کشت گوجه فرنگی گلخانه ای

محل یا محل های اصلاح شدن گوجه فرنگی به طور دقیق مشخص نیست ولی سواحل غربی آمریکای جنوبی ومکزیک مراکز اولیه پیدایش گوجه فرنگی محسوب می شوند . اگر شرایط مهیا باشد. (خاک مناسب بوده وغنی سازی خاک انجام گیرد) بیش از ۹تا ۱۰ ماه می توان محصول برداشت کرد .و در صورت نا مساعد بودن آن بوته تحلیل می رود ومیوه های ریز وبی کیفیت بوجود می آید . متوسط زمان جوانه زنی بذر در خاک ۶ روز وطول دوره رشد بعد از نشاء بوته در زمین تا میوه دهی (برداشت محصول) ۷۰-۶۰ روز می باشد .این مدت به نوع رقم کاشته شده وشرایط محیطی بستگی دارد .
ریشه: گوجه فرنگی معمولا دارای سیستم ریشه ای وسیعی در عمق ۱۰۰-۶۰ سانتیمتری خاک است.سیستم ریشه ای عمیق منجر به افزایش مقاومت گیاه در مقابل خشکسالی می شود .
ساقه: ساقه گوجه فرنگی علفی، گرد،صاف وشکننده بوده که با افزایش سن، گوشه دار، سخت وتقریبا خشبی می گردد.
برگ: برگها درگوجه فرنگی مرکب ومتناوب است واندازه برگها بسته به واریته مختلف گوجه فرنگی، متفاوت می باشد .رنگ برگها سبز روشن است .تعداد برگها و برگچه ها نیز بر حسب واریته ،دما وشرایط نوری متغییر خواهد بود.پشت برگها نیز از کرکهای ریزی که مشابه آنهایی روی ساقه هستند پوشیده شده است .
گل: گلها به صورت خوشه ای بوده ودر روی ساقه بین دو گره متوالی ظاهر می شوند .در گیاه گوجه فرنگی برای تشکیل میوه نیاز به گرده افشانی می باشد البته گوجه فرنگی گیاهی اتوگام (خود بارور) است که معمولا قبل از باز شدن گل، گرده افشانی وتلقیح گل در اثر جاذبه زمین صورت گرفته است وبه همن دلیل به ندرت می تواندر شرایط خاص ، تلقیح خارجی را در آن مشاهده نمود .
میوه: میوه گوجه فرنگی از لحاظ گیاهشناسی یک سته گوشتی وآبدار است که شامل تخم ها یا دانه هایی می شود که توسط یک توده ژ لاتینی وغلاف گوشتی احاطه شده اند وروی آن با پوست نازکی پوشیده شده است .در هنگام رسیدن، میوه ها به رنگ قرمز یا زرد نارنجی در آمده وممکن است صاف بوده ویا با شیارهای طولی همراه باشند.

بهتر است کشت را به نحوی انجام داد که فصول نامساعد در آغاز فصل کشت یا آخر فصل برداشت باشد در ضمن تاریخ کاشت محصول باید به گونه ای باشد که در زمان برداشت محصول قیمت مناسبی در بازار داشته باشد .

این کشت معمولا از اوایل شهریور تا اوایل مهر شروع می شود .نشاء ها در اواسط مهر تا اواسط آبان به زمین اصلی منتقل می شوند ومحصول از اواسط دی ماه قابل برداشت می باشد .حذف بوته ها از اواسط تیر تا اوایل مرداد انجام می شود وبعد از آن عملیات پاک سازی، ضد عفونی وآماده سازی زمین برای کشت بعدی انجام می گیرد این کشت به خاطر طولانی بودن فصل رشد ( حدود ۵ ماه وبیشتر ) وباردهی بیشتر از اهمیت خاصی بر خوردار است .

این کشت معمولا از اواخر خرداد واوایل تیر شروع می شود .نشاء ها از اوایل تا اواخر مرداد به زمین اصلی گلخانه منتقل می شوند ومحصول از اواسط شهریور تا اواسط مهر ماه قابل برداشت میباشد .حذف بوته ها از دهه سوم دی تا دهه اول بهمن ماه انجام می شود وبعد از آن عملیات پاکسازی ،ضد عفونی وآماده سازی زمین انجام می گیرد .گوجه فرنگی پاییزه بر خلاف گوجه فرنگی بهاره به دلیل برخوردبا روزهای نسبتا بلند تابستان واوایل مهر از رشد اولیه خوبی برخوردار است ولی رسیدن میوه ها با روزهای کوتاه پاییز وزمستان مصادف می شود که ممکن است روی کیفیت وکمیت میوه ها تاثیر گذاشته ورنگ پذیری میوه ها را بامشکل مواجه کند .

کشت بذر در گلدان های نشاء : در این روش بذر ها را در گلدان ها یا لیوان هایی با قطر ۱۰-۵/۷ سانتیمتر می کارند عمق کاشت در گلدان ۱ سانتیمتر است .بعد از کشت گلدانها را به خزانه انتقال می دهند عواملی مانند دما ، نور ؛رطوبت ، فاصله بوته ها نقش مهمی در رشد گیاه دارد .
کشت بذر در سینی های نشاء وسپس انتقال آن به گلدانهای نشاء : در این روش ابتدا سینی نشا ء را با پیت وماس پر کرده وبا یک تخته چوبی سطح آن را تا عمق ۵/۱ سانتیمتری از لبه سینی به سمت پایین فشرده می کنند سپس بذر ها را به طور یکنواخت در داخل گلدانها می گذارند وسطح بستر را به ارتفاع ۵/۰ سانتیمتر با پیت می پوشانند تا بذر ها کاملا زیر سطح پیت قرار گیرند .

متوسط زمان جوانه زنی بذر گوجه فرنگی در خاک ۶-۴ روز وطول دوره رشد بعد از نشاء بوته در زمین تا میوه دهی ( برداشت محصول ) ۷۰-۶۰ روز می باشد .در مرحله نشاء کاری کنترل رطوبت وحرارت مخصوصا در خزانه بسیار مهم است .
–دما :
بهترین درجه حرارت برای جوانه زنی بذر گوجه فرنگی ۳۰-۲۵ درجه می باشد ( درجه حرارت محیط خزانه برای جوانه زنی نباید از ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتیگراد کمتر واز ۳۵ درجه سانتیگراد بیشتر باشد ) .هرچه درجه حرارت پایین تر باشد طول مدت جوانه زنی بیشتر می شود .بعد از جوانه زنی ، بهترین درجه حرارت محیط برای پرورش نشاء ۲۴-۱۸ درجه ( روز ۲۴ درجه وشب ۱۸ درجه ) می باشد .
– نور :
از مرحله کاشت تا مرحله جوانه زنی نیاز به نور نمی باشد ولی پس از جوانه زدن وسبز شدن نشاء ها ، باید نور بیشتری برای گیاه فراهم شود تا فرایند فتو سنتز وغذا سازی آغاز شود وبین بوته ها رقابت نوری بوجود نیاید .
آبیاری :
باید با انجام بازدید روزانه صورت گیرد وگلدان های کشت نباید خشک شوند تا قبل از جوانه زنی آبیاری ملایم وبه صورت مه پاش انجام می گیرد تا بذر ها در اثر فشار آب از زیر خاک بیرون نیایند در روزهای گرم و پر نور تابستان آبیاری چند بار در روز ولی در روزهای سرد وکم نور زمستان هر ۳-۲۰ روز یکبار انجام می گیرد .

زمان انتقال نشاء به زمین اصلی معمولا زمانی است که ارتفاع بوته ۳۰-۲۰ سانتیمتر شود در این حالت ۲ تا ۴ برگ حقیقی غیر از ۲ برگ لپه ای در گیاه بوجود می آید که معمولا ۱۵-۱۲ روز برای ۲ برگه شدن و۲۰ روز یرای ۴ برگه شدن زمان نیاز است .بهترین زمان انتقال نشاء ها به زمین اصلی ۶-۴ هفته بعد از کاشت بذ ردر خزانه است .

معمولا عملیات هرس وتربیت بوته های گوجه فرنگی بعد از انتقال نشاء به زمین اصلی ووقتی که ارتفاع بوته حدود ۳۰ سانتیمتر است شروع می شود در این زمان برای سر پا نگه داشتن بوته وهدایت آن به طرف سقف گلخانه از نخ های قیم ( نخ های نایلونی یا کنفی ) استفاده می شود.ساقه بوته گوجه فرنگی در حین رشد وهر چند روز یکبار به دور این نخ ها ی قیم پیچیده می شود .از ارتفاع ۳۰ سانتیمتری به بعد نیز بسته به نوع عملیات هرس وروش های مختلف هرس باید شاخه ها ، خوشه گل ها وبرگهای اضافی حذف شوند تا بوته بتواند نیروی خود را صرف تولید محصولی با کیفیت وکمیت مناسب نماید .

از زمان تولید نشاء وانتقال آن به زمین اصلی تا تولید میوه ۵۰ تا ۶۰ روز طول می کشد که بستگی به تغذیه گیاه ، شرایط محیطی ، هرس بوته ، فصل کشت دارد .طول مدت باردهی ۲ ماه تا ۳ ماه ودر شرایط بهتر ۴ ماه خواهد بودآمار تولید گوجه در ایران ۴۰۰-۳۰۰ تن در هکتار می باشد .

برای پیشگیری ومبارزه با آفات وبیماری ها ، راه های مختلفی از جمله رعایت مسائل بهداشتی ، کنترل عوامل محیطی ، استفاده از ارقام مقاوم ،مبارزه بیولوژیکی ، مبارزه مکانیکی ، مبارزه شیمیایی و… وجود دارد .استفاده از هر یک از این راهها بستگی به امکانات گلخانه دار ، فصل کشت ، واریته محصول ، مراحل رشد گیاه ، نوع ومیزان پیشرفت بیماریها وآفات و… دارد .
بیماریها :
– بیماری بوته میری یا مرگ گیاهچه (Damping –Off)
عامل بیماری قارچهای پیتیومPythim) )، ریزوکتونیا(Rhizoctonia )، فیتو فتورا((Phytophtora و…
اکثرا در ابتدای رشد بوته ها ( در مرحله گیاهچه ) گیاه را مورد حمله قرار می دهد وریشه یا طوقه بوته به یکی از قارچهای مذکور آلوده شده وپژ مردگی ودر نهایت مرگ گیاهچه را به همراه دارد .روشهای پیشگیری ومبارزه شامل ضد عفونی خاک ، متعادل کردن سطح رطوبتی خاک با زهکشی وآبیاری مناسب ، استفاده از بذر مقاوم وتیمار بذر با قارچکش واستفاده از قارچ کش های مخصوص به صورت محلول پاشی در اطراف بوته در آبیاری اول ، دوم ویا سوم در صورتی که خاک ضد عفونی نشده باشد
– بیماری آنتراکنوز ( پوسیدگی میوه یا خال سیاه )
عامل بیماری قارچ Colletotrichum coccodes علایم بیماری شامل لکه های کوچک ، دایره ای وکمی فرو رفته روی میوه های رسیده است.ضد عفونی خاک ، استفاده از ارقام مقاوم ونشاء های سالم ، سم پاشی با سموم مانکوزب ومانب در شرایط آلودگی زیاد از دیگر بیماری های گوجه فرنگی می توان به پوسیدگی اسکلروتینیایی ، باد زدگی ، لکه برگی ، کپک خاکستری،ویروس موزاییک خیار روی گوجه فرنگی ، لکه باکتریایی و… اشاره کرد.
آفات گوجه فرنگی
– شته (A phid)
–تریپس (Thrips )
– کنه تار عنکبوتی (Spider Mite)
از دیگر آفات گوجه فرنگی می توان به مگس سفید ، مینوز ، کرم میوه گوجه فرنگی ، کرم مفتولی و… اشاره کرد .
-عوارض واختلالات فیزیولوژ یکی
عوارض فیزیولوژی که در اثر تنش های محیطی ( سرما ، گرما ، رطوبت زیاد داخل خاک در اثر آبیاری بی رویه ، تهویه نامناسب ، سطح بالای نمک خاک ، مصرف بی رویه سموم و…) بوجود می آیند به گیاه صدمه می زنند واز کیفیت وکمیت محصول می کاهند از مهمترین این عوامل پوسیدگی جوانه انتهایی، آفتاب سوختگی ، ترکهای رشدی یا شکاف روی میوه ، پوسیدگی گلگاه ، پیچیدگی برگ ، بد شکلی میوه ، رسیدن لکه دار ، خاکستری شدن سطح میوه و… اشاره کرد .