قبل از داشتن یک درخت بونسای , در مورد شرایط رویش و نگهداری آن درخت تحقیق کنید که به چه نوع خاک , روش های آبیاری , اصول رشد و نیاز های محیطی احتیاج دارد.
هنگام انتخاب گونه در خت توجه به موقعیت جغرافیای آن مهم می باشد. بعضی درختان در زمستان برگ های خود را ازدست می دهند و برای ریزش برگ به سرمای زیر صفر نیاز دارند.به طوریکه بتوانند وارد حالت خواب شوند و برای بهار آماده گردند.بعضی از درختان به اب زیاد در تابستان گرم نیاز دارند .
زردالو ,آزالیا , درختان راش , توس ,سدر ,سرو , هلو , کاج , آلو, انار , گیاهانی مانند گل یاس , سروکوهی , اقاقیا , بلوط ،نارون ،انجير،چنار،پيراكان يا شيرخشت آتشين ،زيتون ،شمشاد وتعدای درختان دیگر می باشد.
همه گیاهان به یک اندازه به عنوان درختان بونسای موثر نیستد.
۱- برگ های کوچک یا سوزنی
۲- میانگره های کوتاه یا فاصله بین برگ ها
۳- خواص شاخه دهی برای اشکال خوب شاخه ها
۴- داشت پوست یا ریشه جالب
همه اندام بونسای مطلوب – تنه –شاخه ها – سرشاخه ها – برگ ها – گل ها – میوه ها – جوانه ها – ریشه ها – باید در مقیاس کامل با اندازه درخت باشند.گیاهان مورد استفاده برای درختان بونسای باید برگ های گوچک داشته باشند , یا برگ ها در شرایط رویش بونسای کوچک شوند. اندازه یک بن سای باید با اندازه یک درخت روییده شده در طبیعت متناسب باشد . برای مثال بوته هایی مانند رزهای پا کوتاه یا شاه پسند درختی ؛ وقتی به رشد کامل می رسند ۰/۵ تا ۲ متر ارتفاع دارند . بنابراین برای بن ساهای مینیاتوری یا کوچک متناسب هستند . درختانی که در طبیعت ارتفاع آنها به ۲ تا ۴ متر می رسد ؛ مثل ختمی درختی برای بن ساهای متوسط مناسب هستند . درختانی که تا ارتفاع زیادی رشد می کنند مثل چنار ؛ کاج ها و ………. برای بن ساهای بزرگ مناسب هستند . مشهورترین بنساهای ژاپنی به همین طریق پرورش یافته اند. نهالی که در طبیعت به دلیل شرایط نامناسب رشد، خود به خود کوتاه و کوچک مانده است ، برای مبدل شدن به یک بنسای زیبا تنها احتیاج به یک تربیت صحیح دارد.گیاهانی نظیر کاج سیاه ژاپنی ، کاج قرمز ژاپنی ، کاج سوزنی ، عرعر و … را میتوان از این طریق بنسای نمود.
مزیت این روش ، صرفه جویی در وقت است . زیرا برای تهیه بنسای از طریق کشت بذر، حداقل به ۵ الی ۱۰ سال زمان نیاز داریم. در ژاپن گیاهانی را که با توجه به خصوصیات بنسای از طبیعت جمع آوری میکنند، «آراکی» می نامند. بسیاری از گیاهانی که در صخره ها و کوهستانهای مناطق گرمسیری و معتدل در شکاف صخره ها رشد کرده اند ، به علت شرایط خاص موجود در منطقه و محیط کشت، خود به خود بنسای و تبدیل به درختانی مسن، با ارتفاع کم شده اند.
– در عین کامل بودن به اندازه کافی کوچک باشد تا در گلدان کم عمق و کوچک جای گیرد.
– ریشه های قوی و گسترده داشته باشد.
– شاخه ها باید به نحو مطلوب ، بسته به شیوه بنسای مورد نظر، آراسته باشند.
– شاخه ها باید به نحو زیبا و دلپذیری در اطراف تنه اصلی پراکنده شده باشند.البته اگر شیوه بنسای مورد نظر روش نردبانی باشداین خصوصیت مورد توجه قرار نمی گیرد.
– به اندازه کافی سرزنده ، شاداب ، سالم و قوی به نظر برسد، تا نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه نداشته باشد.
– ارتفاع زیادی نداشته باشد.
– گیاه انتخابی باید از نوع درختانی باشد که طول عمر زیادی دارند.
بعد از انتخاب آراکی دورتا دور گیاه را خالی کرده و گیاه را سالم و بارعایت نکات باغبانی از محل رویش خارج میکنند.و با حصیر یا گونی دورتادور ریشه را میپوشانند. سپس با نخ و سیم، گونی یا حصیر را می بندند. قطع ریشه ها تا یک فاصله معینی از تنه، ضروری است. روش برش باید به صورت مورب باشد. گیاه را بعد از انتقال به گلخانه، در گلدانی می کارند. ته گلدان شن درشت، سپس یک لایه خاک و شن و پس از آن یک لایه ماسه و کود حیوانی و بعد شن شسته شده،ریخته میشود. گیاه بعد از ترمیم، آماده بنسای و تربیت مخصوص شیوه مورد نظر است.
چند تذکر در این مورد ضروری به نظرمیرسد:
۱- نباید گیاه را در معرض باد قرار داد.
۲- خاک اطراف گیاه نباید خشک شود.
۳- در ۲ روز اول نباید گیاه در معرض نور مستقیم قرار گیرد، ,مگر آن که نورتنها به گلدان گیاه بتابد.
۴- به گیاهی که کاملا ریشه نگرفته نباید زیاد کودداد.
۵- در صورتی که گیاه جوانه های متعددی تولید کرد، با توجه به شیوه بنسایانتخابی، جوانه های مناسب را نگه داشت و از تولید شاخه توسط بقیه جوانه ها جلوگیری کرد.
۶- پس ازآن که گیاه کاملا شکل گرفت، میتوان آن را به گلدان زیباتری منتقلکرد.این عمل باید در ماه فروردین و اردیبهشت صورت گیرد.
دومین روش آسان پرورش بنسای، روش خوابانیدن است . درختانی برای این روش مناسب هستند که بتوانند از طریق تنه یا شاخه، ریشه تولید کنند. برای نمونه میتوان از درختانی نظیر انار، افرا، نارون و یا صنوبر نام برد. درابتدا شاخهای را که جلوه مناسبی برای ایجاد یک بنسای دارد، انتخاب و قسمتی از شاخه را حلقه برداری میکنند. سپس آن را با اسفنج یا خزه اسفاگنوم می پوشانند . و اطراف آن را با پلاستیک مسدود میکنند. بعد از یکی از دو سال میتوان ساقه را قطع کرد و قسمت مورد نظر را به گلدان منتقل کرد. پس از آن روشهای تربیتی و سیم پیچی آغاز میشود.
برای بنسای کردن گیاه از روشهای دیگری مانند پیوند زدن نیز استفاده میشود. در این روش از گیاهانی که به شرایط محدود بنسای، مقاوم هستند، به عنوان پایه استفاده میشود. پیوند آن نیز از نوع زینتی است.
درختان در طبیعت در شرایط و موقعیت مختلفی رشد میکنند. بعضی از آنها عوامل رشد مناسب را در اختیار دارند در حالی که برخی از گیاهان در کوهستانها و مناطق شیبدار یا در کنار دریا و بادهای تند رشد میکنند. به همین دلیل مجبورند در برابر این عوامل نامساعد مقاومت کنند. این مبارزه، باعث تغییر شکل در گیاه میشود و شکلهای گوناگونی که غیرقابل شمارش هستند؛ پدید می آید. در یک بنسای خوب، سعی میشودکه از اشکال اصلی که در طبیعت وجود دارد تقلید شود. برای انتخاب شیوه بنسای آگاهی از طبقه بندی آنها ضروری است.
بنسایهایی که زیر ۱۵ سانتیمتر ارتفاع دارند بنسای مینیاتوری نامیده میشود.بن سای کوچک ۱۵ تا ۳۲ سانتیمتر ؛ بن سای متوسط ۳۲ تا ۶۰ سانتیمتر و بن سای بزرگ بیش از ۶۰ سانتیمتر ارتفاع دارند . اندازه یک بن سای باید با اندازه یک درخت روییده شده در طبیعت متناسب باشد . برای مثال بوته هایی مانند رزهای پا کوتاه یا شاه پسند درختی ؛ وقتی به رشد کامل می رسند ۵/۰ تا ۲ متر ارتفاع دارند . بنابراین برای بن ساهای مینیاتوری یا کوچک متناسب هستند . درختانی که در طبیعت ارتفاع آنها به ۲ تا ۴ متر می رسد ؛ مثل ختمی درختی برای بن ساهای متوسط مناسب هستند . درختانی که تا ارتفاع زیادی رشد می کنند مثل چنار ؛ کاج ها و ………. برای بن ساهای بزرگ مناسب هستند .
