مقدمه
موفقیت برنامه هاي مدیریت عل فهاي هرز که بر اساس اکولوژي و بیولوژي علف هاي هرز طراحی شده اند ، مستلزم شناخت صحیح از عوامل محیطی و تأثیر آنها بر از جمله .( Zand et al., خصوصیات گیاهان است( ۲۰۰۴ این خصوصیات می توان به مراحل رشدي گیاه و اثرات رقابتی که علف هاي هرز بر گیاهان زراعی م یگذارند اشاره نمود. شناخت صحیح این عوامل و صفات موجب می شود تا بتوانیم فنولوژي علف هرز و گیاه زراعی را پیش بینی کنیم. فنولوژي به مطالعه مراحل زندگی یک موجود زنده در طول دوره رشد گفته م یشود و می تواند در سطوح مختلفی از جمله اندام ، بافت و یا حتی سلول انجام شود. پیش بینی مراحل فنولوژیکی م یتواند در .(Alm et al., مواردي با دقت زیاد انجام شود( ۱۹۹۱ مطالعات متعددي در مورد پیش بینی جنبه هاي مختلف فنولوژي علف هاي هرز انجام شده است که دقت برخی از آنها قابل قبول است. این قبیل یافته ها می توانند در مدیریت علف هاي هرز محصولات زراعی مؤثر باشند Forcella 1992 ،Cudney et al., 1989 ، Satorre et al.,. 1985) .(Erivelton et al., 2000; McGiffen et al., 1992 ، گونه هاي مختلف علف هاي هرز از لحاظ زمان سبز شدن و طول دوره اي که بذرهاي گیاه سبز م یشوند متفاوت هستند. در برخی موارد عل فهاي هرز را برو Ambrosia trifida اساس صفت زود سبز شدن ( نظیر ویا خصوصیت دیرسبزشدن ( نظیر ( Eriochola villosa شاخص می باشند . با این ( Bidens sp. و Digitaria sp. وجود اگر علف هرزي زود سبز شود مقداري از بذرهاي آن در بانک بذر باقی می مانند و در زمان دیرتري سبز می شوند. علف هاي هرزي که دیر سبز می شوند قابلیت رقابت کمتري نسبت به علف هاي هرزي که زود سبز می شوند دارند. با این وجود عل فهاي هرزي که دیر سبز می شوند از عملیات کنترل مصون مانده، تولید بذر نموده Bastiaans & ) و بانک بذر خاك را افزایش می دهند .(Drenth, 1999 بیانگر واحدهاي حرارتی (GDD درجه روز رشد ( ۱ تجمع یافته توسط یک گیاه در طی یک دوره زمانی است. محاسبه درجه روز رشد ساده است و در گیاهان سرما دوستی مثل کلزا و گندم می تواند بخوبی به عنوان یک شاخص پیش بینی مراحل فنولوژیکی مورد استفاده قرار گیرد. در محاسبه درجه روز رشد دماهاي بالا (دماهاي بالاتر از تحمل فیزیولوژیکی گیاه) و دماهاي پایین (دماهاي پایین تر از درجه حرارت پایه گیاه) مورد تلفیق .(Thomason et al., استفاده قرار نمی گیرند( ۲۰۰۴ درجه حرارت و زمان درمحاسبه درجه روز رشد دلیل برتري آن نسبت به تقویم زمانی در پیش بینی مراحل .(Romo & Eddleman, فنولوژیکی است ( ۱۹۹۵ در ایران، استفاده از علف کش ها براي کنترل علف هاي هرز در مزارع گندم از اصلی ترین روش ها در Baghestani et al., طی سی سال اخیر بوده است ( ۲۰۰۷ زمان مناسب براي کاربرد علف .(Zand et al., 2007a, کش ها وابسته به مراحل رشدي گیاه زراعی و عل ف هاي هرز است . برچسب هاي بسیاري از عل ف کش ها که بیانگر زمان کاربرد آنها می باشد، بر اساس حداقل و حداکثر تعداد برگ گیاه زراعی و علف هرز که در واقع نشان دهنده شروع و خاتمه مبارزه ش یمیایی است، تهیه گردیده است. باقیمانده بسیاري از علف کش هاي پس رویشی در خاك ضرر چندانی ندارد و از این رو کشاورزان اغلب کاربرد این عل ف کش ها را به تأخیر انداخته و براي این که اطمینان حاصل کنند که اغلب علف هاي هرز سبز شده اند، درآخرین فرصت و با مقادیر بیشتري از علف کش با آنها مبارزه م ی کنند. این نوع مبارزه موجب اتلاف هزینه و از سوي دیگر آلودگی محیط زیست می شود نتایج یک مطالعه دیگر نشان داد که .( Weaver, 2003) در ( Avena fatua ) چنانچه با علف هرزیولاف وحشی مرحله ساقه رفتن گندم ( کد ۳۰ زادوکس )مبارزه شوداین عل ف هرز به راحتی کنترل م ی شود ضمن این که خسارت چندانی هم به گندم نم ی تواند وارد نماید . اما چنانچه در مرحله ظهور گره دوم (کد ۳۲ زادوکس ) یا ظهور برگ پرچم گندم ( کد ۳۹ زادوکس ) با این علف هرز مبارزه شود ، بترتیب ۶ و ۱۶ درصد به گندم سارت وارد می شود و علاوه بر این مقدار علف کش بیشتري یافته هاي .(Kon et al., هم باید مصرف شود ( ۲۰۰۷ مطالعات دیگر حاکی از این است که کنترل عل ف هاي هرز پهن برگ توسط عل ف کش ها در مرحله ۳ برگی تاپنجه زدن گندم بهترین نتیجه را به همراه داشته است و با به تأخیر افتادن زمان مبارزه از کارآیی علف کش ها Auskalnis and Kadzy کاسته شده است ( ۲۰۰۶ .(Montazeri et al., 2005; هدف از این تحقیق کاربرد دقیق عل ف کش هاي پس رویشی براي کنترل عل ف هاي هرز در گندم درزمان مناسب و با استفاده از شاخصی مناسب (درجه روز رشد ) بود. کاربرد علف کش هاي پیش رویشی در گندم چندان متداول نمی باشد و یا کاربرد آنها در بسیاري از موارد با موفقیت چندانی همراه نیست در صورتی که با دستیابی به اطلاعات مربوط به سبز شدن عل ف هاي هرز می توان زمان مناسب کاربرد آنها را در گندم ب ه دست آورد علاوه بر موارد گفته شده امکان کنترل عل ف هاي هرزي که کنترل آنها در گندم از طریق عل ف کش هاي پس رویشی در حال حاضر امکان پذیر نم ی باشد( بروموس،چاودار) مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش ها
به منظور انجام تحقیق، بذر عل ف هاي هرز باریک برگ و ۱۳۸۴ – پهن برگ مزارع گندم کشور در سال زراعی ۸۵از استان هاي تهران ، مازندران و زنجان جمع آوري شدند. بذور جمع آوري شده در داخل کیسه هاي پارچه اي قرار داده شده و درتابستان در عمق ۳۰ سانتی متري زیر خاك دفن شدند ( به غیر از بذرجو دره که جهت رفع خواب نیاز بود در تابستان در سطح خاك تا خواب در اثر (Gutterman et al., با شود و در اوخر تابستان بذور از خاك خارج شده و براي کشت در مزرعه آماده شدند. آزمایش در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی در مناطق زنجان، کرج، ورامین و محمود آباد ( مازندران ) ۱۳۸۵ انجام شد .تیماره اي آزمایش – در سال زراعی ۸۶ مشتمل بر ۹ تیمار به شرح زیر کشت شدند : گندم (رقم الوند در زنجان،رقم پیشتاز در ورامین و Hordeum ) کرج و رقم تجن در مازندران ) ، جو دره یولاف ،(Phalaris minor) فالاریس ،( spontaneum ،(Secale cereale) چاودار ، ( Avena ludoviciana ) وحشی دم روباهی کشیده ،( Lolium rigidum ) چچم Sinapis ) خردل وحشی ،( Alopecurus myosuroides) .( Descurainia sophia) و خاکشی ( arvensis به منظور خاتمه خواب و همچنین اطمینان از حصول سبز شدن، بذوریولاف وحشی، چچم، خردل وحشی وخاکشی به مدت یک ماه در دماي ۵- درجه سانتی گر اد سرمادهی شدند و قبل از کاشت به مدت ۲۴ ساعت در سید جیبرلیک ۱۰۰ پی پی ام تیمار شدند . همچنین بذور فالاریس و دم روباهی کشیده به مدت یک ماه در دماي -۵ درجه سانتی گراد سرمادهی شدند و قبل از کاشت به ۰ درصد نیترات پتاسیم تیمار / مدت ۲۴ ساعت با محلول ۲ شدند. پس از آن بذور ستشو داده شده و سپس مبادرتبه کشت آنها شد . سایر بذور ( چاودار، جو دره و گندم ) به دلیل عدم مشاهده خواب در بذور آنها هیچ گونه تیماري بر روي آنها انجام نشد. هر کرت تشکیل شده بود از ۲ ردیف کاشت به طول ۲ متر و فاصله ۵۰ سانتی متر. فاصله بین دو ک رت مجاور یک پشته بدون کاشت قرارداده شد درون هر کرت ۱۲ ۲۰ * عدد گلدان جذب خاك ( جیفی پات ۲) به ابعاد ۱۵ ( قطر * ارتفاع )قرار داده شد ( روي هر خط کاشت گلدان با فاصله ۱۰ سانتی متر ) به نحوي که لبه بالایی گلدان در سطح خاك قرار گرفت . درون هر گلدان تا سطح مشخصی نمونه اي از خاك که تشکیل شده بود از خاك مزرعه، ماسه، پرلیت و کود دامی پوسیده به بترتیب به نسبت ۲،۳،۳ و ۱ پر شد . بافت این نمونه خاك توسط آزمایشگاه خاکشناسی مؤسسه تحقیقات خاك وآب، ۷ تشخیص / و اسیدیته آن ۰۴ (Silty-Loam) سیلتی لوم داده شد. درون هر گلدان ۲۰ عدد بذر از هر گونه به صورت یکنواخت کشت شد و پس از استقرار کامل به ۱۰ بوته تقلیل داده شد . برخی از مشخصات آزمایش درجدول شماره یک آورده شده است. عمق کاشت بذور درشت ( گندم ، چاودار، جو دره ویولاف وحشی) ۲ سانتی متر، بذور متوسط ( خردل وحشی، دم روباهی کشیده وچچم) ۱ سانتی متر و بذور ۰ سانتی متر در نظر گرفته / ریز( فالاریس و خاکشی) ۵ شد. براي پوشش روي بذرها از نمونه خاك ذکر شده استفاده به عمل آمد. یک هفته قبل از انجام کاشت در هر منطقه یک عدد دستگاه ثبات دما ۳ در نزدیکی محل آزمایش نصب شد. در طی شبانه روز دماي محیط هر نیم ساعت یکبار ثبت شد تا براي محاسبه درجه روز رشد مورد استفاده قرار گیرد.مراحل رشدو نمو گندم بر اساس یادداشت برداري (Zadoks et al., روش زادوکس ( و ثبت شدند. علاوه بر این مراحل رشدي علف هاي هرز همرا با مراحل رشدي گندم ثبت می شد. با وجود يکه روش هاي متعددي براي محاسبه واحدهاي حرارتی تجمع یافته در هر مرحله از رشد وجود داشت اما Leblanc et با توجه به دقت و یکنواختی از روش ۲۰۰۳ استفاده شد. طبق این روش براي محاسبه واحدهاي al., حرارتی مورد نیاز براي هر مرحله از رشد گندم و علف هاي هرز از درجه حرارت هاي محیط که توسط دس گاه ثبات دما ثبت می شد استفاده ب هعمل آمد . معادله در هر ( ΘT) زیر براي محاسبه تجمع واحدهاي حرارتی مرحله از رشد مورد استفاده قرار گرفت: به ترتیب نشان دهنده زمان شروع و n و i در این معادله Tmin و Tmax ، خاتمه محاسبه تجمع واحدهاي حرارتی به ترتیب نشان دهنده درجه حرارت حداکثر و حداقل نشان دهنده درجه حرارت پایه است. درجه Tb روزانه و حرارت پایه براي گندم و همه گون ههاي عل فهاي هرز در تمام مراحل رشد صفر درجه سانت یگراد در نظر گرفته شد. چنانچه درجه حرارت حداقل کمتر از درجه حرارت .( ΘT = پایه بود، هیچ تجمع واحد حرارتی منظور نشد
نتایج یولاف وحشی
همان گونه که در شکل یک ملا حظه می شود در هر ۴ منطقه مورد مطالعه یولاف وحشی پس از گندم سبز شد. در این مناطق گندم در یک دامنه زمانی ۸ تا ۱۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۴۶ تا ۱۶۴ درجه روز رشد ظاهر شد، در حالی که یولاف وحشی در چهار منطقه آزمایش، در یک دامنه زمانی ۱۰ تا ۱۲ روز و واحدهاي حرارتی ۱۷۵ تا ۱۸۴ درجه روز رشد سبز شد. مرحله ۲ برگی گندم ( کد ۱۲ زادوکس )در یک دامنه زمانی ۱۴ تا ۱۷ روز و واحدهاي حرارتی ۲۲۹ تا ۲۵۱ درجه روز رشد بوقوع پیوسته است. از سوي دیگر مرحله ۲ برگی یولاف وحشی در دامنه زمانی ۲۶ تا ۳۱ روز و دامنه واحد حرارتی ۳۴۴ تا ۳۹۴ درجه روز رشد به وقوع پیوسته است( شکل ۱ ). شروع پنجه زدن گندم در چهار منطقه مورد مطالعه در یک دامنه زمانی ۲۶ تا ۳۵ روز و واحدهاي حرارتی ۳۴۴ تا ۴۲۰ درجه روز رشد صورت گرفت اما پنجه زدن یولاف وحشی نسبت به گندم با تأخیر صورت گرفت، بدین صورت که این مرحله از رشد در دامنه زمانی ۴۰ تا ۴۲ روز و واحدهاي .( حرارتی ۴۷۸ تا ۴۸۴ درجه روز رشد انجام شد (شکل ۱ ظهور پنجه سوم در گندم و در چهار منطقه مورد مطالعه در یک دامنه زمانی ۴۴ تا ۶۵ روز و واحدهاي حرارتی ۴۹۸ تا ۵۳۴ درجه روز رشد صورت گرفت. اما ظهور پنجه سوم در یولاف وحشی نسبت به گندم مانند مراحل رشد قبلی با تأخیر انجام شد. این مرحله از رشد در دامنه زمانی ۵۷ تا ۷۴ روز و واحدهاي حرارتی ۶۰۴ تا ۶۲۱ درجه صورت گرفت (شکل ۱). مرحله ساقه رفتن گندم (کد ۳۱ زادوکس) و یولاف وحشی که در واقع مرحله انتقال از فاز رویشی به زایشی است در چهار منطقه مورد مطالعه با هم به وقوع پیوست و در دامنه زمانی ۱۱۲ تا ۱۵۹ روز و واحدهاي حرارتی ۱۲۱۰ تا ۱۲۸۷ درجه روز رشد انجام شد ( شکل ۱ ). ظهور گره سوم در گندم در چهار منطقه مورد مطالعه در دامنه زمانی ۱۲۲ تا ۱۷۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۳۴۰ تا ۱۳۸۱ درجه روز رشدانجام شد (شکل ۱). ظهور پانیکول در یولاف وحشی در چهارمنطقه مورد مطالعه در دامنه زمانی ۱۲۲ تا ۱۷۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۳۴۰ تا ۱۳۸۱ درجه روز رشد بوقوع پیوست، در حالی که در این مرحله گندم وارد مرحله خوشه دهی نشده بود. اطلاعات مربوط به مراحل رشدي گندم و یولاف وحشی در ۴ منطقه مورد مطالعه و همچنین زمان کاربرد علف کش هاي ثبت شده در ایران براي کنترل این علف در ( Montazeri et al., 2005, Zand et al., 2007b) هرز شکل ۲ خلاصه شد هاند. با توجه به این نکته که سبز شدن و سایرمراحل رشد رویشی یولاف وحشی نسبت به گندم قدري با تأخیر انجام می شود و با در نظر گرفتن فنولوژي گندم و یولاف وحشی، زمان شروع مبارزه با علف کش هاي پس رویشی می تواند از حدود ۴۰۰ درجه روز شروع شده وتا حدود ۱۲۰۰ درجه روز رشد خاتمه می یابد. چنانچه در مناطق مختل ف زمان کاربرد علف کش ها مصادف شود با درجه حرار تهاي پایین (در مناطق سرد و معتدل مرکزي) یا وقوع بارندگ یهايفصلی (درمناطق گرمسیري و معتدل شمالی ) می توان با با رعایت نکات فنی و به زراعی به گونه اي که عملکردگندم کاهش نیابد تاریخ کاشت گندم را تغییر داد و در زمان مناسبی با علف هرز یولاف وحشی مبارزه نمود. در صورتی که در برخی مناطق این تغییر تاریخ کاشت به دلایل مختلف امکان پذیر نباشد، می توان با کاربرد علف کش هایی نظیر بنزوئیل پروپ اتیل ( سافیکس )، فلم پروپ ام ایزوپروپیل (سافیکس بی دبلیو) و حتی دي فن زي کووات (آونج) در مراحل رشدي ساقه رفتن تا ظهور گره سوم در گندم ( کد ۳۱ تا کد ۳۳ زادوکس)و ۱۲۰۰ تا ۱۳۸۰ درجه روز رشد با این علف هرز مبارزه نمود (شکل ۲) . علاوه بر آن علف کش دیفلوفنیکان + ایزو پروترون (پنتر) را نیز ب هعنوان علف کش پیش رویشی می توان جهت مدیریت این علف هرز مورد استفاده قرار گیرد.
چاودار و جو دره
با توجه به عدم مشاهده خواب در این دوگونه علف هرز و وجود تشابهات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی بین این دو گونه ، مراحل فنولوژیکی آنها ه مزمان با هم بوقوع پیوست. همان گونه که در شکل ۳ ملاحظه می شود در هرمنطقه مورد مطالعه جو دره و چاودار همزمان با گندم در یک دامنه زمانی ۸ تا ۱۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۴۶ تا ۱۶۴ روز سبز شدند. مرحله دو برگی این دو گونه علف هرز در سه منطقه (زنجان ، کرج و ورامین ) هم زمان با مرحله ۲ برگی گندم ( کد ۱۲ زادوکس ) و در منطق محمود آباد ۲ روز پس از مرحله ۲ برگی گندم بوقوع پیوست. در واقع این دو گونه علف هرز براي تکمیل مرحله ۲ برگی خود در مناطق مورد مطالعه به یک دامنه زمانی ۱۴ تا ۱۷ روز و واحدهاي حرارتی ۴۵ تا ۲۵۱ درجه روز رشد نیاز دارند. مرحله پنجه زدن این دو ه پنجه زدن گندم ( کد ۲۱ زادوکس ) و در منطقه محمود آباد ۴ روز پس از مرحله پنجه زدن گندم بوقوع پیوست. این دو گونه علف هرز ظهور اولین پنجه خود را در مناطق مورد مطالعه در یک دامنه زمانی ۳۰ تا ۳۵ روز و واحدهاي حرارتی ۳۹۰ تا ۴۲۰ درجه روز رشد آغاز می نمایند. ظهور پنجه سوم در این دو گونه علف هرز در سه منطقه (زنجان ، کرج و ورامین ) هم زمان با مرحله پنجه زدن گندم ( کد ۲۳ زادوکس ) و در منطقه محمود آباد ۲ روز پس از ظهور پنجه سوم گندم به وقوع پیوست. این دو گونه علف هرز ظهور سومین پنجه خود را در مناطق مورد مطالعه در یک دامنه زمانی ۴۶ تا ۶۵ روز و واحدهاي حرارتی ۵۱۴ تا ۵۳۴ درجه روز رشدآغاز می نمایند. مرحله ساقه رفتن گونه هاي چاودار و جو دره در سه منطقه ( کرج، ورامین و محمود آباد) قبل از مرحله ساقه رفتن گندم ب هوقوع پیوست و در منطقه زنجان هم زمان با مرحله ساقه رفتن گندم رخ داد. در واقع انتقال از مرحله رویشی به زایشی در این دو گونه علف هرز در دامنه زمانی ۱۰۶ تا ۱۵۹ روز و واحدهاي حرارتی ۱۲۰۱ تا ۱۲۱۰ درجه روز رشد حادث شد.ظهور گره سوم در این دو گونه علف هرز در چهار منطقه مورد مطالعه قبل از ظهور گره سوم در گندم (مرحله ۳۳ زادوکس ) انجام شد و گون ههاي مذکور براي رسیدن به این مرحله به یک دوره زمانی ۱۱۷ تا ۱۶۵ روز و واحدهاي حرارتی ۱۲۷۵ تا ۱۲۹۰ درجه روز رشد نیاز دارند. ظهور خوشه در چاودار و جو دره در چهارمنطقه مورد مطالعه قبل از ظهور برگ پرچم در گندم ( مرحله ۳۹ زادوکس ) انجام شد وعلف هاي هرز مذکور براي رسیدن به این مرحله به یک دوره زمانی ۱۳۶ تا ۱۸۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۶۲۹ تا ۱۶۳۵ درجه روز رشد نیاز .( دارند اطلاعات مربوط به مراحل رشدي گندم چاودار و جو دره در مناطق مورد مطالعه در شکل ۴ خلاصه شد هاند. همان گونه که در این شکل ملاحظه می شود مرحله سبز شدن این دو علف هرز در هر چهار منطقه از لحاظ تقویم زمانی و واحدهاي حرارتی مورد نیاز با مرحله سبز شدن گندم( کد ۱۰ زادوکس ) یکسان بود. مراحل ۲ برگی تا ظهور پنجه سوم در سه منطقه زنجان، کرج و ورامین لحاظ تقویم زمانی و واحدهاي حرارتی مورد نیاز با مرحله سبز شدن گندم یکسان بو د. در منطقه محمود آباد مراحل ۲ برگی تا ظهور پنجه سوم چاودار و جو در از لحاظ زمانی نسبت به مراحل رشدي مشابه در گندم اندکی با تأخیر زمانی بوقوع پیوست ولی از لحاظ واحدهاي حرارتی تفاوت چندانی مشاهده نشد. مراحل ساقه رفتن تا ظهور خوشه این دو گونه علف هرز درچهار منطقه مورد مطالعه قبل از مراحل رشدي مشابه در گندم بوقوع پیوست . با توجه به عدم وجود خواب در علف هرز چاودار و از بین رفتن خواب ذاتی جو دره پس از ریزش در طی تابستان بدلیل مواجه شدن و هم زمانی (Gutterman et al., با دماهاي بالا ( ۱۹۹۶ مراحل اولیه رشد این دو گونه با گندم بدلیل نیاز یکسان به واحدهاي حرارتی و همچنین عدم تأثیر عل فکش هاي رایج برکنترل این دو گونه می توان در اوایل فصل کاشت با انجام عملیات ماخار این علف هاي هرز را سبز کرده و با استفاده از روش مکانیکی اقدام به کنترل این (Seiidi-Poor, علف هاي هرز نمود. نتایج یک مطالعه ( ۲۰۰۸ نشان دهنده موفقیت آمیز بودن این روش در کنترل جو دره در زراعت گندم می باشد. از سوي دیگر علف کش سولفو سولفورون با نام تجارتی آپیروس که در ابتداي مرحله پنجه زنی گندم (کد ۲۱ زادوکس که هم زمان بود با مرحله پنجه زنی جو و حدود ۴۰۰ درجه روز رشد است) استفاده شد موجب کنترل مناسب جو وحشی گردید و به عنوان تنها روش مبارزه با این گونه مطرح .(Baghestani et al., می باشد
چچم و فالاریس
مراحل فنولوژیکی این دو گونه در چهار منطقه مورد مطالعه یکسان بوده است. لذا نتایج مربوط به این دو گونه با هم ارائه می شود. همان گونه که در شکل ۵ ملاحظه می شود در هر ۴ منطقه مورد مطالعه چچم و فالاریس پس از گندم سبز شد هاند. در این مناطق چچم و فالاریس در دامنه زمانی ۱۱ تا ۱۲ روز و واحدهاي حرارتی ۱۸۰ تا ۱۹۸ درجه روز رشد سبز شدند. مرحله ۲ برگی این دو گونه علف هرز نسبت به مرحله ۲ برگی گندم (کد ۲زادوکس) با اندکی تاخیر در یک دامنه زمانی ۲۰ تا ۲۴ روز و واحدهاي حرارتی ۲۹۸ تا ۳۱۵ درجه روز رشد به وقوع پیوسته است. شروع پنجه زدن چچم وفالاریس هم با تأخیر نسبت به مرحله پنجه زدن گندم( کد ۱ زادوکس) و در یک دامنه زمانی ۴۰ تا ۴۲ روزه و واحدهاي حرارتی ۴۷۸ تا ۴۸۴ درجه روز رشد صورت ت ( شکل ۵). ظهور پنجه سوم در این دو گونه و در ۴ منطقه مورد مطالعه با تأخیر زمانی نسبت به مرحلهرشدي مشابه گندم ( ۲۳ زادوکس ) در یک فاصله زمانی ۵۷ تا ۶۴ روز و واحدهاي حرارتی ۶۱۷ تا ۶۲۴ درجه روز رشد به وقوع پیوست. ساقه رفتن این دو گونه در سه منطقه زنجان، کرج و محمود آباد با اندکی تأخیر نسبت به مرحله ساقه رفتن گندم ( کد ۳۱ زادوکس ) و درمنطقه ورامین ه مزمان با مرحله ساقه رفتن گندم انجامشد. وقوع این مرحله از رشد که در واقع انتقال از مرحله رویشی با زایشی است در این دو گونه علف هرز و در چهار منطقه مورد مطالعه در دامنه زمانی ۱۱۷ تا ۱۶۵ روز و واحدهاي حرارتی ۱۲۷۵ تا ۱۲۹۰ درجه روز رشد به وقوع پیوست. ظهور خوشه چچم و فالاریس در سه منطقه زنجان، کرج و محمود آباد پس از ظهور برگ پرچم در گندم ( مرحله ۳۹ زادوکس ) به وقوع پیوست. در منطقه ورامین ظهور خوشه این دو علف هرز هم زمان با ظهور پرچم رخ داد. ظهور خوشه در این دو گونه علفهرز و در چهار منطقه مورد مطالعه در دامنه زمانی ۱۵۰ تا ۱۹۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۷۵۲ تا ۱۷۷۲ درجه روز .( رشد به وقوع پیوستاطلاعات مربوط به مراحل رشدي گندم، فالاریس و چچم در ۴ منطقه مورد مطالعه و همچنین علف کش هاي ثبت شده،(Montazeri et al., 2005; Zand et al., 2007b) در ایران براي مدیریت این علف هاي هرز توسط شک ل هاي ۶ و ۷ ه شد ه اند. سبز شدن و سایر مراحل رشد فالاریس و چچم نسبت به گندم با تأخیر و با دریافت واحدهاي حرارتی بیشتري انجام می شود. زمان مبارزه شیمیایی با این گونه ها از حدود ۳۰۰ درجه روز رشد شروع می شود مان خاتمه در برخی عل ف کش ها نظیر دیکلوفوپ متیل(ایلوکسان) و مزوسولفورون+ یدوسولفورن (شوالیه) ۴۸۰ درجه روز رشد و در برخی علف کش هاي دیگر مانند کلودینافوپ پروپارژیل (تاپیک)، مت سولفورون متیل + سولفوسولفورون (توتال ) و پینوکسادن (اکسیال ) در مناطق سرد ۱۲۱۰ درجه روز رشد، در مناطق معتدل ۱۲۶۵ درجه روز رشد، در مناطق نیمه گرمسیري ۱۲۸۷ درجه روز رشد و در مناطق معتدل خزري تا ۱۲۴۷ درجه روز رشد م ی باشد . روش دیگري که می تواند براي کنترل چچم و فالاریس مورد ارزیابی قرار گیرد کاربرد علف کش پنتر به صورت پیش رو یشی است . این روش می تواند به عنوان یک مبارزه مکمل در کنار.( علف کش هاي پس رویشی هم مطرح باشد
دم روباهی کشیده
همان گونه که در شکل ۸ ملاحظه می شود در هر ۴ منطقه مورد مطالعه دم روباهی کشیده پس از گندم سبز شده است. در این مناطق علف هرز مذکو ر در دامنه زمانی ۱۱ تا ۱۴ روز و واحدهاي حرارتی ۱۹۲ تا ۲۰۵ درجه روز رشد سبز شد . مرحله ۲ برگی دم روباهی کشیده نسبت به مرحله ۲ برگی گندم ( کد ۱۲ زادوکس ) با اندکیتأخیر در یک دامنه زمانی ۲۱ تا ۲۴ روز و واحدهاي حرارتی ۳۰۹ تا ۳۱۵ درجه روز رشد به وقوع پیوسته است. شروع پنجه زدن دم روباهی کشیده هم با تأخیر نسبت به مرحله پنجه زدن گندم( کد ۲۱ زادوکس) و در یک دامنه زمانی ۴۰ تا ۴۲ روز و واحدهاي حرارتی ۴۷۸ تا ۴۸۴ درجه روز رشد صورت گرفت ( شکل ۸ ). ظهور پنجه سوم در این گونه ودر ۴ منطقه مورد مطالعه با تأخیر زمانی نسبت به مرحله رشدي مشابه گندم ( ۲۳ زادوکس ) در یک فاصله زمانی ۵۷ تا ۶۴ روز و واحدهاي حرارتی ۶۰۴ تا ۶۲۴ درجه روز رشد به وقوع پیوست . ساقه رفتن این گونه در سه منطقه زنجان، کرج و محمود آباد اندکی پس ازمرحله ساقه رفتن گندم (کد ۳۱ زادوکس ) و در منطقه ورامین ه م زمان با مرحله ساقه رفتن گندم انجام شد. وقوع این مرحله از رشد که در واقع انتقال از مرحله رویشی با زایشی است در دم روباهی کشیده و در چهار منطقه مورد مطالعه در دامنه زمانی ۱۱۷ تا ۱۶۵ روز و واحدهاي حرارتی ۱۲۷۵ تا ۱۲۹۰ درجه روز رشد ب ه وقوع پیوست. ظهور خوشه دم روباهی کشیده در دو منطقه زنجان وکرج پس از ظهور برگ پرچم در گندم (مرحله زادوکس ) بوقوع پیوست . در منطقه ورامین و محمود آباد ظهور خوشه این دو علف هرز هم زمان با ظهور برگ پرچم رخ داد . ظهور خوشه در این دو گونه علف هرز و در چهار منطقه مورد مطالعه د ر دامنه زمانی ۱۵۰ تا ۱۹۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۷۵۲ تا ۱۷۷۲ درجه روز رشد .( به وقوع پیوست ( شکل ۸ اطلاعات مربوط به مراحل رشدي گندم و دم روباهی کشیده در ۴ منطقه مورد مطالعه و همچنین علف کش هاي ثبت شده در براي ،(Montazeri et al., 2005, Zand et al., 2007b) ایران مدیریت این علف هاي هرز در شکل ۹ نشان داده شده است. سبز شدن و سایر مراحل رشد دم روباهی کشیده نسبت به گندم با تأخیر و با دریافت واحدهاي حرارتی بیشتري انجام م یشود. زمان مبارزه شیمیایی با این گونه از حدود ۳۱۰ درجه روز رشد شروع می شود و زمان خاتمه در برخی عل فکش ها ایلوکسان و شوالیه) ۴۸۰ درجه روز رشد و در برخی علف کش هاي دیگر (تاپیک ، توتال و اکسیال ) در مناطق سرد ۱۲۱۰ درجه روز رشد، در مناطق معتدل ۱۲۶۵ درجه روز رشد، در مناطق نیمه گرمسیري ۱۲۸۷ درجه روز رشد و در مناطق معتدلمرطوب تا ۱۲۴۷ درجه روز رشد می باشد. روش دیگري که می تواند براي کنترل دم روباهی کشیده مورد ارزیابی قرار گیرد کاربرد علف کش پنتر به صورت پیش رویشی است. این روش م یتواند به عنوان یک مبارزه مکمل در .( کنار علف کش هاي پس رویشی هم مطرح باشد
خردل وحشی
سبز شدن خردل وحشی در چهار منطقه مورد مطالعه پس از سبز شدن گندم در یک دامنه زمانی ۱۰ تا ۱۲ روز و .( واحدهاي حرارتی ۱۸۰ تا ۱۸۵ روز انجام شد ۱۰ مرحله ۲ برگی خردل وحشی پس از مرحله ۲ برگی گندم در یک دامنه زمانی ۱۸ تا ۲۰ روز و واحدهاي حرارتی ۲۸۲ تا ۲۸۸ درجه روز رشد انجام شد. مرحله برگی خردل وحشی در منطقه زنجان قبل از مرحله پنجه زدن گندم (کد ۲۱ زادوکس )، در مناطق کرج و ورامین هم زمان با مرحله پنجه زدن گندم و در منطقه محمود آباد .( پس از مرحله پنجه زدن گندم به وقوع پیوست (شکل ۱۰ اطلاعات به دست آمده نشان م ی دهد که این گونه براي رسیدن به مرحله ۴ برگی نیاز به ۳۹۰ تا ۴۰۰ درجه روز رشد دارد . مرحله ۶ برگی خردل وحشی در مناطق مورد مطالعه قبل از ظهور پنجه سوم در گندم (کد ۲۳ زادوکس ) و در یک دامنه زمانی ۴۰ تا ۴۲ روز و واحدهاي حرارتی ۴۷۸ تا ۴۸۵ درجه روز رشد ب ه وقوع پیوست. طویل شدن ساق ه این علف هرز قبل از مرحلهساقه رفتن گندم ( کد ۳۱ زادوکس ) در یک دامنه زمانی ۱۰۰ تا ۱۵۰ روز و تجمع واحدهاي حرارتی ۱۱۲۲ تا ۱۱۳۱ درجه روز رشد به وقوع پیوست . مرحله گلدهی خردل وحشی در سه منطقه زنجان، کرج و ورامین هم زمان با ظهور گره سوم گندم و در محمود آباد اندکی پس از ظهور گره سوم انجام شد . اطلاعات موجود نشان می دهد که خردل وحشی براي رسیدن به مرحله گلدهی به یک دامنه زمانی ۱۲۵ تا ۱۷۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۳۸۱ تا ۱۴۰۵ درجه روز رشد نیاز دارد. اطلاعات مربوط به مراحل رشدي گندم و خردل وحشی در ۴ منطقه مورد مطالعه و همچنین علف کش هاي ثبت Montazeri et ) شده در ایران براي مدیریت این علف هرز در شکل ۱۱ خلاصه ،( al., 2005, Zand et al., 2007b شده است . همان گونه که در این شکل ملاحظه می شود، شروع مبارزه شیمیایی با این علف هرز توسط علف کش ها در طیف متفاوتی قرار دارد و تولی د کنندگان بسته به هزینه، در دسترس بودن عل ف کش و شرایط لازم براي پاشیدن علف کش م ی توانند آنها را انتخاب نمایند با این وجود زمان شروع مبارزه شیمیایی توسط بسیاري از علف کش ها حدود ۲۸۰ درجه روز رشد م ی باشد، اما در صورتی که به دلایل مخت لف نتوان این عل ف کش ها را به کار برد می توان با به تأخیر انداختن زمان مبارزه تا حدود ۴۰۰ درجه روز رشد، از علف کش هاي دیگري نظیر تري بنورون متیل (گرانستار ) و یا توتال استفاده نمود. زمان خاتمه مبارزه شیمیایی براي این گونه توسط علف کش ها دامنه متفاوتی دارد و حداکثر آن حدود ۱۳۸۰ درجه روز رشد است. کاربرد علف کش پنتر به صورت پیش رویشی م ی تواند ب ه عنوان یک روش کنترل این گونه و همچنین یک روش تکمیلی در کنار. ( علف کش هاي پس رویشی هم مطرح باشد
خاکشی
صورت بود که در مناطق زنجان و محمود آباد قبل از سبز شدن گندم، و در مناطق کرج و ورامین هم زمان با گندم سبز شد. سبز شدن این علف هرز در یک دامنه زمانی ۷ تا ۹ روز و واحدهاي حرارتی ۱۴۶ تا ۱۵۲ درجه روز رشد به وقوع پیوست ( شکل ۱۲ ). مرحله ۲ برگی خاکشی در ۴ منطقه مورد مطالعه قبل از مرحله ۲ برگی گندم (کد ۱۲ زادوکس) در یک دامنه زمانی ۱۰ تا ۱۲ روز و واحدهاي حرارتی ۱۸۰ تا ۱۸۵ درجه روز رشد انجام شد. مرحله ۴ و ۶ برگی خاکشی در تمام مناطق مورد مطالعه قبل از مرحله پنجه زدن گندم (کد ۲۱ زادوکس گندم) .( به وقوع پیوست اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که این گونه براي رسیدن به مرحله ۴ برگی نیاز به ۲۴۵ تا ۲۵۱ درجه روز رشد و براي وارد شدن به مرحله ۶ برگی نیاز به ۲۹۶ تا ۳۰۰ درجه روز رشد داشت . مرحله ۸ برگی این علف هرز در مناطق مورد مطالعه قب ل از ظهور پنجه سوم در گندم ( کد ۲۳ زادوکس ) به وقوع پیوست. خاکشی براي رسیدن به مرحله ۸ برگی نیاز به یک دامنه زمانی ۲۲ تا ۲۴ روز و واحدهاي حرارتی ۳۱۵ تا ۳۲۸ درجه روز رشد داشت طویل شدن ساقه این علف هرز قبل از مرحله ساقه رفتن گندم ( کد ۳۱ زادوکس ) در یک دامن ه زمانی ۱۰۰تا ۱۵۰ روز و تجمع واحدهاي حرارتی ۱۱۲۲ تا ۱۱۳۱ درجه روز رشد بوقوع پیوس ت . مرحله گلدهی خاکشی در سه منطقه زنجان، کرج و ورامین ه م زمان با ظهور گره سوم گندم و در محمود آباد اندکی پس از ظهور گره سوم انجام شد. اطلاعات موجود نشان می دهد که خاکشی براي رسیدن به مرحله گلدهی به یک دامنه زمانی ۱۲۵ تا ۱۷۰ روز و واحدهاي حرارتی ۱۳۸۱ تا ۱۴۰۵ درجه روز رشد نیاز دارد. اطلاعات خلاصه شده مربوط به مراحل رشدي گندم و خاکشی در ۴ منطقه مورد مطالعه و همچنین علف کش هاي ثبت شده در ایران براي مدیریت این ،( Montazeri et al., 2005, Zand et al., علف هرز( در شکل ۱۳ خلاصه شده است . همان گونه که در این شکل ملاحظه م ی شود، شروع مبارزه شیمیایی با این علف هرز توسط عل ف کش ها در طیف متفاوتی قرار دارد و تولید کنندگان بسته به هزینه، در دسترس بودن عل ف کش و شرایط لاز م براي پاشیدن علف کش می توانند آنها را انتخاب نمایند . با این وجود زمان شروع مبارزه شیمیایی توسط بسیاري از علف کش ها حدود ۲۵۰ درجه روز رشد می باشد. در صورت ی که به دلایل مختلف نتوان این علف کش ها را ب ه کاربرد می توان با به تأخیر انداختن زمان مبارزه در حدود ۴۰۰ درجه روز رشد از عل ف کش هاي دیگري نظیر گرانستار و یا توتال استفاده نمود . زمان خاتمه مبارزه شیمیایی براي این گونه توسط علف کش ها دامنه متفاوتی دارد و حداکثر آن حدود ۱۳۸۰ درجه روز رشد است . کاربرد علف کش پنتر ب ه صورت پیش رویشی می تواند به عنوان یک روش کنتر ل این گونه و همچنین یک روش تکمیلی در کنار علف کش هاي پس رویشی . ( هم مطرح باشد
نتیجه گیري
با وجودي که مراحل رشدي گندم و عل ف هاي هرز در مناطق مورد مطالعه از لحاظ تقویم زمانی با یکدیگر ختلافات زیادي دارند ولی از لحاظ تجمع واحدهاي حرارتی اختلافات چ ندانی بین آنها مشاهده نشد . این اخص ( درجه روز رشد ) می تواند مبناي مناسبی براي تعیین مراحل رشدي گندم و عل ف هاي هرز و همچنین زمان دقیق مناسب و کاربرد عل ف کش ها مورد استفاده قرار گیرد . کاربرد مناسب عل ف کش ها در زمان دقیق و مناسب می تواند سبب کارآمد شدن مبارز ه شیمیایی وکاهش آلودگی هاي زیست محیطی شود . با توجه به این که در مزارع گندم مخلوطی از علف هاي هرز باریک برگ و هن برگ وجود دارد و در بسیاري از موارد هدف مبارزه با این مخلوط است، از این رو بر مبناي اطلاعات به دست آمده می توان پیشنهاد نمود که ۴۰۰ درجه روز رشد به عنوان نقطه شروع مبارزه شیمیایی و ۱۲۰۰ درجه روز رشد به عنوان نقطه پایان مبارزه یمیاییبا علف هاي هرز مزارع گندم در نظر گرفته شود. علف هاي هرزي نظیر چاودار و جو دره که بذر آنهاخواب ندارد و به دلیل شابهات فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی کنترل آنها در گن دم با استفاده از علف کش هاي پس رویشی امکان پذیر نیست در صورتی که نیازهاي جوانه زنی آنها قبل از کشت گندم تأمین شود و شرایط محیطی و زمان لازم براي تهیه بستر بذر و کشت گندم فراهم باشد، بتوان از طریق ماخارکردن زمین زراعی و انجام عملیات مکانیکی این عل ف هاي هرز را کنترل نمود . تنظیم تاریخ کاشت با توجه به نیاز حرارتی (درجه روز رشد ) لازم سبز شدن به گونه اي که حداقل تداخل علف هاي هرز با محصول زراعی با در نظر گرفتن زمان لازم براي ب هدست آوردن حداکثر محصول به وجود آید
