از گذشته های دور، کشاورزی از اصلی و اساسی ترين راه امرار معاش و توسعه جوامع بوده است.در کشورهای در حال توسعه، کشاورزی مهم ترين رکن اقتصاد ملی تلقی می شود و در کشورهای توسعه يافته نيز کشاورزی نقش مهمی در پايداری آن ها دارد. در ايران نيز اين بخش سهم قابل توجهی در توليد ملی، اشتغال و تأمين مواد غذايی و توسعه ی پايدار دارد. تمام غذاها و فرآورده های کشاورزی و محصولات جنبی آن مانند قند، نشاسته، پروتئين، روغن، چوب، کاغذ، الياف، دارو و … که مصرف می کنيم، عمدتاً از گياهان باغی و زراعی توليد می شوند. از طرف ديگر، حيوانات اهلی (دام و طيور و …) که بخش اعظم پروتئين مورد نياز انسان را تأمين می کنند با غلات و علوفه تعليف و تغذيه می شوند. با توجه به روند رشد جمعيت و نياز مبرم و شديد انسان به گياه لازم است در مورد گياهان زراعی و باغی اطلاعات کافی به دست آوريم تا بتوانيم نيازهای حياتی و مهم گياه و عوامل مؤثر در رشد و نمو آن را بشناسيم. در اين صورت عوامل مؤثر در افزايش عملکرد (راندمان) محصول را خواهيم شناخت و به طريقی عمل خواهيم کرد که گياه بهترين و بيشترين محصول را توليد کند. به عبارت ديگر با کسب علم کشاورزی و به کاربستن تکنولوژی جديد می توانيم عملکرد محصول در واحد سطح را بالا ببريم.
برحسب شواهد تاريخی، انسان بيش از ٩ هزار سال قبل در جلگه های دجله و فرات و نيل به کشت و زرع بعضی از محصولات مشغول بوده است. در مصر و بين النهرينِ قديم، حدود ٣٥٠٠ سال قبل، آبياری با روش های مختلف انجام می گرفته و استفاده از گياهان دارويی و ادويه ای نيز معمول و متداول بوده است. در همين دوران، مصريان قديم تعداد زيادی از گياهان زراعی و باغی مثلاً غلات، حبوبات، خرما، انگور، زيتون، انار، موز، ليمو، انجير، سبزی ها را می شناختند و آن ها را کشت می کردند. در حفاری های نقاط مختلف ايران معلوم شده که در حدود ٣٠٠٠ سال قبل ازميلاد درخت کاری معمول بوده است. بابلی ها و آشوری ها در حدود ٧٠٠ سال قبل ازميلاد نزديک به ٩٠٠ گياه مختلف را با موفقيت کشت و کار می کردند. روميان قديم که در حدود ٥٠٠ سال قبل از ميلاد، بر قسمت مهمی از دنيای آن روزگار حکم فرمايی می کردند توجه زيادی به کشاورزی داشتند و اين فن سهم مهمی از اقتصاد آنان را به خود اختصاص داده بود. به طوری که خدمت مهم روميان به زراعت به طور اعم و باغبانی به طور اخص، شايان توجه است. از شواهد چنين برمی آيد که در آن سال ها از پيوند زدن، تناوب، مصرف کود دامی و گلخانه اطلاعاتی داشته اند. در قرون وسطی رشد و گسترش علوم سير قهقرايی داشت، لذا فن کشاورزی هم زياد در اين دوران مورد توجه قرار نگرفت، ولی در دوره ی رنسانس تا اواخر قرن نوزدهم، اروپاييان با استفاده از کشفيات و اختراعات مختلف دانشمندان به تجديد حيات و گسترش علوم و فنون پرداختند، که زراعت و باغبانی نيز از اين جريان بی بهره نبود. پس از کشف آمريکا فن کشاورزی، خصوصاً سبزی کاری، مورد توجه قرار گرفت و تحقيقات و کشت انواع سبزی ها مانند گوجه فرنگی، سيب زمينی، لوبيا و کدو رونق بسيار يافت. در قرن اخير پيشرفت و گسترش علوم و فنون کشاورزی روند رشد تصاعدی عجيبی به خود گرفت، به طوری که پيشرفت آن معادل يکصد قرن پيش بود. کارهای تحقيقاتی بی شماری در خصوص اصلاح گياهان، تغذيه ی گياهان، حفظ نباتات و روش های جديد کشت انجام گرفت و هزاران مقاله علمی به چاپ رسيده است. در چند دهه ی اخير آزمايش های مکرر روی نحوه ی تکثير گياهان خصوصاً به روش کشت بافت، کشت متراکم ١ و کشت بدون خاک ٢ انجام شد و نتايج رضايت بخشی حاصل گرديد به طور مثال عملکرد گوجه فرنگی در اين سيستم تا ٣٥٠ تن در هکتار افزايش يافت (حدود ١٠ برابر نسبت به قبل).
نقش و آثاری که امروزه محصولات زراعی و باغی در زندگی بشر دارند بر هيچ کس پوشيده نيست، زيرا همان گونه که اشاره شد زندگی کليه جانوران متکی به گياهان و فرآورده های آن است.انسان به طرق مختلف وابسته به گياهان زراعی و باغی است، در زير ارزش واهميت اين محصولات را به طور مختصر بيان می کنيم.
مصرف گياهانبرای مقاصد پزشکی به زمان های بسيار قديمبرمی گردد. مردمان باستان، برخی از گياهاننظير خشخاش و شاهدانه را برای تسکيندردها مصرف می کردند. گياهان دارويی به طورمستقيم (مصرف خود گياه) يا غيرمستقيم(گرفتن مواد اوليه دارويی و تبديل آن به قرص،کپسول و غيره) استفاده قابل توجهی در درمانو معالجه انسان ها دارد. تعدادی از گياهانزراعی و باغی برای ساختن داروهای مسکن،آرام بخش، تنظيم فشار خون، تقويتی و غيره مصرف می شوند. اخيراً تحقيقات نشان می دهد که بعضی از گياهان در درمان سرطان و بيماری های ديگر قابل توصيه و مصرف هستند. مثلاً عصارهگياه هوفاريقون را به صورت قطره خوراکی هاپيران در درمان بيماری های افسردگی، ميگرن، سر درد.( عصبی و بی خوابی در علوم داروسازی مورد استفاده قرارمی دهند
قسمت های مختلفگياهان مصارف متعددی در صنعت دارند. مثلاً از الياف پنبه، کتان و کنف در صنايع پوشاک، و از سلولزو چوب پنبه در صنايع چوب و کاغذ استفاده می شود. با اعمال تغييرات شيميايی بر سلولز محصولاتمتنوعی مانند لاستيک، لاک، اسفنج، سلوفان، فيلم عکاسی و ده ها نوع محصول ديگر توليد می شود. از درختان نه فقط چوب و الوار بلکه چسب، رزين و چوب پنبه نيز تهيه می شود. از اسانس ها و موادی که از بعضی گياهان، خصوصاً گل ها، به دست می آيد در تهيه و ساختمحصولات بهداشتی از قبيل صابون، خمير دندان، عطر و کرم استفاده می شود. خلاصه، با نگاهیبه اطراف خود کم تر می توان به چيزی برخورد کرد که به طريقی در آن از فرآورده های گياهی استفاده نشده باشد
امروزه ايجادفضای سبز و توسعه ی آن بخش مهمی از علم باغبانی را شامل می شود که جهت سالم سازی محيط ورفع هوای آلوده اهميت زيادی دارد.
تا زمانی که بشر به حالت نيمه وحشی به سر می برد خود حلقه ی مستقلی ازاکوسيستم حياتمحسوب می شد. اما از وقتی که زندگی اجتماعی را شروع نمود، از دامن پرطراوت طبيعت دور افتاد وبه منظور جبران کمبودهای خويش به منابع طبيعی دست اندازی نمود که نتيجه ی اين تهاجم و تجاوز بهطبيعت بهم ريختن تعادل طبيعی بود. از طرف ديگر انقلاب صنعتی و ماشينی شدن زندگی بشر خسارتسنگين تری بر پيکر طبيعت وارد ساخت، اين بهم ريختگی هشداری بود برای انسان تا تجديد نظری درروش زندگی و ارتباط خود با طبيعت بنمايد به نحوی که اگر هم چنان بی توجه بماند بزودی نسل هایآينده در زباله های زمان خويش مدفون شده و در همه جا با طبيعتی مرده روبه رو خواهد بود.توسعه ی فضای سبز، پارک سازی و گلکاری و نيز توسعه و گسترش درخت کاری و احيایجنگل ها و مراتع که علاوه بر سالم سازی محيط زيست در آرامش روح و روان انسان ها نيز بسيار مهماست و از جمله اقدامات انسان در همکاری و هماهنگی با طبيعت بوده است. درنتيجه اين اقداماتضمن حفظ تعادل طبيعی و ممانعت از فرسودگی آن، زيستگاه مناسبی برای گياهان و جانوران مهيّامی گردد. نقش فضای سبز علاوه بر زيباسازی و تأثير در تعديل دمای محيط و غيره تأثيرقابل توجّهی درسالم سازی هوا و زدودن گازهای سمّی وگرد و غبار آن دارد که امروزه به صورت معضلی درشهرهای بزرگ دنيا خودنمايی می کند.
١ اثرات آلودگی هوا بر انسان سبب بروز بيماری های مختلف ريوی قلبی عصبی چشمی پوستی و غيره می گردد.
٢ خاک محيطی فعّال و پوياست. آلودگی هوا باعث از بين رفتن ميکروارگانيسم های آن می شود.
٣ هوای آلوده بر اندام های مختلف گياهان اثر نموده و اختلالاتی در تنفس و کربن گيری آن ها به وجود آورده و در مرفولوژی گياهان تغييراتی را پديد می آورد.
حال با توجّه به اهميّت فضای سبز به ويژه در کشورهای در حال رشد و نيز با توجّه به سرانه ی استاندارد فضای سبز ( ٥٠ ١٥ مترمربع) و اثرات مفيد آن به خصوص در روحيّه ی افراد جامعه، لزوم احداث و ايجاد هرچه بيشتر آن محسوس است. پيشنهاد می شود فراگيران همراه با مربيّان خود از فضاهای سبز طبيعی و مصنوعی اعم از جنگل ها مراتع پارک ها و غيره ی داخل و خارج شهر بازديد نموده و تأثيرات فضای سبز را مشاهده نمايند
بسياری از گياهان باغی و زراعی دراحيای خواص فيزيکی و شيميايی و بيولوژيکی خاک ها مؤثراند. بسياری از بقولات با همزيستیباکتری های خاص، نيتروژن هوا را در خاک تثبيت و طی فرايندهايی آن را قابل جذب برای گياهانمی کنند. ريشه ی گياهان با نفوذ به اعماق خاک باعث افزايش نفوذپذيری و تهويه ی خاک می شوند،بقايای گياهی، مواد آلی خاک را افزايش می دهد. تهويه ی صحيح و وجود مواد آلی باعث افزايشفعاليت ميکروارگانيسم های خاک می شود.بعضی از گياهان به صورت کوِد سبز کشت می شوند و با برگرداندن آن ها به خاک مواد آلی وحاصل خيزی خاک افزايش می يابد. خاک برگ که از تجزيه برگ گياهان به دست می آيد، در گل کاری وتقويت گياهان آپارتمانی حائز اهميت هستند. در نهايت، پوشش گياهی جلوی فرسايش خاک را می گيردو از تبديل اراضی حاصل خيز به اراضی کويری و غيرقابل استفاده جلوگيری به عمل می آورد.
