درباره گیاهان پیدازادان

پیدازادان

(گیاهان گلدار)

LES PHANEROGAMES

این گیاهان به طوریکه از نام آنها پیداست دارای گل می باشند و همه آنها بدون استثناء دارای تخمچه (Ovules)  است و بعد از بارور شدن دانه تولید می کند.

گیاهان گلدار را به دو رده تقسیم می شود :

رده بازدانگان (Les Gymnospermes)

رده نهاندانگان (Les Angiospermes)

بازدانگان

صفت مشخص این رده از گیاهان گلدار این است که دانه هایشان هویدا است و میان اوراقی که موسوم به براکته ( Bractees ) می باشد جای دارد این گیاهان به سه راسته تقسیم می شود:

راسته کاجها Les Coniferes

راسته سیکاده ها Les Cycadees

راسته گنه تاسه ها Les Gnetacees

راسته کاجها Les Conifares

کاجها که مهمترین قسمت بازدانگان می باشد دارای ساقه های ضخیم و ریشه های قوی و برگهای زیاد و سوزنی شکل است : گلهای نر و ماده آنها روی یک پایه قرار دارد و به اصطلاح مونوئیک (Monoique) است ، اغلب آنها دارای مادة صمغی می باشد که در مجاری و یا حفره های ترشح کننده وجود دارد.

گل نر و ماده – در روی یک ساقه یا ساقه های نزدیک بهم اعضای مخروطی شکلی دیده می شود که بعضی از آنها Cones femelles نام دارد و شامل ماکروسپرانژ (Ovules) می باشد و برخی دیگر Cones males  و شامل میکروسپرانژ (Sacs polliniques) است. گل های ماده به طور اجتماع در روی محور قرار دارد بدین معنی که در روی این محور فلس هائی یافت می شود که نزدیک به هم و به شکل مارپیچ قرار گرفته و روی سطح فوقانی هر یک از آنها دو تخمچه (Ovules) جای دارد و در زیر هر فلس ورقی که براکته (Bracte) نامیده می شود وجود دارد. گلهای نر از یک عده برگه های کوچک نازك تشکیل شده که در اطراف یک محور به طور مارپیچ قرار گرفته و در سطح زیرین هریک از این برگها دو کیسه گرده یافت می شود. این کیسه ها پس از رسیدن گرد زرد رنگی بیرون می دهند. که همان دانه های گرده می باشد. مقدار این دانه های گرده گاهی به قدری زیاد است که در اصطلاح آنرا Pluic de soufie می گویند. موقع جفتگیری و بارور شدن گل ماده دانه گرده دنباله ای تشکیل می دهد و نزدیکی به تخمچه می شود و از دهانه آن داخل می گردد و هسته آنها با هم یکی می شود و در نتیجه سلول تخم به وجود می آید ، موقعی که تخمچه ها تبدیل به دانه می شود براکته ها نیز ضخیم می شود و به یکدیگر نزدیک می گردد و در نتیجه یک قسم میوه ای تشکیل می دهد که آنرا سیب کاج (Pomme de pin) می نامند ، موقعی که این میوه می رسد براکته ها می خشکد و از هم باز می شود و در نتیجه فلسها با دانه ها به خارج می ریزد.

کاج ها دارای سه تیره مهم هستند :

تیره آبیه تينه Abietinees

تیره کوپره سینه Cupressinees

تیره تاکسينه Taxinees

تيره آبیه تينه Les Abietinees – کاج و صنوبر جزو این تیره است ، برگهای آنها دراز به شکل سوزن و از دو تا پنج تای آنها به وسیله غلافی به هم متصل است ، میوه آنها دارای فلس بسیار سختی است.

جنس های مهم آن عبارتند از : جنس پینوس( Pinus)  و گونه اش پینوس پیناستر (P. pinaster) است که از آن تربانتین بدست می آورند. جنس آبیس ( Abies) و گونه آن آبیس بالزانئاA. balsanea  که برگهای آن نسبتا پهن است و از آن تربانتینی به نام تربانتین کانادا استخراج می کنند.

جنس پیسه آ ( Picea ) و گونه آن پیسه آ اكسازا P. excelsa (لادن) که برگهای آن نوك تيز و دارای مقطع مربعی شکل است.

تیرہ کو پره سینه Les Cupresinees – برگهای گیاهان این تیره کوچک به شكل خار است و میوه آنها گرد می باشد .

جنس ژونیپروس Juniperus ( ژنوریه Genevrier ) و گونه های آن عبارتند از :

گونه ژونیپرس ویرژینانيا J . virginania که چوب آنرا برای ساختن مداد بکار می برند و از روغنی که از آن بدست می آورند در بافت شناسی استفاده می کنند. گونه ژونیپروس اکسی سدروس   J. oxicedrus که درنتیجه احتراق بطئی ازآن روغنی بنام روغن كاد (Huile de cade) بدست می آورند که در دامپزشکی از آن استفاده می شود.

تیره تاکسینه Les Taxinecs – گیاهان این تیره از کاجها فاقد عروق ترشح کننده و مخصوص نقاط گرمسیر است.

جنس معروف آن تاکسوس (Taxus) گونه آن تاکسوس باکاتا (T . baccata) (If) است که ارتفاع آن به ۱5 متر می رسد ، میوه آن سبز یا قرمز رنگ است و به واسطة وجود تاکسین (Taxine) بسیار سمیت دارد ،گاو و اسب در مقابل آن بی اندازه حساس اند و هضم آن تولید فلج در اعضای خلفی دام می کند و در فاصله یکی دو ساعت دام را می کشد.

راسته سيكاده ها Les Cycadees

این گیاهان که در نقاط گرمسیر می رویند بیشتر به نخل شبیه هستند مانند Cycas که ساقه آن ساده و بدون انشعاب است و عمودی قرار دارد و در انتهای آن یک دسته برگهای پری شکل دیده می شود. دراین گیاه گلهای نروماده عبارت از شاخه های مخصوصی است ، این شاخه ها از یک برگهای مخصوصی که بصورت فلس (Cones males) و یا بصورت اوراق بریده ای می باشد(Cones femelles) پوشیده شده است برگهائی را که حامل آلت نر می باشد اتامين (Etamines) و برگهائی که حامل تخمدان می باشد کارپل(Carpelles) می نامند. در سطح زیرین هر اتامین یک عده کیسه های گرده وجود دارد که پس از رسیدن و انتقال بر روی آلت ماده با سلول ماده یکی می شود و از آن سلول تخم بوجود می آید.

راسته گنه تاسه Les Gnetacée

این گیاهان مخصوصی نواحی گرمسيراند . جنس های مهم آن عبارتند از :

جنس گنه تم ( Gnetum ) که دارای چند گونه است که در نواحی گرمسیر آمریکای جنوبی یافت می شوند و دارای الیافی است که از الیاف شاهدانه محکم تر است و مصرف صنعتی دارد . جنس افدرا Ephedra و گونه آن افدر اديستاکيا E distachya است که درختچه ایست دو پایه ای با ساقه باریک و سبز. این گیاهان از نظر تولید مثل حد فاصل بين بازدانگان ونهاندانگان می باشند.گلهای نر با آرایش منشعب و هر گل از یک تا هشت اتامین دارد و هر یک از آنها مانند نهاندانگان دارای دنباله ای می باشد.گلهای ماده دارای دو کارپل است که به هم متصل و تخم چه آن راست است و به جای اینکه مانند کاجهای روی فلسی قرار گرفته باشد از چهار براکته پوشیده شده وتخمدانی مانند تخمدان نهاندانگان تشکیل می دهد. افدرا محتوی آلكالوئیدی است بنام افدرین (Ephedrine) که شبیه به آدرنالین می باشد با این تفاوت که بر خلاف آدرنالین بر اثر شیره هاضمه از بین نمی رود . جنس افدرا در بسیاری از نقاط ایران وجود داشته و مصرف آن بخصوص در بین گوسفند ها مسمومیت و مرگ ومیر ایجاد می نماید (از اصفهان، آذربایجان و بخصوص سمنان مسمومیت های حاصله از مصرف این گیاه به وسیله ادارات دامپزشکی محل گزارش شده است).