تاثير پوترسينو ساليسيليك اسيد بررشد و گلدهي گل كوكب

چكيده

به منظور بررسي اثر محلولپاشي برگي اسيد ساليسيليك (SA) و پوترسين (Put) بر رشد رويشي و زايشي گل كوكب، پژوهشي به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي انجام شد. اسيد ساليسيليك در غلظت هاي مختلف (0 ، 50 ، 100 ، 200 و 300 ميلي گرم در ليتر) و پوترسين در غلظت هاي مختلف ( 0 ، 100 ، 200 و 300 ميلي گرم در لیتر ) در نظر گرفته شد. محلول پاشي در 4 نوبت از دوهفته پس از كشت نشاء تا زمان ظهور اولين جوانههاي گل انجام گرفت. صفات مختلف رويشي گياه و عملكرد گل و همچنين محتواي رنگيزههاي فتوسنتزي اندازهگيري شد. نتايج حاصل نشان داد كه بيشترين ميزان ارتفاع ( 26/5 سانتیمتر ) تعداد شاخه جانبي (5/75عدد) تعداد برگ (39 عدد) وزن تر و خشك اندام هوايي به ترتيب (29/41 و  9/1 گرم ) وزن تر و خشك ريشه به ترتيب (26/45 و 7/24 گرم ) قطر ساقه  (5/6 میلیمتر) قطر ريشه غدهاي ( 26/5 میلیمتر ) و تعداد ريشه غدهاي (5/75 عدد) در رشد رويشي گياه و همچنين بيشترين تعداد گل (6/75 عدد ) قطر گل ( 6/95 سانتیمتر) وزن تر و خشك گل به ترتيب ( 3/7 و 1/23 گرم ) و بر اساس نتايج بررسي رنگيزه هاي فتوسنتزي بيشترين ميزان كلروفيل a (1/22 ميليگرم بر ميلي ليتر)، كلروفيل b (0/46 ميليگرم بر ميلي ليتر ) و كلروفيل كل ( 1/66 ميليگرم بر ميلي ليتر) و همچنين بيشترين ميزان كاروتنوئيد (0/24 ميليگرم بر ميلي ليتر) بطور كلي در غلظت 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين مشاهده گرديد.

كلمات كليدي: رشد، كلروفيل، كيفيت، گل كوكب

مقدمه

كوكب ( Dahlia pinnata ) يكي از گلهاي محبوب فصل سرد است كه به خانواده كمپوزيته تعلق دارد. كوكب با داشتن گلهاي زيبا به رنگهاي متنوع يكي از گياهان حاشي هاي جذاب به شمار ميرود. كاربرد خارجي پلي آمين ها ميتواند فرايندهاي فيزيولوژيكي، مرفولوژيكي و بيوشيميايي را تحت تاثير قرار داده و به عنوان يك تنظيم كننده رشد مورد استفاده قرار گيرند ( Galstonet al., 1997 ) اسيد ساليسيليك ( SA ) نيز يك تركيب فنلي است كه در ريشه گياهان به ميزان كم توليد ميشود و  نقش محوري در تنظيم تعدادي از فرايندهاي فيزيولوژيك از جمله القاء گلدهي، رشد و نمو، فتوسنتز، بسته شدن روزنه ها،  تعرق، سنتز كلروفيل و پروتئين، جوانهزني بذور، سرعت رشد، ممانعت از بيوسنتز اتيلن، جذب و انتقال عناصر دارد ( Raskin, 1992 ) اسيد ساليسيليك تاثير خود را بر فتوسنتز از طريق عوامل روزنهاي، رنگيزه و ساختار كلروپلاست و آنزيم هاي دخيل در مراحل فتوسنتز اعمال ميكند ( 2002 Ghaiet al.) در مورد اثر كاربرد همزمان SA و پوترسين بر رشد و عملكرد گياهان شواهد بسيار كمي در دست است. بنابراين اين مواد ميتوانند به عنوان يك راه كار ارزشمند به ويژه در عرصه فعاليتهاي نوين كشاورزي مطرح گردد. هدف از انجام اين پژوهشبررسي اثر اسيد ساليسيليك و پوترسين بر افزايش رشد و عملكرد گلدهي و بهينه كردن غلظت مناسب آنها در گل كوكب بود.

مواد و روش ها

اين پژوهش در سال 1394 به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي انجام شد. اسيد ساليسيليك در غلظتهاي مختلف ( 0 ، 50 ، 100 ، 200 و 300 ميليگرم در ليتر) و پوترسين در غلظتهاي مختلف ( 0 ، 100 ، 200 ، 300 ميليگرم در ليتر) در نظر گرفته شد. محلول پاشي در 4 نوبت از دوهفته پس از كشت نشاء تا زمان ظهور اولين جوانههاي گل انجام گرفت. صفات مختلف رويشي گياه و عملكرد گل و همچنين محتواي رنگيزههاي فتوسنتزي اندازهگيري شد. در پايان و در طول دوره رشدميزان رشد گياه با اندازه گيري صفات كمي و كيفي شامل، ارتفاع گياه، تعداد شاخههاي فرعي، تعداد برگ و غنچه، قطر ساقه و گل، دوره موثر گلدهي و ميزان كلروفيل مورد ارزيابي قرار گرفت و نتايج و دادههاي بدست آماده با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزيه و تحليل قرارگرفتند. مقايسه ميانگين دادهها نيز با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانكن در سطح احتمال 5% انجام شد.

نتايج و بحث

نتايج تجزيه واريانس داده ها براي اثر ساده كاربرد غلظتهاي مختلف اسيد ساليسيليك و اثر ساده غلظتهاي مختلف پوترسين و همچنين اثر متقابل غلظتهاي مختلف اسيد ساليسيليك و پوترسين بر صفات مختلف مورد بررسي در گل كوكب مانند ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبي، تعداد برگ، وزن تر شاخه، وزن تر ريشه و قطر شاخه، صفات قطر ريشه غدهاي، وزن خشك شاخه، وزن خشك ريشه و تعداد ريشه غدهاي در سطح احتمال يك درصد معنيدار بود. نتايج مقايسه ميانگين دادهها براي اثر متقابل غلظتهاي مختلف اسيد ساليسيليك و پوترسين بر صفات رويشي در گل كوكب نشان داد كه بيشترين ميزان ارتفاع بوته (26/5) در اثر كاربرد 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين، بدست آمد. بيشترين تعداد شاخه جانبي (5/75عدد) در اثر كاربرد 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين مشاهده شد و بيشترين تعداد برگ ( 39 عدد) در اثر كاربرد 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين بدست آمد. همچنين بيشترين ميزان قطر ساقه (5/6 میلیلیتر) در اثر كاربرد 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين حاصل شد. بيشترين تعداد غده (5/75 عدد) و بيشترين ميزان قطر ريشه غده اي (26/5 میلیتر) در اثر كاربرد 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم  در ليتر پوترسين بدست آمد و بيشترين ميزان وزن خشك اندام هوايي (9/1 گرم ) در غلظت 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين، ميزان (8/9 گرم) در غلظت 300 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين  (8/78 گرم) در غلظت 100 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين و ( 8/71 گرم ) در غلظت 100 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 300 ميليگرم در ليتر پوترسين، بدست آمد. همچنين بيشترين ميزان وزن خشك ريشه (7/24 گرم ) در غلظت 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين مشاهده شد. مطالعه مقايسه ميانگينهاي كليه صفات رويشي نشان داد مناسبترين تيمار بكارگيري 200 ميليگرم در ليتر اسيد سالسيليك همراه با 100 ميليگرم در ليتر پوتريسين ميباشد تحقيقات گذشته نشان داده است كه اسيد سالسيليك به عنوان يك شبه هورمون نقش حياتي در رشد و نمو بازي ميكند( 2014 Zeid et al ) گزارشهاي متعددي در خصوص تاثير مثبت اسيد سالسيليك بر مولفه هاي رشد ارائه شده كه با نتايج اين تحقيق مطابقت دارد.بررسي اثر پوتريسين و تيامين بر روي گل كوكب Dahlia spp L. نشان داد كه غلظت 150 ميليگرم در ليتر پوتريسين بيشترين اثر را بر ميزان ارتفاع گياه، تعداد شاخه، تعداد برگ، وزن تر و خشك و قطر ساقه، عملكرد و ويژگي هاي گل و  محتواي كلروفيل در اين گياه داشته است (2011 Mahgoubet al ) بر اساس مقايسه ميانگين دادهها براي اثر متقابل غلظتهاي مختلف اسيد ساليسيليك و پوترسين بر عملكرد گل كوكب مشخص شد كه بيشترين تعداد گل (6/75 عدد ) در غلظت 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين بود همچنين بيشترين ميزان قطر گل ( 6/95 سانتیمتر ) در غلظت 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه 100 ميليگرم در ليتر پوترسين حاصل شد Pacheco و همكاران ( 2013 ) اثر اسيدساليسيليك را بر روي گلدهي در گل جعفري بررسي كردند. نتايج آنها مشخص كرد كه كاربرد اسيدساليسيليك بر روي تعداد گل، وزن تر و خشك گل به صورت خطي اثر افزايشي داشت. مقايسه ميانگين دادهها براي اثر متقابل غلظت هاي مختلف اسيد ساليسيليك و  پوترسين بر ميزان رنگيزههاي فتوسنتزي در گل كوكب نشان داد كه بيشترين ميزان كلروفيل كل ( 1/66 ميليگرم بر ميلي ليتر ) در غلظت 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه غلظت هاي 100 ، 200 ، 300 ميليگرم در ليتر پوترسين بدست آمد. همچنين بيشترين ميزان كاروتنوئيد ( 0/24 ميليگرم بر ميلي ليتر) در غلظت 200 ميليگرم در ليتر اسيد ساليسيليك به علاوه غلظتهاي 100 ميليگرم در ليتر پوترسين حاصل شد. اسيدساليسيليك جنبههاي مختلف فتوسنتزي از جمله محتواي  كلروفيلي را در سطح مناسبي نگه داشته و سيستم فتوسنتز، ميزان فتوسنتز، محتواي رنگيزهاي و هدايت روزنهاي را كنترل كرده و بدين ترتيب به رشدونمو بهتر گياه كمك ميكند اسيدساليسيليك نقش فعالي در پاسخ دفاعي گياه در برابر تنشهاي زيستي و غير زيستي داشته، همچنين در كنترل تنفس، بسته  شدن روزنه، جوانه زني بذر، عملكرد ميوه، گليكوليز، گلدهي، توليد گرما وتحمل گرما نقش دارد و به همين دليل بكارگيري آن به منظور بهبود شرايط رشد در بسياري از گياهان حائز اهميت است. پوتريسين به عنوان يك پليآمين در انواع فرايندهاي رشد و نمو از جمله تقسيم سلولي، تمايز آوندي، پيدايش ريشه، شكل گيري ساقه، پيدايش گل و نمو آن، رسيدن ميوه و جلوگيري از پيري و شكلگيري رويان نقش داشته و همچنين در پاسخ عمومي گياهان به انواع تنشها مشاركت دارد. در اين پژوهش استفاده از اين دو تركيب به صورت جداگانه و در تركيب باهم نشان داد كه بهترين تيمار در صفات رويشي، زايشي محتواي كلروفيل و كاروتنوئيد مربوط به استفاده 200 ميليگرم در ليتر اسيدساليسيليك به همراه 100 ميليگرم در ليتر پوتريسين است. به نظر ميرسد كه تركيب اين دو ماده بسته به نوع گياه ميتواند شرايط رشدي مناسبي را فراهم كرده و منجر به بهبود صفات رويشي و زايشي در گياه گردد.