گیاه mentha spicata یا همان نعناع زینتی گیاهی است از خانواده نعناعیان که بومی اروپا و جنوب غربی آسیا میباشد. این گیاه علفی چند ساله امروزه به وفور در سراسر ایالات متحده و کانادا کاشته میشود. این گیاه زینتی بیشتر به خاطر برگهای معطر و رو غن معطری که از آن بدست می آید کاشته میشود و جزء گیاهان دارویی نیز محسوب میشود. در کنار رودخانه ها به وفور دیده میشود. گلهای زیبایی دارد و گاهی برای مرزبندی کردن نیز از این گیاه در مزارع و باغها استفاده میشود. نعناع زینتی بین ۰٫۵ تا ۱ متر ارتفاع دارد وبین ۱ تا ۱٫۵ متر گستردگی دارد و ۲ تا ۵ سال زمان نیاز است تا این گیاه به رشد نهایی خود برسد. برگهای این گیاه بین ۵ تا ۹ سانتیمتر طول دارند و بین ۱٫۵ تا ۳ سانتیمتر عرض دارند ، حاشیه این برگها دندانه دندانه است . برگهای این گیاه بسیار معطر میباشد و برای طعم دادن به انواع غذاها ، نوشیدنیها ، شیرینی ها و خمیر دندان بکار میرودو یا در چای برای از بین بردن درد معده استفاده میشود. ساقه این گیاه مربعی شکل است که شناسه خانواده نعناعیان میباشد.
گلهای این گیاه در خوشه های بلند و باریک به وجود می آیند و گلها که از تیر تا مرداد شکوفا میشوند به رنگهای سفید، صورتی و بنفش میباشند . هر گل بین ۲٫۵ تا ۳ میلیمتر است. این گلها برای زنبورها ، پروانه ها و پرندگان بسیار جذاب میباشند.
نعناع زینتی بین ۰٫۵ تا ۱ متر ارتفاع دارد وبین ۱ تا ۱٫۵ متر گستردگی دارد و ۲ تا ۵ سال زمان نیاز است تا این گیاه به رشد نهایی خود برسد.
نور :
آفتاب کامل و یا نیمسایه .( نعناع زینتی در سایه کامل نیز رشد میکند.)
آبیاری :
به آبیاری متوسط نیاز دارد ولی بهتر است بین دو آبیاری خاک مرطوب باقی بماند.
دما:
دمای بین ۱ تا ۲۱ درجه مناسب است.
خاک:
خاک لومی، ماسه ای ، شنی مرطوب خوب زهکشی شده و همراه با مواد عالی.
به طور کلی نعناع زینتی در مناطق معتدل بهترین رشد را دارد .
اینگونه نعنا با وجود خواص متعدد، به خاطر داشتن ترکیب مهم کارون (Carvone)، دارای اثرات ضد نفخ، ضد دل درد و ضد اسپاسم قوی تری نسبت به گونه‌های دیگر نعناست، بنابراین خوردن این گونه نعنا می تواند به خوبی اینگونه مشکلات را حل نماید. این گیاه از طعم و مزه ی خوبی برخوردار است و می توان آن را به طور مدام مصرف نمود تا از نفخ و دل درد در امان بود. امروزه صنایع داروسازی، عصاره ی اینگونه نعنا را که دارای اثر بسیار قوی می باشد به قطره‌های خوراکی تبدیل نموده اند تا با توجه به مایع بودن، به سرعت و در عرض چند دقیقه جذب شده و اثر نماید.
محصولی که در ایران از این نوع نعنا به دست می آید، به نام “قطره کارمینت”(Carmint) است که می توان آن را با توجه به خوراکی بودن نعنا، در تمام سنین (از نوزادان تا افراد مسن) بدون هیچ محدودیتی مصرف نمود. محصولات حاصله از این گونه نعنا ضمن اثرات سریع از عارضه ی جانبی برخوردار نمی باشند و با داروها و غذاها تداخل نمی نمایند. نکته ی مهم درباره ی تاثیر محصولات نعنا برای درمان نفخ و دل درد این است که ترکیبات موجود در اسانس (رایحه) این گیاه در عرض چند دقیقه (حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه) جذب می شوند و مشکلات حاصله را مهار می کنند، و در صورتی که هم زمان با مصرف غذا خورده شوند از ایجاد نفخ و دل درد جلوگیری می کنند، بنابراین دارای خاصیت درمانی بوده و مانع نفخ و دل درد می شوند.
۱- تکثیر از طریق ریشه رست :
این روش، مناسبترین روش برای تکثیر نعناع است و در اکثر کشورها مورد استفاده قرار می گیرد. پس از بارندگی یا آبیاری سبک، پایه های مادری ۲ تا ۳ ساله را از زمین خارج می کنند. پایه های انتخابی باید از هر گونه عوامل بیماریزا قارچی و باکتریایی و علفهای هرز عاری باشند.
ریشۀ گیاهانی که برای تکثیر نعناع استفاده می شوند باید دارای مشخصات زیر باشند :
الف- ریشه ها سالم و عاری از هر گونه علف هرز باشند.
ب- ریشه رستهایی که برای تکثیر نعناع از پایۂ مادری جدا می شوند، باید حداقل ۷۰٪ آن سفید و ۳۰٪ بقیه سبز رنگ باشد که هنگام کاشت، این قسمت سبز رنگ خارج از خاک می ماند.
ج- رطوبت ریشه رستها از ۸۰٪ کمتر نباشد.در مرحلۂ گلدهی، باید گونه های دیگر نعناع را که ارزش دارویی ندارند شناسایی و جمع آوری نمود. زیرا هنگام استحصال اسانس وجود گونه های دیگر همراه با نعناع کیفیت مواد موثره را به شدت کاهش می دهد. برای تهیه ریشه رستهای سفید رنگ که برای تکثیر مناسبند، ۱ تا ۵/۱ ماه قبل از خارج کردن پایه های مادری، روی ریشه رستها را با لایه ای به ضخامت ۴ تا ۵ سانتیمتر از خاک می پوشانند. در این مدت، رنگ ریشه رستهای سبز به سفید تغییر می کند و برای تکثیر آماده می شوند. پس از دومین برداشت اندامهای هوایی، ریشه رستها کیفیت مطلوبتری می یابند.چنانچه رطوبت ریشه رستها کمتر از ۸۰٪ باشد، نیروی رویشی بسیار کمی خواهد داشت. از این رو، اگر پس از جمع آوری ریشه رستها، موقعیت برای کشت آنها مناسب نباشد، اندامهای جمع شده را به گونه ای روی هم قرار می دهند که از تبخیر شدید جلوگیری شود. هر از چند گاهی با پاشیدن آب روی آنها، می توان ریشه ها را شاداب و با طراوت نگه داشت.چنانچه بخواهیم ریشه رستها را برای مدت طولانی نگهداری کنیم و هوا نیز سرد باشد، برای جلوگیری از سرمازدگی احتمالی ریشه ها،توصیه می شود روی آنها به ضخامت ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر با خاک پوشانده شود. با مساعد شدن شرایط محیط ، پس از خارج کردن ریشه ها از خاک، آنها را تمییز نموده، سایر قسمتهای پوسیده و آلوده به قارچ یا باکتریها و علفهای هرز را از آن جدا کنند و ریشه ها را برای کشت در شیارهای به عمق ۱۰ تا ۱۲ سانتیمتر که مدت کمی قبل از کشت ایجاد گردیدهاند، آماده می کنند.
شیارها نباید مدت زیادی قبل از کشت ایجاد شوند، زیرا تبخیر آب آنها شدت می یابد و از رطوبت خاک کاسته خواهد شد که تٲثیر نامناسبی بر رویش ریشه رستها خواهد داشت.پس از کاشت، به منظور ایجاد تراکم در خاک، انجام غلتک مناسبی توصیه می شود. اگر زمین خشک باشد، باید بلافاصله آبیاری نمود. برای هر هکتار زمین، به ۴/۱ تا ۶/۱ تن ریشه رست نیاز است.فاصله کشت بین ردیفها ۵۰ سانتیمتر است که فاصلۂ دو بوته بر روی ردیفها ۲۰ تا۳۰ سانتیمتر است.
۲- تکثیر از طریق قلمۂ ساقه :
در زمان مناسب ( ذکر شده در بالا) از شاخه های جوان و سبز پایۂ مادری، ۲ تا ۳ قلمه که حداقل دو جفت برگ داشته باشند، جدا می کنند (بهتر است از میان گرههای پایینی انتخاب شوند). سپس آنها را در خزانۂ هوای آزاد که بستر آن از خاک نرمی پوشیده و در سایه قرار دارد ( آفتاب شدید مانع از تشکیل ریشه ها در قلمه ها می شود) می کارند.با آبیاری مرتب، قلمه ها پس از ۲ تا۳ هفته دارای ریشه می شوند. سپس آنها را به زمین اصلی منتقل می کنند. تکثیر به روش قلمۂ ساقه، روش چندان مناسبی نیست و تنها در سطوح کوچک کشت مورد استفاده قرار می گیرند.
۳- تکثیر از طریق پاجوش :
فصل بهار پس از ابیاری گیاهان، از پایۂ مادری، پاجوشهایی را که ارتفاع آنها بین ۸ تا ۱۰ سانتیمتر است جدا می کنند. انتقال پاجوشها به زمین مورد نظر، با دست (در سطوح کم) یا به وسیلۂ ماشین نشٲ کار( در سطوح انبوه) انجام می گردد. برای هر هکتار زمین، به ۱۱۲ تا ۱۳۴ هزار پاجوش نیاز است.
گياهان اين تيره علفى يا درختچه‌اى بوده و برگ‌هاى آنها متقابل و معطر هستند که مورد اخير به‌علت کرک‌هاى ترشحى اسانس‌دار ساقه و برگ مى‌باشد. گل‌آذين به‌صورت دستجات فشرده که هر دسته شامل دو گرزن متقابل است. گاهى اوقات گلها به‌صورت فشرده در بغل گلها وجود دارند. گلها نامنظم، شامل ۵ کاسبرگ معمولاً پيوسته و نامنظم، ۵ گلبرگ‌ِ پيوسته، مرکّب از دو لوب و نامنظم ندرتاً ۳ عدد، ۴ پرچم و به‌ندرت ۲ عدد (سالويا) و ۲ برچه که به‌وسيلهٔ ديوارهٔ ثانويه، چهارخانه مى‌شود. خامه ژينوبازيک انتهائي، در هر خانه يک تخمک وجود داشته، تمکن آن محورى و ميوهٔ اين گياهان معمولاً دو فندقه و يا چهار فندقه است.
در مورد این گیاه مراقب بیماری های کپک پودری و mint rust باشید.
