کود کلاته

روی برچسب برخی کودها واژه کلات chelate وجود دارد. منظور از کلات چیست؟ سوالاتی که در اینجا پیش می آید این است که که کلات چست و فرق کودهای کلاته با کودهای معمولی در کجاست و کودهای کلاته چه محاسنی دارند؟ کلمه کلات از واژه یونانی chele مشتق شده و مترادف با واژه claw به معنی چنگ زدن و نگاه داشتن چیزی توسط چنگال است. کلات سازی زمانی صورت می گیرد که مولکول های بزرگ مخصوص دارای چندین نقطه اتصال (مانند EDTA) با یک micro nutrient باند می شوند. فرم کلات یک عنصر فرمی حفاظت شده است و سایر عناصر نمی توانند مزاحمتی در جذب یک عنصر کلات شده ایجاد کنند. فرم کلات یک عنصر در مقایسه با فرم معمولی آن بسیار راحت تر و سریع تر توسط گیاه جذب می شوند. مولکولی که عناصر micro nutrient را کلاته می کند EDTA نام دارد. بسیاری از عناصر micro nutrient زمانی که به فرم کلاته در بیایند بسیار بهتر از فرم معمولی شان در خاک توسط گیاه جذب می شوند. جذب بسیاری از عناصر توسط ریشه در نتیجه اختلاف بار الکتریکی عنصر با کانال های جذبی موجود در ریشه صورت می گیرد. عنصری که به فرم کلاته در آمده باشد پتانسیل بار بیشتری ایجاد خواهد کرد و در نتیجه بیشتر و بهتر از کانال های ریشه عبور می کند. همانطور که بالا اشاره شد معمول ترین مولکول برای کلاته سازی عناصر مختلف در کودهای کشاورزی، ethylene نdiamine tetra acetate یا EDTA است. در برخی از کودهای بسیار با کیفیت کشاورزی ممکن است عوامل کلات کننده DTPA و EDDHA باشند. EDTA معمول ترین عامل کلات کننده در کودهای مورد استفاده به صورت مصرف در خاک و همچنین محلول پاشی است. در شرایط آب و خاک ایران (PH بالا) یون های فلزی مانند آهن و روی در بسیاری از موارد برای ریشه ها غیرقابل جذب هستند اما وقتیکه فرم کلاته این عناصر به عنوان کود در اختیار درختان قرار گیرد براحتی قابل جذب می شوند. عناصری که به فرم کلات هستند در مقایسه با عناصری که بصورت غیرکلات یا آزاد در خاک وجود دارند ثبات بیشتری دارند و با آبشویی کمتر از دسترس ریشه ها خارج خواهند شد.

یک روند ساده و طبیعی است، جایی که فلزات با ترکیبات آلی بهم می پیوندند. وقتی سلول های گیاه مواد مغذی را جذب می کنند فورا با اسیدهای آلی از جمله اسیدسیتریک، اسید مالونیک، اسید هومیک و آمینواسید به شکل کلات شده در می آیند. کلات مانع ایجاد فعل و انفعال داخلی بین مواد مغذی با یکدیگر می شود ولی باعث ایجاد فعل و انفعال داخلی با دیگر پیوند هایی در خاک می شود. کلات نقش خیلی مهمی در سیستم بیولوژیک (حیاتی) گیاه، بازی می کند. کلات بر اساس فرم پیوند با مواد مغذی فلزی، به جای دیگر یون های غیر ضروری، مانع از دست دادن مواد مغذی در خاک می شود. آنها همچنین همانند حاملین فلزات موثر و مواد جدا شده به مواد مغذی اجازه می دهند که آزادانه داخل گیاه حرکت کنند. در محصول AMP ما به سادگی مزیت این روند طبیعی را گنجانده ایم.

منظور از کود کلات شده این است که یک عنصر مغذی یا بیشتر، با مولکول های پایدار و مرکبی که آلی هستند و عوامل کلات نامیده می شوند در کنار هم نگه داشته شدده اند.
هم مواد مصنوعی و هم ترکیبات آلی طبیعی می توانند یک شکل مرکب فلزات آلی، چندین فعالیت بیولوژیکی و آمینو اسید، که یکی از عوامل کلات آلی بیولوژیکی است، وقتی چندین کلات متداول ترکیبات مصنوعی در کشاورزی همانند EPTA، EDTAو EDDHA استفاده می شود را تشکیل دهند.

دسترسی به مواد مغذی را زیاد می کند.
مواد مغذی در یک فرم آلی برای جذب گیاه آماده است. آلی بودن مواد مغذی کلات شده، به آن اجازه نفوذ به داخل برگ از میان لایه بیرونی برگ را می دهد. کلات، مواد مغذی را به وسیله فرم ترکیبات مواد (فلزی) آلی ، یک باره در برگ آزاد می کند.
کلات، مانع واکنش بین مواد مغذی و یون ها ( معمولا در PHبالای خاک) می شود تا به شکل مواد غیر محلول در نیایند. مواد مغذی همراه (محصور شده) با مولکول های آلی ، از گیاه در مقابل رسوب شدن مواد، محافظت می کند.
تحرک مواد مغذی را زیاد می کند.
کلات پویایی مواد مغذی در خاک را افزایش می دهد و به مقدار های حجیم مواد فلزی ، برای آنکه در یک فرم قابل تحرک و یک جنبش آزادانه در ریشه باقی بمانند کمک می کند.
کود کلات شده در آب قابل حل می باشد.
مانع از شسته شدن مواد می شود.
یون های فلزی کلات شده پایدارتر از یون های آزاد هستند.
توقف رشد پاتوژنی گیاه.
میکروارگانیسم هایی را که سبب ایجاد بیماری در گیاه می شوند را پاتوژن گویند. بعضی از عوامل کلات امکان دارد رشد پاتوژنی گیاه را متوقف کنند، از طریق سلب کردن یون و کمک به رشد گیاه

یک راه ساده و طبیعی برای ایجاد کود آهن کلاته وجود دارد. زمانی که فلزاتی مانند آهن با ترکیبات آلی با یکدیگر پیوند می خورند ایجاد می شود. زمانی که سلول های گیاه مواد مغذی را جذب کنند سریعا با اسیدهای آلی مانند اسید سیتریک، اسید مالونیک، اسید هومیک و آمینو اسید به حالت کلات در می آیند. کلاته کردن سبب می گردد که فعل و انفعالات داخلی با یکدیگر بین مواد مغذی صورت نگیرد ولی هم چنین سبب انفعالات داخلی با دیگر پیوندهایی دیگر در خاک می گردد. کلات کردن نقش موثری در سیستم های بیوزیستی گیاهان دارد. کلات سازی به شکل فرم پیوند با ماده مغذی فلزی به جای دیگر یون های غیرضروری شده و مانع از دست دادن مواد مورد نیاز و مغذی در خاک می گردد. آن ها هم چنین دارای فلزات موثر و هم چنین مواد غذایی اجازه می دهند که به شکل آزادانه به داخل گیاه نفوذ کرده و باعث رسیدن سریع تر ماده به گیاه می گردد.

کود آهن به جز در مورد کود سولفات فرو (که دارای اکسایش سریع می باشد و سریعا به آهن فریک تبدیل می شود و بنابراین دارای راندمان کمتری نسبت به دیگر کود آهن می باشد علت آن نیز رسوب هیدرو کسید فریک می باشد که به همین علت در خاک های قلیایی آهن موثر نیست) در بقیه موارد به عنوان کود های موثر ارزان قیمت تلقی می شوند، رایج ترین ترکیبات آهن به شکل کود ، کلات ها می باشند.
کلات های فلزی سنتز شده با توجه به مقدار پایداری در خاک، حلالیت در آب و قابلیت جذب توسط ریشه و یا از راه محلول پاشی براساس نوع پی اچ خاک و نوع گیاه تفاوت دارد از جمله این موارد این است که کلات های آهن با ترکیبات مانند EDDHA,EDTA,DTPA و… می باشد این نوع ترکیبات کود آهن با توجه به نوع خاک و همین طور شرایط استفاده واکنش های گوناگونی دارند. که در مطالب قبلی در مورد آن ها توضیح داده شده است. اما خصوصیات شیمیایی و فیزیکی کود آهن کلات شده چگونه بررسی می شود؟ این روش اغلب از طریق آزمایشات استاندارد تعیین می گردد که همین روش ها جهت انتخاب کود و همین طور نحوه استفاده تا حدی قابل استفاده است ولی جهت ارزیابی کیفی و همین طور زراعی کود و یا به منظور مقایسه با کود های مختلف در شرایط طبیعی کافی نیست و باید به شکل عملی و تحقیقاتی این کار صورت گیرد.

برای بهره وری بیش تر از کود آهن می توان آن را همراه دیگر ریزمغذی ها و مکمل ها به گیاه وارد کرد از جمله این ریز مغذی ها می توان به نیتروژن، فسفر، پتاسیم، اوره و غیره اشاره نمود. چناچه کود آهن با این ترکیبات تلقیح شود باعث سرعت بهتری در بهبود گیاه از جمله در فتوسنتز و رشد گیاهان و میوه ها و گل ها خواهد شد. البته به تازگی تولید کنندگان کود آهن به تولید این نوع کود آهن کلاته همراه با ریز مغذی ها روی آورده اند که باعث اثرگذاری بسیار زیاد آن بر گیاهان شده است که نمونه های خارجی آن ساخت کشور آلمان در بازار ایران نیز موجود می باشد.

با توجه به بررسی های صورت گرفته تا زمانی که آهن به حالت محلول در آب است می تواند به شکل کود مورد مصرف گیاه قرار گیرد و بهترین راه و ترفند محلول نگه داشتن آهن، کلاته کردن آهن می باشد. کلاته کردن آهن یعنی ایجاد کمپلکس آلی آهن که با ترفندهای کلات کننده آلی صورت می گیرد ایجاد می شود و بهترین نوع برای استفاده در محیط های قلیایی و خاک های ایران می باشد که باعث می گردد عنصر آهن در محیط و خاک قلیایی به شکل محلول نگه داشته شود و بهتر مورد استفاده گیاهان قرار گیرد. بنابراین می توان گفت بهترین کود آهن برای خاک های آهکی ایران کود کلات آهن می باشد.

از جمله عوامل اصلی در کلات کردن آهن بنیان های آلی آهن است که نمک های آهن این ترکیبات به شکل کود مورد مصرف قرار می گیرد. از جمله آن ها EDDHSA,EDDHMA,DTPA,EDDHA,EDTA می باشد که همان طور که در مطالب قبلی عنوان شد کود آهن مورد استفاده از آن بهترین نمونه تامین کننده های عنصر آهن در خاک های کشاورزی ایران می باشد و علت آن نیز وجود حلالیت آن می باشد. کودهای آهن DTPA, EDTA دارای مقدار زیادی آهن در حد پانزده درصد است این کود آهن دارای قیمت های ارزان بوده ولی مقدار آهن مورد نیاز خاک ایران را نمی تواند تامین کند، این کودها تحت اثر شوک های عناصر Ca,mg,p حالت آهن به شکل هیدروکسید نامحلول به وجود می آید که قابلیت جذب آهن از آن وجود ندارد. مقدار تاثیر کود آهن EDDHAA بر خاک های ایران بیشتر است و محتویات ایزومر این نوع کود به شکل ارتو- ارتو ، ارتو- پارا و پارا- پارا می تواند باشد که تشکیل ایزومر ارتو – ارتو مهم ترین بخش جهت ایجاد کمپلکس ها آهن دار مهم تر است.

گیاهان علوفه ای دارای ساختار چهار کربنه بخش وسیعی از سطح زیر کشت زمین های زراعی سراسر دنیا را تشکیل داده اند. که به طور عمده در مناطق جغرافیایی خشک و نیمه خشک رشد می کنند. ذرت، ارزن، سورگوم و… در بخش های زیادی در نواحی خشک تا نیمه خشک جهان کشت می شود و تقریبا سهم قابل ملاحظه ای را در تغذیه انسان ها و دام در کشورهای آمریکایی، آسیایی و آفریقایی دارند. گیاهان علوفه ای گفته شده تقریبا حدود ۳۵تا۴۹ درصد از محصولات زراعی در قاره آسیا را تشکیل می دهند. یکی از مشکلات اساسی در تولید این گیاهان علوفه ای کمبود عناصر ریز مغذی کم مصرف(micro element) از جمله آهن می باشد. با مصرف کود آهن به شکل محلول پاشی و طی دوره های زمانی مشخص می توان محصولات مرغوبی را بدست آورد. با توجه به مطالعات صورت گرفته توسط محققان به این نتیجه رسیده اند که گیاهانی علوفه ای مانند ذرت با تراوش ترکیبات خاصی به نام فیتو سیدرو فور می توانند باعث افزایش قابلیت جذب آهن از خاک شوند اما با این خاصیت نیز به دلیل ریشه های سطحی و افشان، این خصیصه در آن ها کم رنگ شده که می توان جهت رفع این مشکل با ترمیم گیاه به شکل مصرف کود آهن در بهبود ریشه کمک کرده و خاصیت جذب آهن را در این گیاهان بالا برد.

استفاده از کود آهن به شکل محلول پاشی یکی از راه های بسیار موثر جهت پاسخ دهی گیاهان علوفه ای است این روش باعث صرفه جویی در مقدار مصرف کود آهن شده و سطح وسیعی را می توان به وسیله محلول پاشی مورد تغذیه کود قرار داد به خصوص این روش زمانی که ریشه توان لازم برای جذب عناصر غذایی ضروری گیاه را از خاک را ندارد می تواند بسیار مفید واقع شود. باید در نظر بگیریم انواع دیگر کود آهن مانند سولفات آهن نیز وجود دارند ولی کارایی و عملکرد لازم را جهت گیاه ندارند زیرا آهن اضافه شده به خاک در این روش سریعا هیدارته شده و به شکل هیدروکسید آهن رسوب می نماید و در واقع عملا برای گیاه قابل استفاده نمی باشد.