دانستنی های علمی
کدو قلیانی، گونه ای از کدوئیان است که دارای پوست زرد و میان بر کم ضخیم می باشد و کمتر به مصرف تغذیه می رسد. این گیاه دارای یک سر کاملاً بزرگ و یک سر کوچک و کمری باریک است. وجه تسمیه ٔ این کدو به دلیل شکل آن است . در قدیم سر آن را سوراخ و بجای ته قلیان از آن استفاده می کردند و نیز به عنوان ظرفی جهت نگهداری حبوبات و چیزهای دیگر از آن در آشپزخانه استفاده می شده است.
خصوصیات گیاهشناسی
کدو قلیانی گیاهی یکساله و بالارونده است که تا ۹ متر نیز رشد می کند. این گیاه بسیارسریع الرشدمیباشد. زمان گلدهی این گیاه از ماه آگست تا سپتامبر می باشد. گل ها یک پایه هستند و گل های نر و ماده بصورت جدا از هم و روی یک پایه قرار دارند. گرده افشانی این گیاهان توسط حشرات انجام می شود. گرده افشانی دستی این گل ها نیز می تواند میزان میوه های تولیدی و محصول را افزایش دهد. تحقیقات نشان داد که هر بوته ی سالم می تواند حدود ۴۰ گل نر و ۳ تا ۴ گل ماده تولید کند. میوه تازه دارای پوستی نرم و براق و سبز رنگ و گوشتی به رنگ سفید است.
ساقه ها بصورت رونده، نازک، ترد و شکننده، شیاردار با کرک های نرم می باشند.
برگ ها ساده، بیش از ۴۰۰ میلیمتر طول و ۴۰۰ میلیمتر پهنا دارند. این برگ ها، تخم مرغی شکل یا قلوه ای یا قلبی شکل و دارای کرک های کوتاه و نرمی می باشند. برگ های این گیاهان دارای عطر بسیار قوی هستند که برای برخی افراد ممکن است خوشایند نباشد.
شرایط محیط رشد
این گیاه بیشتر در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان کشت می شود. این گیاه در آسیا، اروپا و آمریکا ازهزاران سال پیش کشت می شد. کدو قلیانی برای رشد بهتر به خاک هایی با بافت سبک، متوسط یا کمی سنگین نیاز دارد. و خاک های به خوبی آبیاری شده را بیشتر می پسندد. در خاک هایی با پی اچ های کمی اسیدی، خنثی و یا کمی قلیایی رشد می کند. این گیاه به آفتاب کامل نیاز دارد و نمی تواند در شرایط سایه به خوبی رشد کند. ولی در شرایط بسیار گرم و آفتاب شوزان میتوان برای جلوگیری از آسیب رسیدن به گیاه از سایبان استفاده کرد.
کدو قلیانی در مناطقی با تابستان های گرم، محصول خوبی تولید می کند. این گیاه به بارندگی حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیمتر در سال نیاز دارد.
کاربردها
کدو قلیانی معمولاً برای استفاده از میوه هایش کشت می شود. می توان آن را در مرحله نارس برداشت کرد و به عنوان سبزی مصرف نمود یا اینکه در مرحله بلوغ برداشت کرد، خشک کرد و به عنوان بطری، لوازم آشپزخانه یا قلیان مورد استفاده قرار داد. مانند دیگر اعضای خانواده کدوئیان، کدو قلیانی نیز حاوی کوکوربیتاسین است که به عنوان یک ماده سمی شناخته می شود. کوکوربیتاسین های موجود در میوه و اندام های رویشی خانواده کدوئیان، مسئول طعم تلخ در این گیاه هستند که در برخی افراد ممکن است ایجاد زخم معده کند. و اگر در دوزهای بالا استفاده شود، می تواند خطر مرگ را نیز در برخی افراد بخصوص افراد دیابتی و مسن، به دنبال داشته باشد. بنابراین تلخی می تواند دلیلی بر وجود سمیت در گیاه باشد. علاوه بر میوه ها، شاخه ها و برگ های این گیاه نیز ممکن است به عنوان یک سبزی، به مصرف تازه خوری برسد. در برخی نواحی از این گیاه در ساخت گیتار، سه تار و دیگر آلات موسیقی نیز استفاده می شود.
آفات و بیماری ها
این گیاه معمولاً فاقد بیماری یا آفت خاصی است که این امر ممکن است به دلیل بوی بسیار تند و قوی برگ های آن باشد که دفع کننده ی حشرات است.
تکثیر
تکثیر این گیاه از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد. این بذرها در بهار در گلخانه و در خاک غنی از نظر مواد غذایی کشت می شوند. می توان ۲ تا ۳ بذر در یک گلدان کشت کرد و در نهایت نشای قوی تر را به زمین منتقل نمود. این گیاهان پس از رفع خطر یخبندان به سرعت رشد می کنند.
بذرها در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد به خوبی جوانه می زنند. خیساندن بذرها در آب گرم به مدت ۱۲ ساعت می تواند درصد جوانه زنی آنها را افزایش دهد.
هشدار
۱- یک بخش کوچکی از میوه را بریده و پس از مزه کردن، اگر ایجاد تلخی نکرد می توان آن را در نوشیدنیها استفاده کرد.
۲- تمام بخش هایی از گیاه که بیش از حد تلخ هستند را دور ریخته و نباید مصرف نمود.
۳- آب کدو را با آب میوه های دیگر مخلوط نکنید زیرا در صورت وجود تلخی ممکن است در مخلوط با آب میوه های دیگر مزه تلخ آن از بین برود در صورتی که سمیت همچنان وجود خواهد داشت.
