوراکی و گوشتی یک گیاه چند ساله که معمولاً به صورت تازه مصرف می شود و در به وجود آمدنش قسمتهای مختلف یک گل دخالت دارند را میوه گویند . به عنوان مثال سیب که ازنهنج یا انجیر که از دم گل به وجود می آید از نظر باغبانی میوه ولی از لحاظ گیاهشناسی میوه کاذب محسوب می شود .

بخشهای مختلف یک میوه حقیقی:

۱ – برون بر Exo carp یا Epicarp که پوست میوه را تشکیل می دهد
۲ – میان بر Meso carp که معمولاً گوشت میوه را تشکیل می دهد
۳ – درون بر Endo carp که معمولاً بذر میوه را تشکیل می دهد.
قسمت سخت هسته داران میانبر می باشد. مجموع این سه بخش را که از دیواره تخمدان به وجود می آید را فرابر Peri carp گویند. پوسته چوبی بذر در هسته دارها از آندو کارپ (منشأ از میوه ). در خرما پوسته سخت بذر از پوسته تخمک به وجود می آید و پوسته بسیار نازک غشایی و سفید رنگ مزوکارپ است

انواع میوه:

۱ – میوه ساده “Simple fruit” از یک گل و یک مادگی تشکیل شده است مثل دانه داره هسته داره و جالیزی ها.
۲ – میوه های مجتمع Aggreyate.f از یک گل با تعداد زیادی مادگی تشکیل شده است مثل توت فرنگی که یک فندقه مرکب بوده و یا تمشک که یک شفت مرکب است.
۳ – میوه مرکب Multiple.f از چند گل و چند مادگی تشکیل شده است مثل آناناس،توت درختی و انجیر؛ که

به دو دسته تقسیم می شوند:

الف ) :Syn carp :
اگر نهنج به صورت محدب و برآمده باشد و گلها بر روی نهنج قرار گرفته باشند این میوه را سینکارپ گویند مثل آناناس و توت درختی
ب) Syconium :
اگر نهنج به صورت مقعر و فرو رفته باشد و گلها در داخل نهنج قرار داشته باشند این میوه راسیکونیو گویند مثل انجیر.
۱- میوه گوشتی :
در این نوع میو ه تمام پریکارپ گوشتی می گردد مانند میوه های سته و یا بخش عمده پریکارپ گوشتی است مانند میوه های شفت و Pome.
الف ) سته Berry :
۱ – سته ساده Simple .B که تمام فرابر آن گوشتی است مانند انگور، خرما، خرمالو، آووکادو و گوجه فرنگی .
۲ – سته مرکب Hesperidium : این نوع میوه ها دارای پوسته چرمی و تقسیم بندی، بخش فیبری و سفید رنگ، اندوکارپ یک غشاء سلولهای آبدار را فراگرفته است (این سه بخش خوراکی نیستند ) مانند مرکبات و کیوی که کیوی ۴۵ – ۳۰ برچه دارد و در هر برچه ۳۵-۱۰بذر وجود دارد چون تعداد برچه ها زیاد است به آن مرکب گویند یک کیوی هاروارد بایستی ۱۰۰۰ بذر داشته باشد تا به وزن تجاری برسد.
۳ – سته سخت Pepo در میوه های سته سخت، پوست م یوه سخت بوده و نهنج روی تخمدان را فراگرفته است مانند هندوانه، خربزه، طالبی، کدو وخیار(پوست میوه از نهنج)
ب) شفت Drpe در این میوه ها اندوکارپ به صورت سخت و چوبی شده و روی بذر را فرا گرفته است و مزکارپ، یا گوشتی است یا چرمی مثل گردو، پسته و بادام و یا کاملاً فیبری است مثل نارگیل . از نظر گیاهشناسی پوست سبز میوه است . بخش سبز رنگ گردو عمدتاً از کاسبرگ و گریبان به وجود آمده است.
ج) میوه Pome در این میوه ها قسمت خوراکی از کاسبرگ، نهنج و دیواره تخمدان تشکیل شده است .و اندوکارپ به صورت یک غشاء فیبری قهوی رنگ روی بذر را گرفته است.(سیب، گلابی، به).

گونه های درخت میوه:

دانه دارها Pome fruit دانه دارها از تیره Rosaceae هستند و زیر خانواده Pomoida تعداد کروموزومها پایه ۱۷= X می باشد و مهمترین جنسهای آنها عبارتند از :
۱ – سیب Malus
۲ – گلابی Pyrus
۳ – به Cydonia
۴ – ازگیل Mespilus
Crataegus – ۵ زالزالک
Chaenomeles – ۶ به ژاپنی
Sorbus – ۷ زبان گنجشک
Amelanchier – ۸ سرویس بری دانه دارها احتمالاَ از دو برابر شدن خود به خودی کروموزومها در یک دو رگه عقیم بین گونه های اولیه زیر خانواده (۸ = X با Pronoideae و زیر خانواده( Spiroideae با X=9) کروموزوم شکل یافته و منجر به تولید یک گیاه آپلوئید شده که به عنوان یک دیپلوئیدی جنسی عادی عمل می کند.
اگر تعداد از ۲X فراتر رود آن را پلوئید گویند. اگر دو برابر شدن کروموزومهای پایه به دست آید آنرا اتوپلوئیدی گویند.

مزیت پلی پلوئید بر دی پلوئید :

گیاهان پلی پلوئید دارای گیاه، گل و میوه درشت تر از پلوئید است ولی گاهی عقیمی در پلی پلوئیدی ها دیده می شود . مشخصات زیر خانواده این گیاهان به صورت درخت و درختچه هستند، گلها به صورت منفرد، چتری، خوشه ای یاگرزن؛ خوشه مرکب یا دیهیم هستند تخمدان ۵-۲ برچه ای و دارا ی دو تخمک در هر برچه و پتانسیل ده بذر را دارا می باشد . تخمدان تحتانی، میوه از نوع پوم، قسمت های گوشتی میوه شامل نهنج و کاسبرگ است برخی از گونه های این خانواده قادر به تولید میوه پارتنوکارپ است.

سیب (M.pumila,Malus domestica) :

تعداد کروموزومهای پایه آن ۱۷=X می باشد ارقام سیب عمدتاً دی پلوئیدی یعنی با ۲۴ کروموزوم و برخی نیز تری پلوئیدی ۵۴=۲X و گاهی هگزاپلوئید با ۶۴ کروموزوم و پنتاپلوئیدی با ۸۵ کروموزوم . گل آذین به صورت گرزن پرچمها ۱۵ -۵ عدد و تخمدان ۵ – ۳ برچه ای، دو تخمک در هر برچه ، میوه پوم بدون سلول سنگی، کاسه گل پایا یا خزان کننده است. جنس Malus دارای ۱۵ گونه است تنوع ژنتیکی بسیار بالا موجب سازگاری کلیمایی سیب شده و این درخت وسیعترین دامنه کشت در بین میوه مناطق معتدله دارا می باشد.

ارقام سیب.

Cous Dronge Red Delicious Golden Delicious
Rome baewty Grany smit Mc Intcsh
Golden smoothe Jonatnan Braeburn
دو رقم اصلی سیب در جهان Red و Golden می باشند و هر دو آمریکای هستند. Coxsdrange سیب بومی کشور انگلستان است و رنگ آن قرمز و سبز است و سیب گرانی اسمیت به رنگ سبز است و هیچگاه به رنگ زرد و قرمز تبدیل نمی شود . رقم G.smoothe هیچ تفاوت ظاهری با رقم G.Delicious ندارد . اما به زنگار (Russeting) مبتلا نمی شود. ارقام مکین تاش و بیوتی قدیمی بوده و کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. ارقام جدیدی که در دنیا عرضه می شود یکی از پایه های آن Red می باشد که از انواع آن می توان Delbardestivat, Pink lady, Fuji, Gala, ارقام گالا و فوجی بیشترین سطح کشت را دارند.

ارقام تری پلوئید:

معروف ترین رقم Jona gold, Gravenstein, Boscop, yellow transparent, Bramely

ارقام ایرانی :

ارقام ایرانی بر اساس رسیدن به دو دسته ارقام تابستانه(زود رس ) و ارقام پاییزه (دیر رس ) تقسیم می شوند . ارقام تابستانه از اوایل تابستان یا تیرماه شروع به رسیدن می کند شامل انوا ع سیب گلاب، گلاب گهفند، گلاب اصفهان، گلاب صحنه، گلاب قندککاشان، شفیع آبادی، مربای مشهد، شیخ احمد تبریز.(سیب های خارجی دیر رس هستند) ارقام گلاب و شفیع آبادی از همه زود رس ترهستند، سایر ارقام مورد کشت کار می شوند سیب گلابکهفند دارای میوه های درشتی هستند.

ارقام پاییزه :

شمیرانی، افلمه، عباسی، گلشاهی، سنگانی، دیر رس اورمیه (قرمز رضائیه )، پاییزه زرد مشهد؛ در این دسته رقم گلشاهی بیشتر کشت و کار می شود

(pyrus spp.) گلابی :

کروموزوم پایه X= 17 است. اکثریت ارقام دی پلوئید ۳۴ = ۲N = 2Xارقام محدودی به صورت تتراپلوئید است .گل ها در گلابی به صورت همزمان یا قبل از برگ ظاهر می شود، در حالی که در سیب به صورت همزمان است . گل آذین به صورت دیهیم و به رنگ سفید متمایل به صورت و به علت داشتن شهد کمتر، جذابیت زیادی برای زنبور عسل ندارد . شهد گلابی دارای درصد قند کمی است و به همین دلیل تعداد کندو زنبور بیشتری نیاز دارد. میوه از نوع پوم و دارای سلولهای سنگی از نوع اسکلروئیدی هستند. ۲۰ گونه در جنسگلابی وجود دارد که نیمی از آن آسیایی و مابقی مربوط به سایر نقاط دنیا هستند . که گلابی اروپایی یکی از این گونه ها می باشد . گلابی اروپایی P.communis که احتمالاَ از تلاقی دو رقم P.nivalis×caucaso به وجود آمده است.

ارقام معروف گلابی آسیایی:

از گونه P.pyrifolia P.serotina هستند. گلابی آسیایی به شرقی و ژاپنی نیز معروف است . برخی از ارقام آسیایی از گونه P.ussuvienisi هستند. میوه این گونه کیفیت کمتری از Pryifolia دارد ولی مقاوم به سرما است.

تفاوت گلابی آسیایی و اروپایی :

گلابی آسیایی سیبی شکل هستند و گوشت آنها حالت دونه دونه دارد و معروف به گلابی شنی هستند
زیرا سلولهای اسکلروئیدی زیادی دارند. در ایران گلابی آسیایی، گلابی سبدی معروف است

ارقام خارجی :

( Bartlett که به ویلیامز نیز معروف است ) .Conferense, Hardy, Comice, Bose

ارقام ایرانی :

شاه میوه اصفهان، شاه میوه کرج، گلابی زود رس، گلابی سرد رو د، گلابی پیغمبری، گلابی کوه کنج که ارقام شاه میوه کرج و اصفهان بیشتر کشت می شود.

(Oblonga) به :

تعداد کروموزوم آن ۲N=2X=34 , ۱۷=X است که به صورت دیپلوئید است. تخمدان چند برچه ای که هر کدام با تخمک زیاد و میوه از نوع پوم در دنیا بیشتر پایه، پاکوتاه کننده استف اده می شود . برخی از ارقام آن برای تولید کمپوت، مربا و ژله است و بزرگترین تولید کننده آن آرژانتین و ایران است.

ارقام خارجی :

(Smyrna, pineapple, champion, orange)

ارقام ایرانی:

به گورتو اصفهان، به نیشابور، به ترش آذربایجان.
هسته دارها Stone fruits از خانواده Rosaceae بوده و زیر خانواده Pronoideae جنس Prunus ۲N=16 دارای تخمک میانی هستند تخمدان یک برچه ای است، دارای ۳ تخمک که یکی از آنها تبدیل به بذر می شود . گلها تکی، گل کامل، میوه شفت و برای تشکیل میوه بایستی لقاح صورت گیرد Prunus در حدود ۲۰۰ گونه دارد و

سه جنس معروف جنس Prunus :

۱ – هلو و بادام Amygdolus
۲ – آلو و زردالو Prunophora
۳- آلبالو و گیلاس Cerasus جنس Amygdolus : این دو گونه قابل پیوند به هم بوده و همچنین دانه گرده آنها با همدیگر سازگار است و هر دو از جنس دیپلوئید هستند . ۲N =16
(P.persica) هلو :
درخت کم عمر است و متوسط عمر آن ۱۰ سال است و حالت هسته جدا (Cling stons) در مقایسه با هسته
چسبیده یک صفت ملوب است . حالت هسته جدا، سفیدی گوشت و کرک دار بودن پوست میوه، تک ژنی بوده و به صورت غالب کنترل می شود .