قارچهای حقیقی (Eumycetes)
1- سيفوميتها (Syphomycetes) يا فيكومیستها (phycomycetes)
این قارچها از لحاظ شکل و تولید مثل با جلبکها شباهت داشته و به همین دلیل قارچهای شبیه جلبک نامیده می شود . ساختمان آنها لوله ای شکل و سلولهای آن فاقد جدار عرضی است ولی در موقع تولید مثل جدار عرضی ایجاد می نماید . فيكوميستها را به چهار تيره قسمت می کنند که دو تیره مو کورینه Mucorintes و پرونوسپوره Peronospores واجد اهمیت زیادتری است.
الف – تیره مو کورینه( Mucorinees) – این قارچها از رشته های بسیار منشعبی تشکیل شده و به طور عموم به نام کپک یا Moisissures نامیده می شوند و اغلب روی نان ، مربا، ژلاتين و غیره رشد می کنند در داخل این رشته ها تعداد زیادی هسته وجود دارد و بین سلولها جداری دیده نمی شود . تولید مثل این قارچها به وسیله اسپر و به طريق ایزوگامی انجام می گیرد . برای مثال یکی از گونه های این قارچها را که مو کورموسدو (Mucor mucedo) نامیده می شود مورد بررسی قرار می دهیم .موقعی که موکورموسدو محیط مناسبی برای رشد خود پیدا کند رشته های قارچ توسعه یافته و در انتهای برخی از آنها برآمدگی به نام هاگدان ایجاد می شود هاگدان به وسیله جدار عرضی از سایر قسمتهای ریسه مجزا شده و پیش رفتگی که ریسه به داخل آن ایجاد می کند Columelle نامیده می شود. این هاگدان پس از مدتی پاره شده و گرد سیاه رنگی که همان هاگها است به خارج پراکنده می شود . موقعی که این ها گ ها محیط مناسبی پیدا کنند رشد کرده رشته های منشعبی از آنها به وجود می آید و در نتیجه قارچی شبیه بقارچ اولیه ایجاد می شود. چنانچه شرایط خارجی نامساعد گردد و مواد غذائی به قدر کفایت در دسترس قارچ نباشد دو رشته قارچ که در نزدیکی یکدیگر قرار گرفته اند هر یک زبان های ایجاد می کنند این دو زبانه که به وسیله جداری از سایر قسمت ها مجزا می شود بطرف هم نزدیک شده و بالاخره بهم می رسد و پس از ترکیب هسته ها زیگوت یا سلول تخم در وسط تشکیل می گردد . قسمتی از زباله که به ریسه اتصال پیدا می کند سوسپا نسور (Suspenseur) و قسمتی که تشکیل گامت ها را می دهد پروگامتانژ (Progametange) یا گامتانژ اولیه نامیده می شود .سلول تخم پس از افتادن به زمين جوانه زده و در انتهای آن اسپرانژ تشکیل می شود و به این ترتیب سیر تکاملی گیاه ادامه می یابد. سللو تخم به علت جدار سختی که دارد قادر است عوامل نامساعد را به خوبی تحمل کند.
ب- تیره پرونوسپوره- قارچهای این تیره عموما به صورت انگل بوده اسپر آنها روی برگ گیاهان نمو می کند و رشته های آن به داخل پارانشیم برگ نفوذ کرده و بالاخره آلات مکنده مخصوصی تولید می نماید (Susoire) که به داخل سلولها راه یافته مواد غذائی جذب شده به وسیله میزبان را دریافت و به این ترتیب باعث مرگ و از بین رفتن گیاه می شود .تولید مثل این قارچها به وسیله هاگ و تخم صورت می گیرد برای مثال قارچ معروف Albugo candida را مورد مطالعه قرار می دهیم .این قارچ در بین گیاهان تیره خاجی زنگ سفید تولید می کند. رشته های قارچی از روزنه ها داخل برگ شده و انشعاباتی به داخل سلولها می فرستد که مکنده نامیده می شود این مکنده ها مواد غذائی را از گیاه میزبان جذب کرده و در دسترس قارچ قرار می دهد.برخی از ریسه های قارچ در زیر اپیدرم گیاه جمع شده و سپس یک رشته هاگهائی از آنها جوانه می زند که که دنبال یکدیگر قرار گرفته و کنیدی Conidics نامیده می شود.بالاخره این کنیدیها در نتیجه ازدیاد اپيدرم برگ را بلند کرده آنرا پاره می کند و در نتیجه روی برگ لک سفیدی به وجود می آید. این هاگها هر يک محتوی 8 تا 15 هسته کوچک می باشد و چنانچه در محل مناسبی قرار گیرد که کمی آب داشته باشد پروتوپلاسم آن به تعداد هسته ها تقسیم شده سپس غشاء سلول پاره می شود و سلولهای ایجاد شده آزاد می گردد. این سلولها که زئوسپور نامیده می شود هر یک دارای دومژه متحرك است. پس از مدتی این زوئوسپرها مژه های خود را از دست داده و رشته کوچکی تولید می کنند که از روزنه ها داخل برگی شده و سیر تکاملی از سر گرفته می شود . در صورتیکه این کنیدیها روی برگ گیاه سالمی قرار گیرد بیماری منتشر شده و گیاه جدیدی آلوده می شود این عمل به کمک باد و يا عامل دیگری انجام گرفته و به طور کلی کنیدیها را می توان عامل انتشار این بیماری دانست.موقعی که شرابط خارجی مساعد نباشد یعنی در فصل پائیز و زمستان که گیاه فعالیتی ندارد در داخل گیاه سلول تخم بوجود می آید به این ترتیب که دو رشته قارچ که در مجاورت یکدیگر قرار گرفته اند در انتها متورم شده و این تورم بوسیله جداری از سایر قسمت ها مجزا می شود ، این برجستگی ها سلولهای تناسلی نر و ماده را تشکیل می دهد سپس آلت نر به ماده نزدیک شده و در یک نقطه به آن می چسبد و از این راه محتویات سلول در داخل سلول ماده شده و به این ترتیب سلول تخم به وجود می آید که از غشاء سختی پوشیده می شود این سلول زمستان را به حال وقفه گذرانده و در بهار که هوا مساعد شد شروع به نمو نموده و زوئوسپرهائی ایجاد می کند که روی برگ گیاه قرار گرفته و داخل آن می شود .قارچهای این تیره بیماریهای قارچی در گیاهان مختلف ایجاد می نمایند و به طور کلی همه آنها برای رشد و نمو و ایجاد زوئوسپور احتیاج به رطوبت و شبنم دارند مانند :
پیتیوم دوباریانوم (Pythium de baryanum) گونه ایست که به ارزن ، ذرت و شبدر حمله می کند و آلبوگو کاندیدا که به گياهان فامیل خاجی مثل کلم ، تربچه و غيره حمله می نماید و شرح آن قبلا داده شد.
فيتونتورا انفستانس (Phytophtora infestans) که بوته سیب زمینی را آلوده ساخته و لک های تیره رنگی روی ساقه و برگ آن ایجاد می نماید و باین ترتیب غده سیب زمینی را فاسد می کند.
دیگری پلاسموپارا ویتی کولا Plasmopara viticola که به طور انگل روی برگ مو زندگی کرده و بیماری زنگ مو یا سفید را ایجاد می نماید. برای مبارزه با این قارچ محلول های ضد عفونی که اغلب واجد ترکیبات مس هستند استعمال می نمایند. امروزه می توان از داروهای ضد قارچ مخصوص که در تجارت موجود بوده و نامهای مختلفی دارد استفاده نمود.
۲- آسكوميستها (Ascomycetes) اسکومیستها دارای 30000 گونه بوده رشته های آنها بی اندازه منشعب و یاخته ها به وسیله دیواره های عرضی از یکدیگر مجزا شده است. گونه های مختلف این قارچها به صورت ساپروفیت یا پارازیت بوده برخی از آنها در بین گیاهان و برخی در حیوانات و انسان بیماری ایجاد می نماید و بالاخره برخی دیگر از آنها در عین حال مصرف داروئی نیز داشته و در پزشکی استعمال می شود مثل ارگودوسیگل (Ergot de Seigle) که از آن داروهای مختلف بدست می آورند این قارچها از دو نوع رشته، هاپلوئيد N کروموزمی ودیپلوئيد N 2 کروموزمی تشکیل یافته اند. سلولهای هاپلوئيد ( N کروموزمی) دارای یک هسته بوده و سلولهای دیپلوئيد (N 2 کروموزمی) دوهسته دارند.توليد مثل این قارچها به دو طريقه جنسی وغیر جنسی انجام می گیرد :
تولید مثل غیر جنسی – اسپرهائی که به این طريقه ایجاد می شود عامل انتشار بیماری در دوره فعالیت گیاه است ولی در اثر گرما و سرمای زیاد و خشکی هوا از بین می رود.در بسیاری از آسكوميستها اسپر در انتهای ریسه های به خصوصی تشکیل شده و به وسیله باد به اطراف پراکنده می شود اسپری که با ین ترتیب ایجاد می شود کنید یوسپر و ریسه ای که آنرا ایجاد می کند کنيديوفور نامیده می شود گاهی اوقات کنید یوسپر های ایجاد شده برای مدتی بهم چسبیده و شکل زنجیری به خود می گیرند.
تولید مثل جنسی- قارچهای آسكوميست معمولا هتروتالیک Heterothallique هستند یعنی ریسه های نر و ماده آنها از یکدیگر مجزا است برای مثال قارچ معروف پزیزاورانژه (Pezize orange) را در نظر می گیریم . این قارچ که به شکل کاسه قرمز رنگ و قطر ۲ تا ۳ سانتیمتر است در روی چوبهای مرده زندگی کرده و قسمت ظاهری آن به شکل کاسه است و آلت تولید مثل قارچ را تشکیل می دهد قسمت تغذيه آن از رشته های منشعبی تشکیل می گردد که به داخل بافتهای میزبان رخنه می کند و از آن مواد غذائی لازم را می گیرد قسمت هوائی قارچ در اصطلاح پريتس (Perithece) نامیده می شود که داخل آن از غشائی به نام ايمنيوم (Hymenium) پوشیده شده است غشاء ايمنيوم نیز از دو قسم الياف ساخته شده است یکی دراز و باریک و عقيم بنام پارافیز (Paraphyse) و دیگری نسبتا متورم و حجیم که محتوی هشت اسپر بیضی شکل بنام آسكوسپر می باشد این الیاف ضخیم که محتوی آسكوسپرها هستند آسك (Asque) با کیسه نامیده می شوند.پارافیز یا ریسه های عقیم همان ریسه های رویشی قارچ هستند که هیچگونه تفاوتی پیدا نکرده و دارای یک هسته می باشند و چنانچه مقطعی از این قارچ تهیه کرده و زیر میکروسکپ مطالعه کنیم خواهیم دید که ریسه های زایا و رویشی توأما ساختمان مخصوصی تشکیل می دهند که آسکو کارپ نامیده می شود و در آن دو نوع سلول کاملا مشخص است اول سلولهای یکی هسته ای که همان سلولهای رویشی گیاه هستند دوم سلولهای دو هسته ای که رشته های زایا یا آسکها را می سازند از مطالعه ریسه های زایا چنین نتیجه می شود که این ریسه از یکی شدن دو ریسه نر و ماده رویشی تشکیل یافته و عمل کاریوگامی یا یکی شدن هسته ها در آن تا موقعی که آسک ایجاد نشده است انجام نمی گیرد و به همین علت این ریسه ها دو هسته ای است دو ریسه نر و ماده از دو اسپر مختلف نر و ماده بوجود می اید.در موقعی که آسك تشکیل می شود این دو هسته با هم یکی شده و بلافاصله عمل کاهش کروموزمی در آنها انجام گرفته و سه مرتبه تقسیم می شوند تقسیم اولی همراه با کاهش کروموزمی و دو تقسیم دیگر بدون آن انجام می گیرد در نتیجه این عمل هشت سلول با N کروموزم ایجاد می گردد که همان آسكوسپرها است. در نتیجه پاره شدن جدار کیسه این اسپرها به خارج ریخته و سیر تکاملی از سر گرفته می شود.
