در این مطلب از وب سایت مجله کشاورزی گلستان موج به بررسی گیاه نخل خرما پیگمی دیت یا ققنوس و شرایط نگهداری آن می پردازیم.
نخل پیگمی دیت یا ققنوس
نخل خرما پیگمی دیت یا ققنوس که با نام علمی فونیکس روئبلنی نیز شناخته می شود درختی نیمه گرمسیری است که معمولاً در محوطه سازی فضای باز استفاده می شود. البته به دلیل ارتفاع نه چندان بلند این درخت از آن به عنوان گیاه آپارتمانی نیز استفاده می شود. این گونه نخل بومی جنوب شرقی آسیا از جمله مناطق جنوبی چین، لائوس و ویتنام است.
این گونه در محوطه سازی های فضای باز بسیار محبوب است و پس زمینه ای عالی برای استخرها، حیاط های خلوت و آبنماها به شمار می روند. همچنین این گونه در عرض 5 تا 10 سال به رشد کامل خود می رسد که از دلایل محبوبیت دیگر این گونه است. در ادامه با ما همراه باشید تا نکات و اطعات مراقبتی ضروری در مورد این گیاه را با هم بررسی کنیم.
تنه و برگ ها نخل پیگمی دیت یا ققنوس
تنه نخل ققنوس یکی از ویژگی های جذاب این گیاه است که حدود 15 سانتیمتر رشد می یابد و در فضای بیرون به ارتفاع 1.8 تا 3 متر می رسد که البته افرادی که از این گیاه درون گلدان و درون خانه نگهداری می کنند معمولاً ارتفاع حدود 1.8 متری می رسد. بنابراین ارتفاع آنها چه در داخل و چه در خارج از خانه قابل کنترل هستند. این گیاهان برای رشد در گلخانه ها، باغ ها یا هر اتاقی که نور کافی داشته باشند مناسب هستند.
تنه نخل ققنوس نسبتاً نازک است و معمولاً روی تنها این نخل باقی مانده برگ هایی را می بینیم که زمانی به درخت متصل بوده اند و خشک شده اند و افتاده اند. این برآمدگی های خاص شکل تزئینی خاصی به درخت داده اند. اگر این نخل ها را در کنار هم و به فاصله نزدیک بکارید تنه آنها قوسی زیبا به خود می گیرند و گویی از یک تنه چندین شاخه روییده است.
برگ های نخل ققنوس برگچه هایی بسیار باریک و پر مانند دارند که به نوعی قوسی شکل هستند.برگ ها معمولاً سبز روشن هستند و معمولاً تا 100 برگچه روی خود دارند. برگچه ها به رنگ سبز خاکستری کمی آویزان بوده و ط.ل برگ ها معمولاً 60 تا 120 سانتیمتر است. برگچه ها معمولاً 10 تا 12 سانتیمتر طول دارند و انتهای آنها خارهای تیز 5 تا 7 اینچی دیده می شود. دقت کنید این خارها تیز هستند بنابراین هنگام هرس مراقبت باشید.
گل و میوه پالم ققنوس یا پیگمی
در حالی که نخل ققنوس ارتباط نزدیکی با نخل خرمای خوراکی و برادر بزرگتر خود دارد اما دلیل محبوبیت این گونه واقعاً میوه اش نیست. میوه این گیاه هسته ای است که با پوست نازک خوراکی پوشیده شده و چیزی برای خوردن و لذت بردن از ان وجود ندارد. به دلیل سرعت رشد ، احتمالاً پنج سال یا بیشتر طول می کشد تا گیاه گل داده و میوه دهد. میوه ها معمولاً 3 سانتیمتر طول دارند و هنگام رسیدن به رنگ قهوه ای قمرز یا بنفش تیره در می آیند.
گل ها در واقع خوشه های بلندی از شکوفه های کرم رنگ هستند که در هر بهار از مرکز تاج بیرون می زنند. درختان نخل ققنوس در واقع دو پایه هستند یعنی گل های نر و ماده روی درختان جداگانه قرار دارند. درختان نر گل هایی تولید می کنند که گرده تولید می کنند و درختان ماده گلهایی دارند که این گرده را دریافت می کنند. وقتی گل های ماده گرده افشانی شدند میوه ها تولید می شوند. معمولً خوشه ها توسط ساقه هایی به طول 30 سانتیمتر نگهداشته می شوند. معمولاً هر خوشه 10 تا 13 خوشه میوه بلند تولید می کنند.
نکات مراقبتی نخل پیگمی دیت یا ققنوس
نخل ققنوس نیز مانند هر نخل دیگری نیازهایی دارد که باید به انها توجه شود. در ادامه به بررسی برخی از این نیازها می پردازیم.
نور و دما مورد نیاز پالم پیگمی دیت
نخل ققنوس آفتاب کامل را دوست دارد اما می تواند مناطق با سایه جزئی را نیز تحمل کند. البته دقت کنید اگر در مناطق آب و هوایی خیلی گرم زندگی می کنید می توانید یک لایه مالچ اطراف درخت بریزید تا به خنک نگه داشتن ریشه گیاه کمک کرده و رطوبت گیاه حفظ شود. اگر گیاه را در خانه نگهداری می کنید سعی کنید گیاه را در پنجره رو به شرف و در معرض نور غیر مستقیم قرار دهید. سعی کنید به صورت روزانه گیاه یا به اندازه یک چهارم بچرخانید تا همه طرف آن آفتاب بگیرد.
همانطور که گفته شد این نخل بومی مناطق نیمه گرمسیری است و دمای 16 تا 24 درجه سانتیگراد را تحمل می کند. البته طبق برخی گزارشات این گیاه در دمای تا 3- درجه سانتیگراد هم زنده می ماند اما زیر این دما به احتمال زیاد از بین می رود.
آبیاری نخل ققنوس
نخل های پیگمی یا ققنوس را چه در داخل خانه و چه در خارج از خانه همیشه باید مرطوب نگه داشت و این حالت را دوست دارند اما هرگز نباید خاک آنها در آب راکد قرار گیرد. بنابراین همیشه هنگام آبیاری باید خاک آنها را به طور منظم بررسی کنید. به طور معمول ابیاری هفتگی رطوبت کافی را برای نخل ها فراهم می کند اما حتماً ابتدا با رطوبت سنج خاک را بررسی کنید. فقط زمانی اقدام به آبیاری کنید که خاک تا عمق 5 سانتیمتری خشک باشد.
اگر رطوبت سنج در دسترس ندارید می توانید از انگشت خود استفاده کنید. اگر تا بند انگشت دوم شما مرطوب نباشد پس گیاه نیاز به آبیاری دارد. هنگام پرورش نخل در گلدان دقت کنید از گلدان ها با سوراخ های زهکشی خوب استفاده کنید. دقت کنید پس از هر آبیاری زیرگلدانی را خالی کنید. در دوران های خشکسالی بهتر است به طور منظم اقدام به آبیاری کنید. البته نخل های ققنوس تحمل دوره کوتاه خشکی را دارند.
خاک و رطوبت پالم Phoenix roebelenii
خاک نخل ققنوس بایداز انواع با زهکشی خوب باشد. اگر می خواهید نخل را در گلدان نگهداری کنید انواع خاک های گلدانی مبتنی بر پیت عالی هستند. البته می توانید خاک های گلدانی را با پرلیت یا ماسه نیز ترکیب کنید تا به چنین خاکی برسید. pH خاک باید 7 یا کمتر باشد. وقتی سطح pH بالاتر باشد درختان ممکن است دچار کمبود مواد مغذی شوند و شاخه هایشان دچار مشکلاتی شوند.
نخل پیگمی یا ققنوس رطوبت های بالا را دوستد ارد که معمولاً در فضای خارج از خانه مشکلی وجود ندارد. اما اگر در داخل خانه چنین نخلی دارید باید رطوبت کافی در اختیارش قرار دهید. سطح رطوبت در خانه باید بالای 50 درصد باشد و زیر این رطوبت برای گیاه کافی نیست. در فصول گرما باید سعی کنید رطوبت کافی را برای گیاه فراهم کنید.
برای ایجاد رطوبت کافی در خانه می توانید گیاه را در نزدیکی یک سینی آب قرار دهید تا بخار آب رطوبت کافی را برای گیاه فراهم کند. البته راهی دیگر اسپری کردن آب یا حتی شستن برگ های آن با اسفنج خیس است که بسیار کمک می کند. دقت کنید گیاه را پس از این کار باید کاملاً خشک کنید زیرا در صورت اندن باعث پوسیدگی و عفونت قارچی روی برگ ها و شکاف ها می شود. البته می توانید از مرطوب کننده های برقی هم استفاده کنید.
کود دهی به پالم ققنوس
نخل های ققنوس را می توانید حدود 2 تا 3 بار در سال با کودی که مخصوص نخل ها و پالم ها هستند کود دهید. کودهای نخل خاوی مواد مغذی اصلی لازم برای رشد گیاه از جمله نیتروژن، فسفر و پتاسیم است و همچنین در برخی از آن منیزیم و ریز مغذی هایی دارند که برای رشد بهینه نیاز هستند. به طور معمول کودهایی با نسبت 4-12-2-8 ایده آل هستند. دقت کنید پس از کوددهی خاک را کاملاً آبیاری کنید. برای نخل های ققنوس می توانید از کود های دانه ای انتشار آهسته استفاده کنید.
کوددهی نخل ها بهتر است یک بار در بهار و یک بار در تابستان انجام شود که گیاه رشد فعال دارد. البته می توانید در فصل پاییز نیز با کود های مایع رقیق شده درخت را کود دهید. در فصل زمستان سعی کنید هیچ کودی به درخت ندهید.
اگر می خواهید به خاک پتاسیم اضافه کنید می توانید از پتاس یا هر کود دیگری با درجه k استفاده کنید، البته کمپوست های ارگانیک حاصل از ضایعات مواد غذایی هم به خوبی عمل می کنند. پوست موز نیز منبع فوق العاده پتاسیم است. گزینه های دیگرشامل اضافه کردن خاکستر چوب یا ماسه سبز است.
اگر می خواهید منیزیم به خاک اضافه کنید می توانید از اهک یا نمک اپسوم استفاده کنید. نمک های اپسوم گزینه های بهتری هستند زیرا بدون تغییر pH به خاک منیزیم اضافه می کنند. آهک باعث افزایش منیزیم می شود اما در عین حال pH خاک را نیز افزایش می دهد.
گردش هوا نخل های پیگمی یا ققنوس
همانطور که گفته شد نخل ققنوس را هم می توان درد اخل و هم در خارج از خانه نگهداری کرد. گردش هوا در محیط های بیرونی هیچ مشکلی نخواهد داشت اما در محیط های داخلی اگر گردش هوای ضعیفی وجود داشته باشد کنه ها درخت نخل شما را آلوده خواهند کرد.
برای اینکه گردش هوای مناسبی را در اختیار نخل قرار دهید بهتر است در فصل های بهار و تابستان که هوای بیرون خوب است گلدان ها را به بیرون از خانه ببرید. با این کار هم نخل گردش هوای خوبی دریافت می کند و هم این گردش هوا باعث فتوسنتز بهتر و در نتیجه شادابی بیشتر گیاهان می شود. علاوه بر این در صورت شستشو شاخ و برگ ها بهتر خشک شده و در نتیجه در معرض سایر بیماری ها نیز قرار نمی گیرند.
طول عمر نخل های پیگمی یا ققنوس
طول عمر نخل های پیکمی بین 25 تا 50 سال است. این تعداد می تواند بسیار متفاوت باشد و به چند چیز از جمله آب و هوا و شرایط رشد بستگی دارد. طول عمر درختان در شرایط داخل خانه و شرایط خارج از خانه بسیار متفاوت است. درختانی که شرایط آبیاری، نور و خاک ایده آلی داشته باشند طول عمر طولانی تری هم خواهند داشت.
هرس کردن پالم پیگمی دیت
درختان نخل ققنوس یا پیگمی از نوع خود تمیز شونده نیستند و برای حفظ ظاهری مرتب باید گهگاهی برگ های آنها برداشته و هرس شود. هنگام هرس کردن دقت کنید برگ ها مرده یا در خال مرگ را درست بالای پایه برگ جدا کنید. مطمئن شوید تنه را نمی برید یا به آن آسیب نمی زنید. هرگز برگ های سبز را نبرید زیرا باعث آسیب به گیاه خواهید شد.
تکثیر نخل پیگمی یا ققنوس
نخل های پیگمی یکی از ساده تری گیاهان آپارتمانی برای تکثیر هستند و بنابراین برای باغبانان تازه کار بسیار مناسب هستند. در طول فصل رشد به راحتی می توانید شاخه هایی که از تنه جوانه می زنند را ببرید و در خاک گلدانی مناسب کاشت که به راحتی رشد می کنند. البته دقت کنید این شاخه ها اکثراً ریشه دارند و باید ریشه ها حفظ شوند. شاخه ها نیاز به شرایطی مشابه با گیاه مادر نیاز دارند.
روشی دیگر برای تکثیر نخل پیگمی دیت یا ققنوس، استفاده از بذر است که البته مدت زمان بیشتری مورد نیاز است. برای این کار ابتدا باید میوه ها را برداشت کرده و پوست و گوشت آنها را جدا کنید. دانه ها را می توان در زمستان ذخیره کرد یا بلافاصله آنها را در داخل خانه کاشت. قبل از کاشت بذر ها باید به مدت 48 ساعت در آب خیس کنید.
بذرها را می توان در گلدان های 10 سانتی با مخلوط 50/50 از خاک گلدانی کمپوست و پرلیت بکارید. باید بذرها را تقریبا در عمق 1 سانتیمتری بکارید و خاک را مرطوب و گرم نگه دارید. دقت کنید دمای مناسب برای این کار بین 12 تا 29 درجه سانتیگراد است که بهترین دما 26 درجه بوده و نباید دما به کمتر از 12 درجه سانتیگراد برسد.
احتمالاً جوانه نهال ها را پس از حدود 30 روز می بینید اما ممکن است تا 3 ماه طول بکشد تا علائم حیاتی را مشاهده کنید. سه هفته پس از ظاهر شدن اولیه باید نهال ها به اندازه ای بزرگ شوند که به راحتی در دست بیایند. سپس می توانید آنها را به گلدان های 15 سانتیمتری منتقل کنید. دقت کنید مخلوط خاک باید همانمخلوط 50/50 پرلیت و کمپوست باشند. اگر دانه را در فصل زمستان کاشته اید باید تا بهار سال بعد در گلدان نگهدارید تا بتوانید به موقعیت دائمی خود منتقل کنید و مراحل مراقبت عادی را دنبال کنید.
اگر شما هم علاقه به اطلاعاتی درباره پالم ها دارید پیشنهاد میکنید مطالب موجود در بخش گیاه شناسی پالم ها مجله کشاورزی گلستان موج را مطالعه کنید.
