سیب زمینی ترشی (یار الماسی)

(Hlianthus tuberosus)

1- نام گیاه در زبان های خارجی

فرانسه تو پینامبور Topinambur- آرتیشو کانادا  Artichaut du Ganda آرتیشو ژروزالم Artichaut  de Jerusalem  – آرتیشو زمینی Artichaut de terre – کرومپیر Crompire – گلابی زمینی Poire de terre  – ترفيل Terfile – آفتاب گردان دائمی  Soleil vivas- توپينامبو Topinamboux

انگلیسی جروزالم آرتیچوك  Jerusalem artichok

٢- اصل و قدمت گیاه – موطن اصلی سیب زمینی ترشی آمریکای شمالی است و مصرف آن از ادوار بسیار قدیم بین سرخ پوستان آمریکائی مرسوم بوده است ولی اکنون مصرف این سبزی در آمریکا خیلی کم و بیشتر در اروپا و آسیا به مصرف تغذیه می رسد.

3- مشخصات گیاه شناسی سیب زمینی ترشی – این گیاه از خانواده کلاپرک ها (کومپوزه) و نام علمی آن هليانتوس توبروزوس Helianthus tuberusus می باشد . ساقه سیب زمینی ترشی که طول ساقه اصلی آن گاهی به بیش از دو متر می رسد در قسمت پائین ساقه دارای شاخه های فرعی زیاد می باشد . این ساقه هوائی هر سال در اثر سرمای زمستان خشکی شده از بین می رود ولی ریشه و مخصوصا ریزم یا ساقه های زیرزمینی غده ای شکل آن دائمی است.برگ های سیب زمینی ترشی کشیده و خیلی زبر است . گل های آن زرد رنگ شبیه به گل آفتاب گردان ولی خیلی کوچکتر میباشد و در اواخر تابستان روی بوته ظاهر می گردنداین گیاه بذر نمی دهد و ازدیاد آن مانند سیب زمینی همیشه بوسیله ساقه زیر زمینی غده ای شکل انجام می گیرد. این غده ها تا موقعی که در خاك هستند به سرما مقاومت زیاد نشان می دهند ولی پس از برداشت محصول و خارج کردن آنها از زمین حساس به سرما شده و در مجاورت هوا نسبتا زود نامرغوب می شوند بنابراین محصول انباری نیست و نمی توان آنرا برای مدت زیادی در خارج از خاك نگاه داشت.شکل غده سیب زمینی ترشی بسیار نامرتب است و دارای برآمدگی های فراوان می باشد که پاك کردن و پوست کندن آنرا مشکل می کند در کشورفرانسه یک نفر فرانسوی یک نوع اصلاح شده سیب زمینی ترشی بوجود آورده که گرزی شکل وصاف یعنی بدون برآمدگی های نامنظم می باشد.غده سیب زمینی ترشی دارای ماده ای است از دسته هیدرات دو کربن موسوم به اینولین که در اثر هیدرولیز تولید لوولز Levulose یا قند میوه (فروکتوز Fructose) می کند.شیرینی لوولز زیادتر از شیرینی قند نیشکر و به مراتب زیادتر از شیرینی گلوکز که از هیدرولیز نشاسته حاصل می شود می باشد .در آمریکا کاشت سیب زمینی ترشی بیشتر برای تغذیه خوك توصیه شده بود و بمقدار کمی نیز برای خوراك انسان ولی کاشت آن برای هیچکدام از این دو مصرف رواج نگرفت و تهیه لوولز نیز که با اشکال و هزینه زیاد مقدار کمی از آن متبلور می شد مورد توجه قرار نگرفت بنابراین کاشت این گیاه در آمریکا با عدم موفقیت مواجه گردید. اخيرا طرق جدیدی برای تهیه لوولز از سیب زمینی ترشی کشف گردیده و از این روتوليد این محصول در آمریکا رو به تزاید است.

4- خاك- سیب زمینی ترشی در خاک های ضعیف بهتر رشد می کند تا در اراضی قوی و از نظر فیزیکی خاک های شنی و شن و رسی به خاک های سنگین رسی ترجیح دارند ولی بطور کلی این گیاه را در هرنوع خاك می توان کاشت.

۵- کود – سیب زمینی ترشی از نظر احتیاج کودی زیاد مورد مطانعه و تحقیق واقع نشده است ولی بنا برآزمایش های معدودی که در آلمان و فرانسه بعمل آمده است این گیاه طالب پطاس می باشد وهمان نوع و مقدار کودی که به سیب زمینی معمولی (سولانوم توبروزوم Solanum tuberosum ) مي دهند برای سیب زمینی ترشی نیز مناسب است.

6- کاشت سیب زمینی ترشی – سیب زمینی ترشی را بطور خطی می کارند . فاصله خطوط در حدود ۶۰ تا 75 سانتیمتر و فاصله بوته تا روی هر خط40 سانتیمتر و عمق کاشت در حدود ۱۰ سانتیمتر باید باشد . مراقبت ازمحصول عبارت است از آبیاری و دو یا سه مرتبه وجین و سله شکنی و پس از آنکه طول ساقه های گیاه به ۳۰ تا 35 سانتیمتر رسید باید اطراف ساقه را مانند سیب زمینی معمولی خاك داد.تشکیل غده خیلی دیر شروع می شود و برداشت محصول در اول ماه دوم پائیز به تدریج و میزان مصرف انجام می گیرد زیرا بطوریکه در بالا گفته شد مقاومت غده به سرما در خارج از خاك كم است و در هوای آزاد نیز نمی توان آنرا برای مدت زیادی نگاهداری کرد

موقع کاشت غده – غده سیب زمینی ترشی را ممکن است در پائیز و یا در بهار کاشت و برای کاشت ممکن است غده را به چند قطعه تقسیم کرد و يا غده کامل را بخاك سپرد . بهترین روش کاشت غده کامل و متوسط می باشد زیرا احتمال پوسیدن غده های بریده درخاك زیاد است.

7- برداشت محصول – محصول سیب زمینی ترشی را مانند محصول سیب زمینی برداشت می کنند ولی هرقدر دقت شود معهذا مقداری از غده های ریز در زمین باقی می ماند و در سال بعد سبز می شود و به این علت پاك کردن زمینی که سیب زمینی ترشی درآن کاشته شده خیلی مشکل است.

۸- انواع سیب زمینی ترشی – این گیاه انواع زیاد ندارد فقط یک نفر فرانسوی یک نوع صاف و دوکی شکل این محصول را تهیه کرده که به نام سیب زمینی ترشی دوك Topinambour fuseau معروف است.

سیب زمینی ترشی