تأثير غلظت هاي مختلف اسيد بر گل شب بو

چكيده

در اين مطالعه، تأثير غلظت هاي مختلف هيوميك اسيد (0 ، 500 ، 1000 ، 2000 میلب گرم در لیتر ) و كلات كلسيم (0 ، 500 ، 1000 ، 2000 ميليگرم در ليتر) بر خصوصيات مورفولوژيك گل شببو شامل ارتفاع و قطر ساقه اصلي، وزن تر و خشك ريشه و تعداد روز تا گلدهي بررسي شد. با توجه به نتايج حاصل از تجزيه دادهها، قطر ساقه، وزن تر و خشك ريشه و تعداد روز تا گلدهي تحت تأثير اثر متقابل هيوميك اسيد × كلات كلسيم قرار گرفتند. بيشترين قطر ساقه مربوط به تيمار HA1000Ca500 بود تيمار HA1000Ca500 و HA0Ca2000 به ترتيب بيشترين و كمترين مقدار وزن تر و خشك ريشه را نشان دادند. تيمارهاي HA1000Ca2000 و HA2000Ca2000 كمترين تعداد روز تا گلدهي را نشان دادند. تشكيل كمپلكس بين اسيد هيوميك و يونهاي معدني، تأثير اسيد هيوميك بر تنفس و فتوسنتز و فعاليت هورموني اسيد هيوميك از جمله فرضيات مؤثر براي بيان اثر اسيد هيوميك بر پارامترهاي رشدي گياهان است.

كلمات كليدي: ارتفاع گياه، اسيد هيوميك، تعداد روز تا گلدهي، شببو، كلات كلسيم

مقدمه

شببوي معمولي با نام علمي Matthiola incana متعلق به تيره كلمسانان (Brassicaceae) بومي نواحي مديترانه است كه داراي انواع يكساله و دوساله است. طي سالهاي اخير، اهميت شببو به عنوان يك گياه زينتي به دليل طيف متنوع رنگ، فرم و عطر آن به طور چشمگيري افزايش يافته است . از اينرو عوامل مؤثر در افزايش كيفيت و بازارپسندي گلهاي شببو مورد توجه محققان اين بخش قرار گرفته است. كلسيم يكي از اجزاي مهم در ديواره سلولي گياهان در قالب پكتات كلسيم است. كلسيم با تأثير بر مكانيسم باز و بسته شدن روزنهها، به كاهش تبخير و تعرق كمك كرده و در نهايت موجب كاهش پژمردگي گلبرگها ميشود. بعلاوه يونهاي كلسيم نقش مهمي در بسياري از فرآيندهاي بيوشيميايي مثل به تأخير انداختن .( پيري و كنترل اختلالات فيزيولوژيكي محصولات بازي ميكند و سبب افزايش عمر پس از برداشت آنها ميشوند  اسيد هيوميك بخش عمدهاي از مواد هيوميك طبيعي است كه در نتيجه پوسيدگي مواد آلي خاك، پيت، ليگنين و غيره به وجود ميآيد كه ميتواند جهت افزايش محصول به كار گرفته شود  در مورد مكانيسم اثر اسيد هيوميك نظريههاي مختلفي وجود دارد، ولي ميتوان آن را به دو دسته تقسيم كرد:  اثر مستقيم آن به عنوان يك تركيب شبه هورموني  و  اثرغيرمستقيم آن كه به صورت افزايش جذب عناصر غذايي، حفظ نفوذپذيري غشا ، افزايش متابوليسم ريزجانداران در خاك، بهبود وضعيت فيزيكي خاك و افزايش رشد ريشه و ساقه است. همان طور كه ميدانيد عوارض ناشي از كمبود كلسيم در اندامهايي با ميزان تعرق كم، نظير گلها، به فراواني مشاهده ميشود. اين عوارض بويژه در گلهاي شببوي توليدي در گلخانه در فصل زمستان مشاهده ميشود. در نتيجه به نظر ميرسد تغذيه برگي كلسيم بتواند در بهبود شاخصهاي كيفي گل شببو مؤثر باشد. از طرف ديگر اثرات سودمند اسيد هيوميك در گياهان از قبيل افزايش نفوذپذيري غشاي گياه كه باغث افزايش جذب مواد معدني ميشود و افزايش جذب عناصر مثل كلسيم خاك بر كسي پوشيده نيست. لذا به نظر ميرسد كاربرد اسيد هيوميك و كلات كلسيم ميتواند عوارض ناشي از كمبود كلسيم را كنترل نموده و باعث افزايش كيفيت و بازارپسندي گل شببو شود.

مواد و روشها

اين پژوهش در گلخانه سازمان پارك ها و فضاي سبز شهر اروميه انجام شد. بدين منظور نشاء گلها در مرحله ده برگي گلدانهاي پلاستيكي منتقل شدند. محيط كشت گلدانها شامل تركيبي از خاك، خاكبرگ و ماسه بادي به نسبت 1:1:7 بود بعد از استقرار كامل گياهان، تيمارهاي مورد نظر شامل كاربرد خاكي اسيد هيوميك در چهار غلظت 0 ، 500 ، 1000 ، 2000 ، ميليگرم در ليتر و محلولپاشي كلات كلسيم در غلظتهاي 0، 500 ، 1000 ، 2000 (از زمان ده برگه بودن نشاها)، ارتفاع و قطر  ساقه و وزن تر و خشك ريشهها بررسي شدند. تجزيه دادههاي حاصل با استفاده از نرم افزار SAS و به صورت فاكتوريل در قالب طرح كامل تصادفي انجام شد. مقايسه ميانگين دادهها با استفاده از آزمون توكي و در سطح احتمال يك درصد انجام شد.

نتايج و بحث

ارتفاع و قطر ساقه
با توجه به نتايج حاصل از تجزيه واريانس دادهها، ارتفاع گياهان تحت تأثير هيچ يك از فاكتورهاي مورد مطالعه شامل سطوح  مختلف اسيد هيوميك و كلات كلسيم قرار نگرفت. قطر ساقه در سطح احتمال پنج درصد تحت تأثير اثر متقابل اين دو فاكتور قرار گرفت. با توجه به جدول 1، در غلظت صفر اسيد هيوميك ، غلظت 500 ميلي گرم در ليتر كلات كلسيم سبب افزايش  قطر ساقه شد. البته بيشترين قطر ساقه مربوط به تيمار HA1000Ca500 بود كه با تيمارهاي  HA1000Ca0 ، HA2000Ca1000   HA2000Ca1000  و HA0ca500 تفاوت معنيداري نداشت. در تمامي غلظتهاي اسيد هيوميك غلظتهاي بالاي كلسيم كمترين قطر را سبب شدند، اين اثر را ميتوان به تأثير كلسيم در ديواره سلولي و متراكم كردن سلولها و كاهش فضاي بين سلولي  نسبت داد. تشكيل كمپلكس بين اسيد هيوميك و يونهاي معدني، تأثير اسيد هيوميك بر تنفس و فتوسنتز، تحريك متابوليسم  اسيد نوكلئيك و فعاليت هورموني اسيد هيوميك از جمله فرضيات مؤثر براي بيان اثر اسيد هيوميك بر پارامترهاي رشدي
گياهان است

وزن تر و خشك ريشه

با توجه به نتايج حاصل از تجزيه واريانس دادهها، وزن تر و خشك ريشه به طور معناداراي (در سطح احتمال يك درصد)  تحت تأثير اثر متقابل غلظتهاي مختلف هيوميك اسيد و كلسيم قرار گرفتند. با توجه به جدول 1، تيمار HA1000Ca500 و HA0Ca2000 به ترتيب بيشترين و كمترين مقدار وزن خشك ريشه را نشان دادند. در تيمارهاي مربوط به غلظت صفر اسيد هيوميك، افزايش غلظت كلات كلسيم سبب افزايش وزن تر و خشك ريشهها شده است. به طور كلي با افزايش غلظت اسيد هيوميك تا هزار ميليگرم در ليتر وزن تر و وزن خشك ريشهها افزايش يافت، اما افزايش غلظت از هزار به دو هزار ميليگرم در ليتر سبب كاهش آنها شد. افزايش وزن تر و خشك ريشه با استفاده از اسيد هيوميك ممكن است به خاطر اثرات شبه هورموني اسيد هيوميك باشد كه سبب افزايش رشد ريشه ميگردد، بعبارت ديگر اين اثرات را ميتوان به مواد تنظيم كننده رشد گياهي از قبيل ايندول استيك اسيد، جيبرلين ها و سايتوكينين  هاي موجود در هيوميك اسيد نسبت داد

تعداد روز تا گلدهي

با توجه به نتايج حاصل از تجزيه دادهها، اثر متقابل هيوميك اسيد و كلات كلسيم از نظر تاريخ گلدهي در سطح احتمال يك  درصد معنادار شدند. با توجه به جدول 1، اكثر تيمارهاي انجام شده سبب كاهش معنادار تعداد روز تا گلدهي سبت به گياهان شاهد HA0Ca0 شدند. تيمارهاي HA1000Ca2000 و HA2000Ca2000 كمترين تعداد روز تا گلدهي را نشان دادند. كاهش زمان گلدهي احتمالا به دليل افزايش توسعه ريشه و جذب سريع عناصر غذايي بوده كه اين امر موجب تسريع رشد و گذر  سريع از مرحله نونهالي به مرحله بلوغ ميشود