توت فرنگي نسبت به شرايط محيطي حساس است، طول روز و درجه حرارت مناسب دو عامل مؤثر در گل انگيزی توت فرنگي هستند. اهميت طول روز به حدی است كه ارقام توت فرنگي را براساس عكس العمل به طول روز به انواع روز بلند، روز كوتاه و روز خنثي طبقه بندی كرده اند. بطور كلي بهترين دما برای توليد توت فرنگي زودرس، شبهای خنك بين ۷ تا ۱۳ درجه سانتي گراد با رطوبت نسبي ۶۰ تا ۹۰ درصد و روزهای خنك، آفتابي و با دمای ۱۵ تا ۲۱ درجه سانتي گراد است به همين دليل نواحي ساحلي دريا برای كشت توت فرنگي مي تواند مناسب باشد.
خاكهای لومي شني، شني يا شني رسي كه زهكشي خوب دارند برای پرورش توت فرنگي مناسب هستند. خاك بايد بتواند آب كافي را برای گياه در خود نگهدارد به همين دليل خاكهايي كه رس كافي يا مواد آلي كافي دارند مناسبند. در خاكهای رسي يا سنگين محصول ديررس مي شود چون زهكشي آنها ضعيف است، در اين خاكها بايد از ارقام مقاوم به خاكهای رسي استفاده شود و سيستم كشت پشته ای يا سيستم كشت با استفاده از مالچ را انتخاب نمود. توت فرنگي در خاكهای لومي هوموس دار بهترين نتيجه را مي دهد. خاك مناسب بايد دارای اسيديته ۵/۳ تا ۶/۵ باشد. pH مناسب برای خاكهای رسي ۵/۳ و برای خاكهای شني نزديك به ۶/۵ است. در مناطق خشك اگر pH بيشتر از ۷/۵ است توت فرنگي را نبايد قبل از اصلاح خاك كشت كرد. اگر خاك بيشتر از ۱۰ % شيب دارد بايد آنرا هموار نمود برای رشد و نمو بهتر گياه بايستي خصوصيات فيزيكي و شيميايي بستر كشت تحت كنترل باشد
سيستم های كشت در هوای آزاد متعددند و معمولاً چهار سيستم كشت مورد استفاده قرار مي گيرد
الف) سیستم كشت پشته اي
در سيستم پشته ای از ارقامي كه ساقه رونده كمي توليد مي كنند استفاده مي شود و همه ساقه های رونده توليد شده از گياه مادری حذف مي شوند گياهان در اين سيستم بيشتر از سيستم رديفي رشد مي كنند فاصله بين گياهان روی رديف ۲۰ تا ۳۵ سانتيمتر و فاصله بين دو رديف روی پشته ۲۰ تا ۳۰ سانتيمتر است.
ب) سیستم كشت ردیفی فاصله دار
سيستم كشت رديفي فاصله دار نيز برای ارقامي كه توليد ساقه های رونده آنها متوسط است بكار مي رود در اين سيستم گياهان دختری در فاصله مشخص قرار مي گيرند و روی ريشه آنها خاك ريخته مي شود. گياهان دختری انتخاب شده گياهان جديدی را تشكيل مي دهند اين كار آنقدر ادامه مي يابد تا ميزان دلخواه از گياه در هكتار بدست آيد، بقيه گياهان دختری بايد حذف شوند.
پ ) سیستم كشت ردیفی متراكم
از سيستم كشت رديفي متراكم برای كشت گياهان روز كوتاه برای مدت چند سال استفاده مي شود. تراكم گياهان بين ۷ تا ۱۰ هزار بوته در هكتار است گياهان در فواصل ۴۵ تا ۱۰۵ سانتيمتر روی رديفهايي كه ۹۰ تا ۱۳۵ سانتيمتر هستند كشت مي شوند. همه يا قسمت اعظم ساقه های رونده كه در تابستان سال اول رشد كرده اند ريشه دار شده و گياهان دختری مابين گياهان مادری را بوجود مي آورند. يك شبكه از گياهان با عرض ۶۰ سانتيمتر حفظ مي شوند و بقيه را با تراكتور ديسك مي زنند. در مناطقي كه خطر كرم سفيد ريشه و يا خشكي وجود دارد، فاصله رديف برای كليه ارقام نبايد بيشتر از ۴۵ سانتيمتر باشد.فواصل گياهان در صورتي كه تغذيه مناسب باشد بايد بيشتر از زماني باشد كه خاك حاصلخيزی خوبي ندارد. اگرچه اين سيستم برای پرورش توت فرنگي كم هزينه و آسان است ولي ميزان توليد ميوه های با كيفيت خوب ،پائين است. برخي از ارقام توت فرنگي در سيستمهای پشته ای و رديفي فاصله دار بهتر از سيستم رديفي متراكم رشد مي كنند
ت) سیستم كشت با استفاده از مالچ پلاستیك
اين سيستم همانند سيستم كشت پشته ای است ولي روی پشته ها را با پلاستيكهای شفاف، سبز، سياه، يا مالچ منعكس كننده نور مي پوشانند تا رشد علفهای هرز را كنترل كرده و باعث افزايش دمای خاك و حفظ رطوبت خاك و افزايش عملكرد شود. از سويي اين كار باعث كاهش ميزان آبشويي مواد غذايي از خاك شده و اثرات ضد عفوني خاك را بمدت بيشتری حفظ مي كند. در اين روش ميوه ها تميز مي مانند و پوسيدگي و كپك زدگي كاهش مي يابد. اما در روزهای گرم ممكن است آفتاب سوختگي روی ميوه ايجاد شود و علاوه بر آن زباله های پلاستيك در محيط زيست آلودگي ايجاد مي كنند. مالچ منعكس كننده نور سبب افزايش وزن ميوه و كاهش تعداد علفهای هرز، شته، تريپس، كنه و مگس سفيد مي شود. در اين سيستم گلدهي زودتر اتفاق مي افتد و محصول پيش رس مي شود ولي در مناطقي كه خطر سرمای بهاره وجود دارد احتمال سرمازدگي نيز وجود دارد.
برای پرورش نشاء توت فرنگي گياهان مادری را در آغاز فصل رشد در خزانه مي كارند اين گياهان مي توانند حاصل تكثير به روش كشت بافت يا تكثير با استفاده از ساقه رونده باشند. در طول روزهای بلند تابستان ساقه های رونده رشد مي كنند و در آخر تابستان تمام سطح زمين را مي پوشانند. در خزانه های مناطق سرد و مرتفع ) ۹۰۰ تا ۱۱۰۰ متری از سطح دريا( نشاء ها را در پائيز از خاك خارج مي كنند. اين گياهان بسته به اينكه در چه موقعيت جغرافيايي بوده اند يا چه موقعي كنده شده اند نياز سرمايي متفاوتي دريافت كرده اند.
خصوصیات نشاي استاندارد توت فرنگی:
۱- نشاء ها از يك رقم مشخص ويكدست و بدون اختلاط ارقام باشند.
۲- نشاء ها دارای بسته بندی مناسب با لايه ای ازپوشش مناسب جهت حفظ رطوبت با نصب برچسب و درج نوع رقم و
ساير مشخصات بر روی آن باشند.
۳- نشاء ها در دمای ۵-۱ درجه سانتيگراد نگهداری و حمل شوند
۴- دارای گواهي سلامت واصالت از مديريت حفظ نباتات وكميته فني نهال استان باشند.
۵-ريشه دار، شاداب، سالم و بدون هيچگونه آثار پوسيدگي باشند.
۶- حجم واندازه ريشه كافي باشد.
۷-قطر طوقه حداقل ۷ ميلي متر باشد.
۸- نشاء درحالت خواب ، بدون برگ و طول آن حداقل ۱۰ سانتيمتر باشد.
۹- ريشه ها شستشو و ضد عفوني شده باشند.
سلوا (Selva )
رقمي است روز خنثي با بوته ای قوی و پرمحصول، هميشه بار و چهارفصل دارای ميوه های سفت ، بسيار خوش فرم و خاص كه شكل و طعم آن مورد قبول هر سليقه ای است. وزن ميوه آن بين ۳۰ تا ۴۰ گرم است . نسبت به سفيدك حقيقي حساس مي باشد . با توجه به كشت وسيع آن در تهران و جيرفت وساير نقاط كشور نتيجه آن قابل توجه و خوب بوده است.
كاماروسا ( Cammarosa)
رقمي است روز كوتاه با بوته ای بسيار قوی، دارای برگهای بزرگ ، ميوه ای خوش مزه و مخروطي شكل كه در اوايل باردهي وزن آن تا ۴۰ گرم هم مي رسد. برای كشت در مناطقي با روز كوتاه مناسب است. در شرايط آب و هوايي تهران و جنوب كشور نتيجه آن رضايت بخش نبوده و شايد برای شهرهای شمالي كشور مناسب باشد. نسبت به كمبود كلسيم حساس است و در مقابل سفيدك و ورتيسيليوم مقاوم مي باشد.
پاجارو (Pajaro) :
يك رقم روزكوتاه است. سال ۱۹۷۹ توسط دانشگاه كاليفرنيا اصلاح شده است. محصول تجاری قابل قبولي در كشتهای تابستاني در كاليفرنيا داشته ولي در كشتهای زمستانه موفقيت كمي دارد. برای پرورش اين رقم دمای متوسط مورد نياز است. در جنوب ايتاليا و ايالت فلوريدای آمريكا كشت مي شود. رنگ ميوه، قرمز نسبتا” تيره است. دارای طعم خوبي است، ميوه درشت و مخروطي شكل است.
پاروس (Parus ) :
رقمي روزكوتاه است و برای مصرف تازه خوری مناسب مي باشد. رنگ ميوه در زمان رسيدگي كامل، قرمز متمايل به نارنجي است.
اتابكی:
ميوه ها كشيده و دوكي شكل و متوسط، به رنگ قرمز و معطر، جداسازی كاسبرگها از ميوه مشكل است، آبدار، ميزان قند بالا، دارای سازگاری مطلوب در شرايط اقليمي مختلف و از ارقام يك بار، بارده است
كوئین الیزا ( Queen Elisa)
رقمي است روزخنثي، ارتفاع بوته ۳۰ تا ۴۵ سانتيمتر و عرض بوته ۳۸ تا ۴۵ سانتيمتر مي باشد. به نور كامل آفتاب و همچنين آبياری منظم نيازدارد. نسبت به انتقال بوته حساس تر از ساير ارقام است. pH مورد نياز آن ۵/۶ تا ۶ است . ميوه ها بسيار درشت مي باشند.
محلی كردستان:
رقم بومي كردستان بوده و روز كوتاه است.
Albion
روز خنثي، مقاوم به پژمردگي ورتيسليومي و پوسيدگي طوقه فيتوفترا، مناسب برای تازه خوری و فرآوری.
Aliso
زودرس، مقاوم به حمل و نقل، مناسب برای تازه خوری و فرآوری.
Aromas
روز خنثي، ميوه درشت و مخروطي، سفت و بسيار براق، عملكرد بالا، مقاوم به فيتوفترا، سفيدك پودری و پوسيدگي طوقه ناشي از آنتراكنوز.
Chandler
روز كوتاه از ارقام مهم در جهان، ميوه درشت و سفت، گاهي با شانه های سفيد، عملكرد بالا، متحمل به ويروس، مناسب برای تازه خوری و فرآوری
Diamante
روز خنثي ، ميوه درشت، براق، سفت، دارای رنگ روشن به شكل مخروطي طويل، عملكرد بالا، مقاوم به سفيدك پودری و كنه تارتن دونقطه ای.
Douglas
روز كوتاه، زودرس، رنگ و عطر ميوه خوب، شكل ميوه مخروطي بلند، برداشت آسان.
Earliglow
زودرس، دارای طعم عالي، مناسب برای فرآوری، اندازه ميوه و عملكرد مناسب، مقاوم به چندين بيماری برگي و ريشه ای و پوسيدگي برگي ناشي از بوتريتيس، مناسب برای تازه خوری و فرآوری
Elsanta
ويژه نواحي خنك، ديررس، ميوه درشت و سفت با رنگ قرمز.
Eris
زودرس، ميوه به رنگ روشن و براق با بخش دروني به رنگ قرمز نارنجي ، با طعم عالي و عطر شديد.
Gaviota
ميوه درشت و سفت، گرد و مخروطي به رنگ تيره، دارای طعم خوب، مقاوم به سفيدك پودری و پوسيدگي ناشي از آنتراكنوز و متحمل به كنه تارتن دو نقطه ای.
نگهداری گياهان كشت شده شامل مراحلي از قبيل آبياری، حذف گلها، حفاظت از سرما، حذف ساقه های رونده،تغذيه، مبارزه با علفهای هرز، نوسازی گياه و مبارزه با آفات و بيماريهاست.
۱ – آبیاري
آبياری مي تواند به صورت باراني، قطره ای، جوی و پشته ای و يا تركيبي از آبياری باراني و قطره ای باشد. آبياری قطره ای روشي است كه در سطح تجاری به دليل كارآيي بالا كاربرد زيادی دارد. آبياری باراني در نواحي سرد بمنظور كنترل يخبندان بهاره اهميت زيادی دارد. به علاوه آبياری باراني با تمام سيستمهای كشت سازگار است ولي در مناطقي كه خاك سفت بوده و سله مي بندد و همچنين در مناطقي كه باد خيز بوده و فاقد بادشكن مي باشند اين روش مناسب نيست. در برخي مناطق در شش هفته اول كشت از آبياری باراني برای تأمين آب مورد نياز نشاء ها استفاده مي كنند ولي بعداً فقط از
آبياری قطره ای استفاده مي شود.
آبياری قطره ای ۱۵ تا ۲۰ % عملكرد را افزايش مي دهد و حدود ۳۰ درصد در مصرف آب و انرژی صرفه جويي مي كند. همچنين در برنامه برداشت، كمتر تداخل ايجاد مي كند. در طي فصل رشد عرضه آب بهتر انجام مي شود. نياز آبي توت فرنگي درشرايط آب وهوای مديترانه ای در صورتي كه از پلاستيك بر روی بستر های كشت استفاده شود وسيستم آبياری به صورت قطره ای باشد حدود ۱۲۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ متر مكعب در هكتار در سال است.
درسيستم آبياری باراني در هر هكتار حدود ۶۰۰ متر مكعب آب در هفته در طي فصل رشد مصرف مي شود. برنامه آبياری بر اساس ميزان رطوبت بخش فوقاني خاك ( ۳۰ سانتيمتری ) كه قسمت اعظم ريشه ها را در خود جای مي دهد تنظيم مي شود. ميزان رطوبت خاك بايد در حد ۵۰ % آب قابل استفاده باشد. علاوه بر اين زمانبندی آبياری مي تواند بر اساس ضريب كارايي محصول (كه بين ۵۵ در صدد تا ۸ درصد )است ،انجام شود.
۲- حذف گلها
در ماههای اول كشت ساقه های گلدهنده بايد از روی گياه حذف شوند در غير اينصورت قدرت رشد گياه را كاهش داده و تعداد و اندازه گياهان دختری و محصول بعدی را كاهش مي دهند. در ارقامي كه تعداد كمي ساقه رونده توليد مي كنند، حذف گلها تعداد ساقه های رونده را افزايش مي دهد.
حفاظت از سرما
حفاظت گياهان از سرمای پائيزه و اوايل بهار به شرايط آب و هوای منطقه، نوع مالچ مورد استفاده، رقم انتخاب شده و زمان برداشت ميوه بستگي دارد. برگهای توت فرنگي سرمای اوايل پائيز يا حتي اوايل زمستان را بدون صدمه ديدن تحمل مي كنند ولي اگر دما كمتر از ۱۸ – درجه سانتي گراد باشد و پوشش برف هم نباشد شديداً آسيب مي بينند. يخ زدن و آب شدن متناوب خاك مخصوصاً خاكهای سنگين، گياه را از سطح خاك بلند مي كند و باعث صدمه شديد در فصل رشد بعد مي شود. مالچ در كم كردن اين صدمات مؤثر است. علاوه بر آن، مالچ علفهای هرز را كنترل مي كند و ميوه ها را تميز نگه مي دارد. بيماريهای پوسيدگي ميوه را كاهش داده و رطوبت را حفظ مي كند. در نواحي گرمتر استفاده از مالچ كاه و كلش به مالچ پلاستيكي برتری دارد.
۴ -حذف ساقه هاي رونده
اگر رشد ساقه های رونده به دليل نامساعد بودن شرايط محيطي مثل طول روز بلند و گرما آغاز شود سبب ضعيف شدن بوته توت فرنگي شده و تمام نيروی گياه صرف توليد ساقه های رونده شده و گلدهي كاهش مي يابد. به همين دليل ساقه های رونده در طول دوره رشد، گلدهي و ميوه دهي توت فرنگي حذف مي شوند.
۵ -تغذیه
عمليات تغذيه در مناطق مختلف و انواع سيستمهای كشت متفاوت است توصيه های كودی برای هر منطقه و هر رقم متفاوت بوده و معمولاً تجزيه خاك و شاخساره برای تعيين دقيق مقادير مورد نياز عناصر غذايي لازم است.
۶ -مبارزه با علفهاي هرز
در فصل پائيز نبايد اجازه دارد علفهای هرز رشد كنند، در غير اين صورت در سال بعد رقابت شديدی با توت فرنگي خواهند داشت. اگر در هنگام تشكيل ميوه، گلهای علفهای هرز نيز وجود داشته باشند در گرده افشاني توسط زنبور اختلال ايجاد كرده و آنها را بسوی خود جلب كرده و باعث توليد ميوه های بدشكل و توخالي ناشي از عدم لقاح كافي مي شوند.
حتي تعداد متوسطي از علفهای هرز مي تواند عملكرد را ۱۲۰۰ كيلوگرم در هكتار كاهش دهد. مزرعه توت فرنگي بايد با استفاده از مالچ، كولتيواتور زدن يا استفاده از علفكشها، عاری از علفهای هرز نگهداشته شود. استفاده از مالچ پلاستيكي سياه و همچنين مالچهای آلي نظير پوسته درخت، كاه و كلش و بقايای گياهي در كنترل علفهای هرز مؤثر است. تناوب زراعي نيز مي تواند علفهای هرز را كنترل كند. همچنين اگر خاك بوسيله سموم شيميائي ضد عفوني شود، تعداد زيادی از علفهای هرز از بين مي روند. استفاده از حرارت آفتاب نيز برای كنترل علفهای هرز كار برد دارد
۷ -نوسازي
نوسازی با استفاده از علفكش برای كنترل علفهای هرز و بلافاصله پس از برداشت شروع مي شود و اين عمل بايد پيش از آغاز نمو شكوفه ها و يا اواسط پائيز صورت پذيرد. در غير اينصورت منجر به توليد ميوه های بدشكل خواهد شد. حدود يك هفته بعد برگها با يك برگچين برداشت خواهند شد و سپس گياهان به فاصله ۱۰ تا ۱۵ سانتي متر تنك مي شوند. برخي تحقيقات نشان داده است كه نوسازی و تجديد كشت مي تواند تأثير مثبتي بر روی محصول و اندازه ميوه داشته باشد. حذف برگ باعث افزايش عملكرد مي شود و تنك كردن تأثير مثبتي در افزايش اندازه ميوه و عملكرد گل دارد. نوسازی در سيستم های كشت پشته ای يكساله مرسوم نبوده ولي دربارآوری بلند مدت در سيستمهای كشت رديفي متراكم اهميت دارد.
