بن سای چیست؟

مجموعه ای از باغبانی و هنر است که به واسطه آن گیاه با یک تغییر شکل تحمیل شده به یک مجسمه زنده تبدیل می شود. هنرمند با استفاده از مفاد زیبایی، وهمی از طبیعت را در غالب شکل مینیاتوری پدید می آورد. بن سای یک آرایش غیرطبیعی نیست بلکه در قالب یک تغییر شکل ساده، طبیعت اصلی را ذهن آدمی تداعی می کند. بن سای در اصل واژهای ژاپنی و به معنی کاشت گیاهان در گلدانهای کم عمق است. به این ترتیب که گیاه در گلدانهایی کم عمق با خاک کم و در شرایط محدود کننده از نظر رشد قرار می گیرد و با آرایش زیبا و تربیت صحیح به درختی مسن ولی کوچک تبدیل می شود. برای تحقق این هدف تمام قسمتهای گیاه اعم از ریشه ها، تنه، شاخه ها، میوه ها و گلها حایز اهمیت هستند. بونسای شامل دو لغت ژاپنی bon به معنای ظرف یا گلدان کوتاه و کم عمق و sai به معنای گیاه می باشد. یکی از هنرهای خیلی زیبایی ژاپنی پرورش درختان به صورت بن سای است. بعضی از این گیاهان واقعا” زیبا بوده و ارزش زیادی هم دارند. این هنر برای هزاران سال در چین رواج داشته و پس از ارتباط فرهنگی بین چین و ژاپن، به ژاپن منتقل شده . بونسای از دو کلمه ژاپنی “بون=سینی” و “سای= کاشتن” تشکیل شده و در اصل به معنی کاشت درختان توی سینی (ظروف کشیده و کم عمق) است. در این هنر سعی میشود درختان را به صورت فرم پاکوتاه به اشکال گوناگون دربیارند. شکل بونسای خیلی مهم و مفهوم آن را می رساند. بعضی از هنرمندان این هنر، بونساهای خیلی کوچک که حتی گاهی اوقات کوچکتر از کف دست هستند را پرورش می دهند که به اسم “مینی بونسای” شناخته میشود. بونسای حاصل تلفیق هنر با علم باغبانی است. یک هنرمند خلاق با حس زیبا شناسی و مهارت ، با خلق یک بونسای در گلدان ظریف می کوشد تا درختی کهن بر فراز یک کوه و یا درختی کهنسال و با وقار روییده بر دشتی را تصویر کند. پس بونسای هم یک سرگرمی در زمینه ی باغبانی زینتی است و هم باعث نزدیکی و شناخت انسان از شگفتی های طبیعت می شود. برای پرورش یک بونسای دانستن علوم باغبانی، نوردهی، تغذیه، نیاز آبی و همچنین هرس شاخه، برگ و ریشه لازم است. در واقع با استفاده از روشهای خاص رشد گیاه را کم می کنند به طوری که به سلامت آن لطمه ای وارد نشود و هرس ریشه و برگ در فصل رشد باعث کاهش رشد شود . همچنین برای شکل دادن به گیاه با مرور زمان شکل دلخواه را به گیاه انتقال میدهند. تناسب درست بین اجزاء گیاه و همچنین تامین نیاز گیاه به پرورش یک بونسای سالم و زیبا کمک فراوانی میكند. نهال مورد انتخاب باید در عین کامل بودن باید کوچک ، کوتاه ، دارای ریشه های قوی و طول عمر دراز باشد باید در نظر داشت که تفاوت اساسی یک بونسای و یک درخت در یک باغ کوچکی و بزرگی آنهاست وگرنه بونسای از نظر شکل ظاهری فرق دیگری با درخت طبیعی ندارد . بن سای در واقع بکارگیری همزمان و متعادل علوم باغبانی، طبیعت، زیبایی‌شناسی و تفکر ذن zen (تفکر لحظه به لحظه و ژرف نگری) می‌باشد تا درخت و یا منظره‌ای چشم‌نواز بوجود آید. هر درختی که در یک گلدان کاشته شود بونسای خوانده نمی‌شود و باید اعمالی همانند هرس، شکل‌دهی و تربیت بر روی آن انجام شود تا آن درخت بر طبق طرح (Style) مورد نظر رشد کند. وحتی به عنوان یک میراث خانوادگی نسل به نسل انتقال داد . بونسای ممکن است برای آنکه به درختی بالغ تبدیل شودسالها به نگهداری ومراقبت نیازداشته باشد و همچنین درختی که به شکل نهایی درآمده است را البته درصورت شیوه صحیح مراقبت می توان سالها نگهداری کرد . در اصل بونسای نباید مثل یک گیاه آپارتمانی نگهداری شود و بایستی در بیرون اتاق آن را پرورش داد. می توان گه گاهی آن را به داخل آپارتمان آورد ولی در دراز مدت باید در فضای بیرون نگهداری شود.بونسای گیاهی نیست که از نظرتوارثی پاکوتاه باشد.برای پاکوتاه شدن آن هیچ راه و روش وتجزیه موادبه صورت آنی وجود ندارد.برای کوتاه شدن وماندن هیچ حمله ای نمی توان کرد. در حقیقت بونسای گیاهی است که شرایط محیطی آن یعنی، نور، آب ومواد غذایی و هوا و نگهداری از نظرکیفی و کمی مانند گیاه بزرگ و معمولی بارعایت نسبتها است . زیباترین بن سای‌ها معمولاً گونه های خزان دار هستند. این گیاهان در فضای باز به راحتی رشد می‌کنند و در برابر تغییرات فصول عکس العمل نشان می‌دهند. مشاهده‌ی گونه‌های خزان دار و تغییر رنگ برگ‌ها در پاییز و زمستان و جوانه زنی مجدد آنها در بهار بسیار مورد توجه علاقمندان است. از جمله گونه‌های خزان دار می‌توان چنار، ممرز، بلوط، افرا و … را نام برد. سوزنی برگ‌ها، سیتروس‌ها، فیکوس‌هاو … از جمله بن‌سای‌های همیشه سبزهستند. جذابیت این گونه‌ها به سبزبودن آنها درپاییزو زمستان بر می‌گردد. بیشترگونه‌های فضای بسته همیشه سبزهستند. نگهداری از بن سای‌های غیر مثمر مانند: فیکوس، برگ نو، افرا، راش و … قدری راحت‌تر است. پرورش گونه‌های مثمر مثل سیب، انار، به، خاس و … در صورتی که از آنها میوه بخواهیم قدری دشوار است. در این موارد میزان، نوع و زمان تغذیه‌ی مصنوعی بسیار مورد اهمیت است.