درباره تره فرنگی

 ١. نام گیاه در زبان های خارجی

 آلمانی برایت لاوخ Breitlauch – پوره Poree – واس لاوخ   Wasslauch

پرایس لاوخ Preisslauch – شپانیشر لاوخ Spanischer lauch-

 فرانسه پوآرو Poirreau – پورو Porreau

انگلیسی کامن لیک Commen leek – پیورت Purret

٢- اصل وقدمت تره فرنگی – طبق نظر شواین فورت Schwein Furths مصری های قدیم این گیاه را می شناخته و می کاشته اند و این نظریه با کشفیاتی که در قبور مصری های قدیم بعمل آمده به ثبوت می رسد. در روم و یونان قدیم نیز کشت این گیاه مرسوم بوده است. بنابر عقیده شواین فورت گیاهی که اثرآن در قبور مصری ها بدست آمده نوعی بین آلیوم پوروم Al. Porrum و آلیوم آمپلوپرازوم Al . Ampeloprasum می باشد. هرچند که تره فرنگی بشکل و مشخصات کنونی بطور وحشی دیده نشده است ولی آلبوم آمپلوپرازوم که تره فرنگی معمولی نژادی از آن می باشد در اروپای مرکزی و اطراف دریای مدیترانه می روید.

۳- مشخصات گیاه شناسی – تره فرنگی گیاهی است دائمی از خانواده سوسني ها ونام علمی آن آلیوم پوروم می باشد. برخلاف پیاز معمولی وسیر که در سال اول کاشت در داخل زمین تولید پیاز می کنند و این پیاز است که مورد استفاده قرار می گیرد درتره فرنگی هیچگاه پیاز به معنی گیاه شناسی این کلمه تولید نمی شود و بجای برگ های ضخیم وسفید (بدون کلروفیل) که در پیاز معمولی و سیر مشاهده می شود کلیه برگ های تره فرنگی سبز و پهن هستند و قسمت تحتانی این برگ ها در داخل زمین روی یکدیگر قرار گرفته و یکدیگر را می پوشانند وبشكل ساقه جلوه می کنند و اگر این ساقه را در تاریکی قرار دهند سبزینه خود را ازدست داده سفید می شوند . این قسمت سفید شده و مقداری از برک سبز هوائی است که در تغذیه مورد استفاده قرار می گیرد.برگ تره فرنگی پهن است (مانند تره ایرانی) و طول و شكل شبه ساقه آن که در داخل خاك قرار می گیرد و از پیچیدن قسمت تحتانی برگ های هوائی وسبز به یکدیگر تشکیل شده نسبت به انواع مختلف متفاوت است. در بعضی از ارقام ساقه استوانه ای شکل است ودربعضی دیگر در انتهای ساقه برآمدگی شبیه به پیاز دیده می شود.تره فرنگی دارای ریشه طويل وقوی می باشد و استقامت آن به سرما نسبتاً زياد است ولی این استقامت نسبت به انواع مختلف متفاوت می باشد. پاره ای ازانواع تره فرنگی (۸-) تا (۱۰-) درجه سرما را تحمل می کنند لذا برای کاشت در نواحی خیلی سرد مناسب نمی باشند ولی پاره ای از انواع را می توان درنواحی سردسیر کاشت چه این ارقام به سرمای شدید مقاوم می باشند. بنابر درجه مقاومت گیاه به سرما و زودرسی و یا دیررسی محصول انواع تره فرنگی را به سه دسته تابستانه و پائیزه و زمستانه تقسیم می کنند. ازدياد تره فرنگی بوسیله بذر انجام می گیرد . بذر این گیاه تا اندازه ای شبیه به بذر پیاز است. مشخصات بذر تره فرنگی بقرار زیر است.

طول بذر 4-3 میلیمتر

عرض بذر ۲-۱ میلیمتر

ضخامت بذر ۱- 5/0 میلیمتر

وزن یک لیتر بذر ۶۰۰ تا 400 گرم در یک کیلو گرم بذر 400 تا 345 هزاردانه موجود است

بذر تره فرنگی ۱۲ تا 15 روز پس از کاشت سبز می شود و قوه نامیه خود را بطور متوسط مدت ۳ سال نگاه می دارد.

4- خاك وكود – تره فرنگی را در خاك ليمونی خیلی قوی و نمدار و حاصلخیز باید  کاشت و علاوه بر این زمینی که این گیاه در آن کاشته می شود باید از حيث مواد آلی غنی باشد.از کاشت این محصول در زمین های شنی سبک و رسی سنگین باید خودداری کرد . از حيث ترشی زمین تره فرنگی پیش از پياز تحمل ترشی خاك را می کند ولی معهذا نباید Ph خاك كمتر از 6 باشد و مناسب ترین مقدار Ph همان است که برای پیا زمعمولی ذکر شده است یعنی 5/6از حیث کود تره فرنگی گیاهی است پرتوقع و بهترین کود برای این گیاه کود دامی پوسیده است که باید در پائیز سال قبل از کاشت که اول بهار است با خاك مخلوط کرد . مقدار کود دامی برای یک هکتار زمین در حدود ۳۰ تا ۳۵ تن می باشد و این مقدار کود دامی را باید با ۲۰۰ کیلو سوپرفسفات ۱۶٪ و یا ۷۰ کیلو سوپر فسفات تریپل تکمیل کرد . قریب ۲۰ تا ۳۰ روز پس از سبز شدن بذور 150 تا ۲۰۰ کیلوسولفات دامونيوم بعنوان کود سرك به محصول می دهند.دادن کود سرك ازته خواه بشکل گرد (خشک) که با خاك پای بوته مخلوط می کنند و خواه بشكل مایع که روی ردیف های کاشت گیاه می ریزند یکی از عوامل مهم ازدياد محصول تره فرنگی بوده و بسیار نافع است.

۵-کاشت تره فرنگی– تره فرنگی را بطوریکه قبلا نیز تذکر دادیم با بذر ازدیاد می کنند و بذر را ممکن است در محل اصلی و یا در خزانه کاشت. اگر سطح کاشت کوچک باشد بهتر است بذر را درخزانه کاشته و پس از آنکه قطر نهال به اندازه 5 میلیمتر شد آنرا بمحل اصلی منتقل کنند ولی اگر سطح کاشت وسیع باشد از نظر اقتصادی این عمل مقرون بصرفه نبوده و بذر را باید در محل اصلی کاشت و پس از سبز شدن خط کاشت را تنک کرد.

تهیه زمین – طرز تهیه زمین برای کاشت تره فرنگی کاملا شبیه طرزتهیه مزرعه برای کاشت پیاز می باشد با این تفاوت که درباره تره فرنگی بعلت طول زیاد ریشه باید عمق شخم زیاد باشد یعنی در حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر بنابراین در پائیز زمین را شخم عمیق کرده و مقدار کافی کود بطوریکه در بالا شرح دادیم با خاك مخلوط می کنند . مخلوط کردن کودبا خاك بوسیله یک دفعه واگر لازم باشد دو مرتبه دیسک زدن انجام می گیرد تا در عین حال سطح مزرعه نیز کاملا نرم و هموار شود .

کاشت بذر – بطوریکه در بالا بیان شد کاشت بذر تره فرنگی به دو نحو انجام می گیرد یکی کاشت درخزانه و دیگری کاشت در محل اصلی.

6- کاشت بذر تره فرنگی درخزانه – ازنیمه دوم بهمن تا آخر اسفندماه بذر تره فرنگی را درشاسی نیم گرم یا معتدل و از نیمه دوم فروردین تا اواسط اردیبهشت در هوای آزاد می کارند. زمین خزانه باید بنحو احسن تهیه شده باشد یعنی نرم وقوی باشد. هرچند بذر را می توان بطور دست پاش کاشت ولی بهترین طرز کاشت خطی و فاصله بین خطوط و تا ۱۰ سانتیمتر است. پس از آنکه بذر تره فرنگی سبزشد و نهال ها به ضخامت 5 تا 6 میلیمتر رسیدند آنها را بمحل اصلی در مزرعه منتقل می کنند طرز کاشت نهال در محل اصلی کاملا شبیه طريقه ای است که برای کاشت نهال پیاز شرح دادیم با این تفاوت که برای کاشت نهال تره فرنگی قبلا شیارهائی بمعرض 15 تا ۳۰ سانتیمتر وعمق ۱۰ سانتیمتر حفر کرده و نهال جوان را دروسط شیار می کارند . فاصله شیارها از یکدیگر باید بنحوی باشد که اقلا ازوسط هر شیار تا شیار مجاور ۲۰ سانتیمتر باشد.

7- کاشت بذردرمحل اصلی – دراین طرز کاشت بذر تره فرنگی را از نیمه دوم فروردین بطورخطی با درنظر گرفتن حداقل فاصله بین خطوط یعنی 25 سانتیمتر می کارند. در موقع کاشت بذر باید دقت کرد که حتی المقدور تراکم بذر روی خطوط کم باشد تا پس از سبز شدن آنها محتاج به تنک کردن خطوط کاشت نباشیم . با وجود دقت زیاد اغلب فاصله بین بوته ها روی خطوط کم است و باید اقدام به تندی کردن کرد بنحوی که فاصله بین بوته ها روی خطوط کمتر از ۵ سانتیمتر نباشد.

8- مراقبت محصول یاداشت – تره فرنگی را باید مرتبا وجین کرد و سطح خاك را نرم نگاهداشت یعنی پس از هر آبیاری باید سله شکنی کرد. علاوه بر این مراقبت های عادی که تقریبا برای کلیه سبزي ها لازم است پای بوته تره فرنگی را مانند بوته کرفس خاك می دهند تاقسمت ساقه مانند تره فرنگی درداخل خاك دوراز روشنائی سفید گردد. برای این منظور سه مرتبه بفاصله ۱۰ تا ۲۰ روز برای انواع زودرس و ۲۰ تا ۳۰ روز برای انواع پائیزه و زمستانه خاك دیوار شیا راطراف بوته را که درعین حال برای آبیاری نیز از آن استفاده می شود نرم کرده پای بوته تره فرنگی می ریزند. ارتفاع خاك در هردفعه خاك دادن درحدوده سانتیمتر می باشد. این ترتیب ساقه تره فرنگی درطول ۲۰ تا ۲۰ سانتیمتر سفید و قابل استفاده می شود.

9- برداشت تره فرنگی – برداشت محصول در تره فرنگی بعلت کوچکی سطح کاشت معمولا با وسائل دستی مانند بیل انجام می گیرد باین ترتیب که پس از آبیاری و گاو روشدن مزرعه، بیل را عمیق و بطور مایل درخاك پای بوته فرو کرده و با یک حرکت اهرمی بوته فرنگی را از خاك بيرون می آورند. برای عرضه کردن محصول به بازار مقداری از برگ سبز و تمام ریشه های گیاه را قطع کرده و بوته هائی را که باین طریق آرایش شده اند در جعبه یا هر ظرف دیگر قرارداده به بازار می فرستند.

10- تهیه بذر تره فرنگی – برای بدست آوردن بذر تره فرنگی بوته را از خاك خارج نمی کنند یعنی زمستان را در زمین و در محل اصلی باقی می گذارند و سال بعد این بوته گل کرده بذر می دهد. اگر سرمای زمستان خیلی شدید باشد باید روی بوته ها را با کاه بلند (کلش) و یا برگ خشک و یا کود دامی پوشاند تا گیاه از یخبندان زمستان گزندی نبیند .

انواع تره فرنگی – تره فرنگی دارای انواع زیاد می باشد که مهمتر از همه بقرار زیر است :

١– تره فرنگی زرد پواتو P . Jaune de Poitou این نوع خیلی ضخیم وحاصل خیز است.

۲– تره فرنگی ضخیم کوتاه تابستانه – این نوع خیلی زودرس است.

۳– تره فرنگی ناز کشیده زمستانه مزير Meziere – این نوع نسبتا نازك و قسمت زیرزمینی آن یعنی قسمت سفید آن نسبتا طويل است.

٤– تره فرنگی کشیده زمستانی پاریس- این نوع نیز دیررس و مانند تره فرنگی مزیر می باشد ولی قطر قسمت زیر زمینی آن کمتر از نوع نامبرده می باشد و برای تهیه سوپ و یا تزیین دور خوراک گوشت مناسب می باشد.