متافيت واگولر

متافيت واگولر

LES METAPHYTES VASCULAIRES

دراین گیاهان به طوريکه پیشتر دیدیم یاخته ها دسته دسته می شوند و هر دسته بافتی را به وجود می آورند و بر حسب اینکه آلت توالد و تناسل در آنها مخفی و یا مرئی باشد به دو شاخه تقسیم می شوند:

1- شاخه نهان زادان آوندی Les Cryptogames Vasculaires

2- شاخه پیدا زادان  Las Phanerogames

نهانزادان آوندی

LES CRYPTOHGAMES VASCULAIRES

این شاخه از گیاهان دارای ریشه ، ساقه و برگ اند و فاقد گل و دانه می باشند و در حقیقت حد فاصلی بین تالوفیتها و ژیمنوسپرم (Gymnospermes) ها هستند و از نظر شکل برگ به سه رده تقسیم می شوند :

رده فيليسينه Filicinees

رده اکوئی زتينه Equisetinees

رده ليکو پودینه Lycopodinees

فيليسينه ها

این رده از گیاهان دارای برگهای بزرگ مرکب با برگچه های شکافدار است و به3  راسته تقسیم می شود :

راسته سرخس ها Les Fougares

راسته مارا تينه ها Les Marattinees

راسته ریزو کارپه ها Les Rhizocarpees

راسته سرخسها Les Fougeres

سرخس ها دارای ساقه زیرزمینی(Rhizomc)  می باشند و از آنها ريشه هائی که همه دارای یک قطر هستند ظاهر می گردد ، برگهای آن نسبتا بزرگ و سال به سال بر طولشان افزوده می شود و بعضی اوقات تا پنج متر هم می رسد . در بعضی از ممالک گرمسیر سرخسها دارای ساقه هوائی است. شکل برگ در سرخسها متفاوت است برخی بدون بریدگی ، در برخی بریدگی ساده و در برخی دیگر مرکب است.

آلت تولید مثل سرخس – در سطح زیرین برگ سرخس لکهای سیاه رنگی دیده می شود که آنها راسور (Sores) می نامند. این لکه ها به واسطة غشاء نازکی به نام اندوزی (Indusic) که در حقیقت چین خوردگی اپیدرم است پوشیده شده است و چنانچه برگ سرخسی را عرضا قطع کنیم دیده می شود که در اطراف سوريك عده اسپرانژ وجود دارد که پس از رسیدن باز می شود و اسپرها به خارج می ریزد. این اسپرها به وسیله باد بر روی زمین می افتد و چنانچه زمین مرطوب باشد غشاء خارجی آنها پاره می شود و تولید پروتال (Prothale) می کند. در سطح زیرین این پروتال اعضای نر و ماده پدید می آید که از آنها سلول نرو ماده تولید می گردد و از اجتماع آنها سلول تخم و بالنتيجه گیاه جدیدی به وجود می آید .

جنس های مهم سرخسها عبارتند از :

جنس آسپیدیوم (Aspidium) و گونه معروف آن آسپيد يوم فیلیکس ماس ( A. Filix – mas) که سرخس نر می باشد و عصاره اتری ساقه زیر زمینی آن به عنوان داروی ضد کرم در پزشکی و دامپزشکی مصرف می شود. جنس آد یانتوم (Adiantum) و گونه آن آدیانتوم داتم  (A. Pedatum) (Capillaire) که پرسیاوشان نام دارد و به عنوان ملین در بیماریهای سینه مصرف می شود .

راسته ماراتینه ها Les Marattinées

ساقه زیرزمینی این راسته از فیلسینه ها کوتاه و هر سال فقط یکی برگی از آنها به وجود می اید که دارای دو قسمت است یک قسمت آن شبیه به برگ معمولی و فاقد اسپرانژ می باشد و قسمت دیگر نازك و باریک و شامل اسپرانژهائی است که پس از رسیدن به وسیله شکافی باز می شود . یکی از جنس های ماراتينه ها اوفيو گلوسم ( Ophioglossum ) و گونه آن اونیو گلوسم ولگاتم (O. vulgatum) است.

راسته ریزو کارپه ها Les Rhizocarpees

 این راسته از گیاهان برعکس دو راسته پیشین که اسپرهایشان یک شکل می بود دارای دو نوع اسپر می باشد بعضی از اسپرها کوچک و تولید پروتالهائی می کند که در روی آنها فقط آلت نر به وجود می اید و آنها را پروتال نر می نامند، برخی دیگر از اسپر ها بزرگتر و پروتال هانی تولید می کند که فقط آلت ماده در روی آنها تشکیل می شود و پروتال ماده نامیده می شود و به همین جهت این راسته از گیاهان به کریپتو گام هتروسپره Cryptogamcs heterosporees موسوم هستند. گیاهان این راسته را به علت اینکه در آب و یا در نقاط بسیار مرطوب زندگی می کنند ئیدروپتريده (Hydropteridees)  نیز می نامند و دارای دو تیره است : تيرة سالوینیاسه (Salviniacees) و تیره مارسيلياسه (Marsilia cees)

دم اسبی ها Les Equisetinées

 گیاهان این رده که بنام پرل ها (Preles ) نیز معروف اند دارای برگهای باریک و کوچک است که به طور اجتماع قرار دارد ، ساقه آنها زیر زمینی است و دارای ریشه هائی می باشد که از اطراف ساقه زیرزمینی ظاهر می گردد و بعلاوه در بعضی نقاط ساقه زیرزمینی غده هائی نیز وجود دارد ، از ساقه های زیرزمینی همه ساله ساقه های هوائی عمودی ظاهر می گردد این ساقه ها بند بند می باشد و در هر بند برگهای باریکی بطور اجتماع قرار دارد که از جوانب تا حدی به هم متصل است. از جنس های مهم دم اسبی ها جنس Equisetum و گونه آن E . arvense می باشد که دارای دو نوع جوانه های هوائی است بعضی از آنها که منشعب نیست بارور بوده و به علت کمی کلروفيل تیره رنگ است و در انتهای آنها اسپرانژ به وجود می آید و تولید اسپر می کند و برخی دیگر از این جوانه های هوائی عقیم و برعکس دارای کلروفیل وسبزرنگ است که در ابتدای تابستان موقعی که جوانه های بارور اسپرهای خود را به خارج می ریزد و پژمرده می شود ظاهر می گردد ، دراین موقع از هر بند آنها انشعاباتی پدید می آید که درنتیجه عمل کلروفیلی مواد غذائی تهیه می کند و درسافه زیر زمینی به طور ذخیره جمع آوری می نماید ، این ذخیره ها در ابتدای بهار سال بعد به مصرف تغذيه و نمو جوانه های بارور می رسد . از مشخصات اسپرهای گونه E . arvense اینست که هریک از آنها دارای چهار دنباله (Elateres )  می باشد که در نقل و انتقال آنها کمک شایانی می کند . بعضی از اسپرها پروتال نر و از آن سلولهای نر و برخی دیگر پروتال ماده و بالنتيجه سلول های ماده را تولید می کند و از اجتماع آنها سلول تخم و سپس گیاه جدیدی به وجود می آید . بعضی از گونه های دم اسبی ها که در زمین های مرطوب می روید مانند گونه Equisetum Silvaticum  سمیت دارد و در اسب و گاو مسمومیت تولید می کند و هضم آن ابتدا باعث فلج اعضای خلفی دام می گردد و در عرض مدت یک تا سه روز دام را تلف می کند.

پنجه گرگیها Les Lycopodinees

گیاهان این رده دارای برگهای کوچک ساده و متعدد می باشد و بر حسب اینکه اسپرهای آنها شبیه بهم و يا مختلف باشد به دو راسته تقسیم می شود :

1- (Lycopodiacées) Lycopodinées isosporées

2- (Sélaginellacées) Lycopodinées hétérosporées

تيره ليکوپدياسه Lycopodiacees – اسپرهای گیاهان این تیره تماما شبیه بهم است و پروتالی تولید می کند که در عین حال مانند سرخسها سلول نر و ماده از آن به وجود می آید . جنس معروف آن ليكوپديم(Lycopodium)  و گونه آن لیکوپديم کلاواتم ( L . clavatum) است.

تيره سلاژينلاسه Selaginellacees – شکل اسپرهای گیاهان این تیره مختلف و دارای دو جنس است:

جنس سلاژينا Selaginella که دارای ساقه نازك و منشعبی است که حامل برگهای کوچک و ساده ای می باشد ، در انتهای بعضی از شاخه های آن که برگهای پهن و نزدیکی بهم جای گرفته اند اسپرانژ وجود دارد . این اسپرانژها در قاعده و سطح داخلی برگها قرار دارد ، بعضی از آنها بزرگتر ودر قسمت زیرین جای گرفته است و مگاسپرانژ (Megasporanges) نامیده می شود و هر یک حاوی چهار اسپر بزرگ است ( Megaspores) و برخی کوچکتر و در بالا جای گرفته و به میکروسپرانژ (Microsporanges)  موسوم است و هر یک محتوی عده زیادی اسپرهای کوچک (Microspores) می باشد. موقعی که اسپرانژها می رسد باز می شود و اسپرها به خارج می ریزد و میکروسپرها پروتال نر و از آن سلول نر و ماکروسپرها پروتال ماده و از آن سلول ماده به وجود می اید و بالنتيجه از اجتماع سلول نر و ماده سلول تخم و گیاه جدید تولید می شودجنس ایزواتIsottes که دارای ساقه کوتاه و متورمی است و از آن برگهای درازی ظاهر می شود که به طول بیست تا سی سانتیمتر می رسد.