اثر بسترهاي حاوي كاني هاي معدني بر صفات رشدي گل مريم

چكيده

گل مريم يكي از مهمترين گلهاي شاخه بريده در ايران و جهان است كه علاوه بر زيبائي، عطر دلپذير آن سبب محبوبيت آن در بين مردم شده است. در اين تحقيق اثر بستر كشت بر طول، قطر، وزن تر و خشك ساقه و طول گلچه، در قالب طرح كاملا تصادفي با تعداد 12 تيمار در 3 تكرار در سال 1394 در اصفهان، مورد بررسي قرار گرفت. خاك ارسالي از طرف توليد كننده گل مريم از شهر دزفول به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. خاكهاي معدني فلدسپار، تالك، دولوميت و خاك معدني توف با مقادير %10 ، % 20 % 40 به بستر كشت كه در همه تيمارها حاوي %20 كود پوسيده دامي و مابقي خاك زراعي بود، اضافه گرديد. در اين آزمايش صفات مورد نظر در هنگام برداشت ساقه گلدار، اندازهگيري و ثبت شدند. نتايج تجزيه واريانس دادهها نشان داد كه كاربرد بستر حاوي %40 تالك باعث افزايش معنيدار وزن تر و خشك و طول ساقه و بستر حاوي %40 دولوميت سبب افزايش معنيدار قطر ساقه و بستر حاوي %10 خاك معدني توف، طول گلچه را بطور معنيداري افزايش داد. براساس نتايج اين مطالعه، تيمارهاي %40 تالک ، %40 دولومیت و %10 خاك معدني توف، بيشترين تاثير را بر افزايش برخي ويژگيهاي رشدي گل مريم داشت.

كلمات كليدي: گل مريم، بستر كشت، طول ساقه، تالك، دولوميت

مقدمه

گل مريم گياهي تك لپه، سوخدار، چندساله با برگهاي بلند و باريك است كه به جهت داشتن گلهاي بسيار معطر خوشهاي كه  روي يك ساقه طويل قرار گرفتهاند به خوبي شناخته ميشود  اين گياه در خانواده هاي آماريليداسه ، آگاواسه و آسپاراگاسه جاي گرفته است . گل مريم يكي از مهمترين گلهاي شاخه بريده ميباشد كه گلچه هاي آن داراي عطري بسيار شيرين ميباشد و مردم علاوه بر جنبه زيبائي به خاطر رايحه دلپذير، به آن علاقمندند(. در كنار گلهاي زيبا و معطر،  سوخ اين گياه حاوي مواد مفيد فراواني از جمله ضد التهاب، ضد اسپاسم، ادرارآور و تركيبات تهوع آور، ميباشد متانوليك استخراج شده از گلچه هاي گل مريم اثر آنتيباكتريال قوي بر فعاليت پروتئوس ميرابيليس و اشريشيا كولي دارد . در سوخ گل مريم آلكالوئيدي به نام ليكورين يافت شدهاست ليكورين عموميترين آلكالوئيد در خانواده  آماريليداسه بوده كه قابليت مهار تقسيم و رشدسلول ها را دارد و در تعدادي از سرطانها قابليت شيمي داروئي و اثرات ضدتومور از خود نشان داده است . از طرفي با توجه به اهميت بستر كشت و تاثير آن بر رشد گياه، يك پرورشگر زيرك بيشتر انديشه خود را به تهيه و گزينش محيط كشت مناسب معطوف ميدارد.  در سالهاي اخير توجه زيادي به توسعه كشاورزي پايدار، شده است و بنابراين استفاده از كانيهاي طبيعي به همراه خاك براي بهبود خواص فيزيكي و شيميائي خاك مورد توجه قرار گرفته است (. در ايتاليا از يك سنگ آتشفشاني بهنام لپيلوس به عنوان جايگزين پاميس در بستر كشت گياهان زينتي گلداني وبستر پرورش چمن در فضاهاي عمومي و خانگي استفاده ميگردد. در سال 2012 مطالع هاي توسط بهادران و همكاران انجام شده است كه نشان ميدهد افزودن زئوليت در مخلوطهاي گلداني ارتفاع ساقه گل دهنده در 25 و 20 گرم زئوليت در مقايسه با نمونههاي شاهد تفاوت ، گل مريم را افزايش داده است. اين افزايش در تيمارهاي 30 معنيداري نشان داد. اثر يك نوع خاك آتشفشاني (لپيلوس) در كاشت گلهاي سوخ دار شاخه بريده گلايول و ليليوم در ايتاليا را بررسي گرديد و مشاهده شد با استفاده از بستر لپيلوس و پرليت، طول ساقه گل و وزن تر ساقه بهطور معنيداري با بسترهاي ديگر متفاوت بود . فلدسپار يك كاني آتشفشاني بوده و يكي از متداولترين اجزاي سنگهاي اوليه بهشمار ميرود. فلدسپار طبيعي معمولا شامل مخلوطي از آلومينوسيليكاتهاي سديم، پتاسيم، كلسيم، ليتيم و ندرتا باريم و سزيم ميباشند. فرمول شيميائي فلدسپارهائي كه درصد بالاتري را در ذخائر معادن دنيا و همچنين معادن ايران تشكيل ميدهند

عبارتند از: 1- فلدسپار پتاسيك (ارتوكلاز ):،K2O, Al2O3, 6Sio2

2 – فلدسپار سديك (آلبيت):Na2O, Al2O3 6Sio2

-3 فلدسپار كلسيك (انورتيت ):Cao, Al2O3, 2Sio2 كاني ديگر دولوميت، كربنات مضاعف كلسيم و منيزيم ( CaCO3, MgCO3 ) با مقادير ملكولي تقريبا مساوي است و همچنين تالك كه شكلي از سيليكات منيزيم هيدراته است كه  معمولا همراه با ناخالصيهائي نظير آهن، آلومينا، آهك و قليائي ها ميباشد. تركيب ملكولي آن از MgO,4SiO2,H2O3 تا MgO,5SiO2,H2O4 متغير ميباشد با توجه به اهميت و ارزش گل مريم و غني بودن ايران از نظر معادن مختلف و اهميت بستر رشد در صفات رشدي گياه اين مطالعه صورت پذيرفت

مواد و روش ها

آزمايش با آمادهسازي بسترها و كاشت سوخ ها در اوائل شهريور 1394 آغاز گرديد. اين آزمايش در گلخانه تحقيقاتي شماره 2 واقع در اصفهان – دانشگاه آزاد اسلامي واحد اصفهان (خوراسگان) اجرا گرديد. دانشگاه آزاد اسلامي واحد اصفهان (خوراسگان) در سمت شرقي و مجاور شهر اصفهان در منطقهاي به طول جغرافيائي 51 درجه و 47 دقيقه شرقي و عرض جغرافيائي 32 درجه و 38 دقيقه شمالي در ارتفاع 1575 متر از سطح دريا، واقع شدهاست. آزمايش در قالب طرح كاملاسوخ هاي گل تصادفي با تعداد 12 تيمار در 3 تكرار انجام گرديد. تيمارها مطابق جدول 3-1 ميباشند. سوخهاي گل مريم از طريق توليد كننده گل مريم در شهر دزفول تامين گرديد. سوخها رقم دابل بوده و قطر سوخها تقريبا مشابه و در رنج 11-9 سانتيمتر بود. فلدسپار از معدن مغانلو زنجان، تالك از معدن تالك ازنا و دولوميت از معدن نوشيجان و خاك معدني از معدني در اردستان و خاك شاهد از توليد كننده گل مريم در دزفول، فراهم گرديد.گلدان ها با حجم 4 ليتر انتخاب شدند و محتواي هر گلدان طبق تركيب ذكر شده در جدول 3-1 بصورت حجمي آماده گرديد. جهت زهكش مناسب به ارتفاع 3-2 سانتيمتر ته گلدان ليكا ريخته شد و سپس با بستر (تيمار) مربوطه پر گرديدند. براي هر تيمار تعداد 3 گلدان آماده گرديد. تيمارها عبارت بودند از %70 خاك زراعي و %10 فلدسپار، 2- %60 خاك زراعي و %20 فلدسپار 3- %40 خاك زراعي و %40 فلدسپار -4 %70 خاك زراعي و %10 تالك 5- %60 خاك زراعي و %20 تالك 6- %40 خاك زراعي و %40 تالك 7- %70 خاك زراعي و %10 دولوميت 8- %60 خاك زراعي و %20 دولوميت 9- % 40 خاك زراعي و %40 دولوميت 10- %70 خاك زراعي و%10 خاك معدني، 11- %60 خاك زراعي و %20 خاك معدني، 12- %40 خاك زراعي و %40 خاك معدني، 13- %80 خاك زراعي از مزرعه توليد گل مريم در دزفول كه به هر كدام از بسترهاي فوق %20 حجمي كود دامي پوسيده اضافه گرديد. و از هر كدام تعداد 3 گلدان آماده گرديد و بهطور تصادفي در كنار يكديگر و در شرايط محيطي يكسان قرار گرفتند. بعد از آماده سازي گلدانها و قرار دادن اتيكت مشخصات درون آنها، گودال هائي به عمق 1/5-1 برابر ارتفاع سوخ در بستر ايجاد گرديدو يك سوخ درون آن قرار گرفت و روي آن با بستر مربوطه پوشانده شد و سپس با ملايمت بطور كامل آبياري شدند. عمليات باغباني كه در مراحل مختلف رشد گل مريم انجام گرفتند، عبارتند از: الف- آبياري: دور آبياري بصورت هفتهاي يكبار تنظيم گرديد، البته در طي ماههاي آذر تا اسفند دور آبياري بصورت 10 روز يكبار انجام گرديد. ب- تغذيه: جهت تغذيه گياه از كود شيميائي NPK در مرحله رويشي پس از ظهور جوانه ها هر دو هفته يكبار با نسبت 1/1000 استفاده گرديد. ج- جلوگيري از بيماريهاي قارچي: هر دو هفته يكبار به آب آبياري قارچ كش بنوميل و كاربندازيم بطور يك در ميان با نسبت 1/1000 اضافه شد. در اين مطالعه طول، قطر، وزن تر و خشك ساقه گلدهنده و طول گلچهها، در زمان برداشت ساقه گلدهنده (زمانيكه 3/4 گلچه ها باز شده بود) اندازهگيري شدند. در اين تحقيق تجزيه داده ها به كمك نرم افزار SAS و براي مقايسه ميانگينها از آزمون دانكن استفاده شد. همچنين همبستگي بين صفات، ضرائب رگرسيوني و نيزتجزيه به مولفههاي اصلي توسط نرم افزار SAS صورت گرفت.

نتايج و بحث

نتايج حاصل از تجزيه واريانس، نشان ميدهد اثر بستر كشت بر صفات يادشده در سطح يك درصد معنيدار شده است. همچنين نتايج مقايسه ميانگين نشان داد كه طول ساقه، وزن تر و خشك ساقه در بستر كشت شماره 6 كه حاوي %40 خاك زراعي، %40 تالك و %20 كود دامي پوسيده بود به صورت معنيداري بيشتر از ساير بسترها بود. همچنين كوتاهترين طول ساقه در بستر كشت شماره 1 حاوي %70 خاك زراعي %10 فلدسپار و %20 كود دامي پوسيده، مشاهده شد (جدول 1). پس از بستر شماره 6 بستر شماره 13 (شاهد ) طول ساقه بيشتري داشت كه البته با بسترهاي 8و9و11 تفاوت معنيداري نداشت ولي در مقايسه با ساير بسترها، طول ساقه بصورت معنيداري بيشتر بود . كمترين وزن تر و خشك ساقه مربوط به بوته رشد يافته در بستر شماره 1 حاوي %70 خاک زراعي %10 فلدسپار و %20 كود دامي پوسيده، بود. همچنين بر اساس نتايج حاصل از مقايسه ميانگين مشخص گرديد قطر ساقه در بستر شماره 9 كه حاوي%40 خاك زراعي، %40 دولوميت و %20 كود دامي پوسيده بود، بيشتر از ساير بستر ها و قطر ساقه در بستر شماره 1 حاوي %70 خاك زراعي، %10 فلدسپار و %20 كود دامي پوسيده، بطور معنيداري كمتراز ساير بسترها كمتر بود . در اين مطالعه مشخص گرديد كه طول گلچه در بستر شماره 13 (شاهد) حاوي %80 خاك ارسالي از مزرعه توليد گل مريم در دزفول و %20 كود دامي پوسيده بهصورت معنيداري كمتر از ساير بسترها بوده و بيشترين طول گلچه در گياه كشت شده در بستر شماره 10 حاوي %70 خاك زراعي، %10 خاك معدني توف و %20 كود دامي پوسيده، بود (جدول 1). بستر شماره 6 حاوي %40 تالك ميباشد و تالك يك مينرال منيزيم دار است. منيزيم به عنوان يكي از اجزا ملكول كلروفيل b يك كوفاكتور براي اكثر فرآيندهاي آنزيمي و يك ثبات دهنده ساختاري براي نوكلئوتيدهاي مختلف، در گياه نقش ايفا ميكند علاوه بر تاثير مثبت منيزيوم بر رشد و فتوسنتز از آنجائيكه تالك يك مينرال غير رسي بهشمار ميرود، عملا شرايط فيزيكي از نظر اكسيژن و زهكش خاك زراعي رسي را بهبود بخشيده است.خاك استفاده شده به عنوان تالك، حاوي ناخالصيهائي نظير سيليس آزاد و كربنات كلسيم نيز ميباشد. سيلسيم يكي از اجزائ عمده پوسته زمين است كه مينرالهاي سيليكاتي را ساخته است. اثرات مثبت سيليسيم بر گياه در مطالعات مختلف به شكل مخلوطهاي گلداني، كشتهاي هيدروپونيك و كشتهاي خاكي در فضاي باز مورد بررسي قرار گرفته است  خاك معدني توف علاوه بر اكسيدهاي آهن، كلسيم و منيزيوم داراي 51/60 درصد اكسيد سيليسيم ميباشد، كه ميتواند بر صفات گلآذين موثر باشد. در سال 2012 مطالعهاي توسط بهادران و همكاران انجام شده است كه نشان ميدهد افزودن زئوليت در مخلوطهاي گلداني طول ساقه گل دهنده در گل مريم را افزايش داده است. اين
25 و 20 گرم زئوليت در مقايسه با نمونههاي شاهد تفاوت معنيداري نشان داد. مگناني و همكاران ، افزايش در تيمارهاي 30 در سال 2003 اثر يك نوع خاك آتشفشاني (لپيلوس) در كاشت گلهاي سوخ دار شاخهبريده گلايول و ليليوم در ايتاليا را بررسي نمودند. آنها مشاهده كردند با استفاده از بستر لپيلوس و پرليت، طول ساقه گل، وزن تر ساقه و طول گل بهطور معنيداري با بسترهاي ديگر متفاوت بود. دولوميت منبع ترجيحي كلسيم است زيرا داراي كلسيم و منيزيوم است و معمولا به عنوان كود پيش كاشت مصرف ميگردد . كلسيم، كوفاكتور آنزيمهاي آميلاز و ATP-ase بوده و در پايداري و مقاومت مكانيكي ديواره سلولي و فعاليت نرمال بسته شدن روزنهها نقش دارد ، بنابراين در بستري كه حاوي %40 دولوميت است ميتوان افزايش قطر ساقه را انتظار داشت.